‘Karınca ticareti’ terse döndü: Iraklılar Türkiye’ye alışveriş için geliyor

Berhat DENİZ
Şırnak

Son dönemlerde Türk lirasının başta dolar ve avro olmak üzere diğer para birimlerine karşı hızlı bir şekilde değer kaybetmesi komşu ülkelerden Türkiye’ye olan günübirlik ticarete de ilgiyi artırdı. Bu ilgisini artıran ülkelerden birisi de Irak. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi vatandaşları doların yükselmesiyle beraber Türkiye’ye adeta akın etmeye başladılar.

YILIN İLK 7 AYI İHRACAT YÜZDE 30 ARTI

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’den Kürdistan Bölgesi ve Irak’a, bu yılın ilk 7 ayında 7 milyar 364 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Böylece Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 5.1’lik payını Irak oluşturdu. Geçen yıla göre de Irak’a ihracat, yüzde 30 arttı. Irak, aynı zamanda bu yıl Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 4’üncü sırada yer aldı. Habur Sınır Kapısı yakınlarındaki 500 bin metrekare alana kurulu, 5 bin araç kapasiteli tır parkında şoförler Irak’a ihraç edilecek ürünleri götürmek için işlem yaptırıyor. Şırnak İl Özel İdaresine bağlı Habur tır parkından giriş-çıkış yapan araç sayısı, yılın ilk 7 ayında 1 milyon 3 bin 23’e ulaştı. Günlük ortalama giriş-çıkış sağlayan araç sayısı ise 4 bin 731 oldu. Bu yılın ilk 7 ayında günlük araç giriş-çıkış sayısında geçen yıla göre, yüzde 22 artış görüldü. TÜİK’in bu ihracat verilerine günlük küçük araçları ile her iki ülke arasında gidip gelen Türkiye ve Irak vatandaşlarının yaptığı ticaret dahil değil.

Habur Sınır Kapısı açıldığı günden beri bölge halkının büyük bir gelir kaynağı olup, özellikle ’90’lı yıllarla beraber bölgenin adeta tek geçim kaynağı oldu. İlk etapta kamyon kasalarına konulan fiber depolar ve tankerler ile mazot ticareti yapıldı ve bu ticaret bölge halkının can damarı olarak adlandırıldı. 2000’li yılların başında devlet aldığı bir karar ile sınır kapısından geçen araç sayısını azaltarak zaman içerisinde mazot taşıması ile yapılan ticareti bitirdi. Bölgenin tek geçim kaynağı sınır kapısı olduğu için bölge halkı Irak ile yapılan ticarette yeni yöntemler denemeye başladı. Bunlardan birisi de küçük ticari araçlarla günübirlik sınırı geçerek başta çay, şeker, sigara ve benzeri ürünleri Irak’tan alarak Şırnak ve ilçelerine getirerek satarak geçimlerini sağlamaktı.

KARINCA TİCARETİ TÜM BÖLGEYE YAYILDI

Irak dinarının Türk lirası karşısında değersiz olması nedeniyle o dönem başta Silopi ve Cizre’den Habur Sınır Kapısı üzerinden Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminin kentlerine birçok vatandaş giderek günlük alışverişini yapıp geri dönüyorlardı. Bu ticareti yapanlara sınır kapısından tek sıra halinde dizilip hızlı bir şekilde kontrol noktalarından geçtiği için zaman içinde karıncalara benzetilerek karınca ismi verildi. Son yıllarda ekonomik krizle beraber artan işsizlik nedeniyle artık sadece Silopi ve Cizreliler değil bölgenin birçok ilinden otobüslerle gelinip bu karınca ticareti yapılmaya başlandı. Sadece Diyarbakır otogarından günlük 30 otobüs Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimine geçiş yapıp geri geliyor. Bu ticareti yapanlar ile konuştuğumuzda bölge de başka iş olmadığı için bu ticareti yapmak zorunda olduklarını ifade ederek günlük yaklaşık 300-500 lira kazanıyor. Cizre otogarından konuştuğumuz bir genç “İşsizlik nedeniyle ya karınca olacağız ya da batı illerinde gidip mevsimlik tarım işçisi olarak çalışacağız” diyor.

Ekonomik krizinin artması ve Türk lirasının dolarla Irak dinarı karşısında değer kaybetmesiyle beraber karınca ticareti tersine yönde devam etmeye başladı. Artık Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi vatandaşları araçları ile günübirlik sınır ilçesi olan Silopi ve komşusu Cizre’ye gelerek alışveriş yapıyorlar. Iraklılar son döneme kadar Türkiye’nin sınırdan küçük araçlarla geçişini yasakladığı tavuk ve yumurta ürünleri dışında kalan tüm temel gıda ve diğer ihtiyaçlarını alıyorlar. Bölge esnafı Iraklıların bu alışverişinden memnun oldukları kadar üzgünler. Üzgün olmalarının nedeni yıllarca kendileri sınırın diğer tarafına geçip ürünler alıp burada uygun fiyata satarken şimdi ise ekonomik kriz nedeniyle durumun tam tersine dönmesi.

"ÜLKEDE ÜRETİM YOK, TÜRKİYE’DEN ALIYORUZ"

Silopi ve Cizre’de hangi büyük marketin ya da toptancının yanından geçerseniz kapısında bir Irak plakalı aracı görmeniz mümkün. Anlaşılan Iraklıların ilgisi sadece yerel esnafın değil büyük zincir marketlerin de dikkatini çekmiş. Bölgede art arda şubeler açmaya başladılar. Hatta Silopi’de sınıra yakın bir bölgede İpekyolu üzerinde geçtiğimiz aylarda şube açan bir zincir market döviz ile işlem almaya başladı. Cizre’de bir markette denk geldiğimiz bir Iraklı yaptığımız sohbette durumdan memnun olduklarını ifade etti. Irak vatandaşı ülkelerinde üretim olmadığı için Türkiye’ye bağlı olduklarını her şeyin buradan karşıladıklarını ifade etti.

IRAKLILAR DA YÜKSEK ENFLASYONDAN ŞİKAYETÇİ

Irak vatandaşı “Eskiden buradan bizim oraya gelip her şeyi alırlardı. Bizim paramız o kadar değersiz idi. Bizden ya para üstü almazlardı ya da Türkiye’ye döndüklerinde o dinarları çöpe atarlardı. Son 1 yılda ise bizim paramız ve dolar muazzam bir şekilde değer kazandı. Bu da bizi buraya yönlendirdi” şeklinde konuştu. Irak vatandaşı ile yaptığımız sohbette son dönemde enflasyonun yükselmesi ile beraber hemen hemen yapılan zamlardan şikayetçi olduğunu belirtti. Irak vatandaşı “Biz size bağlıyız her şeyimizi sizden alıyoruz. Sizde zam oldu mu direk bizde de oluyor. Bu nedenle bazen buradan aldıklarımızı satmakta zorlanıyoruz” dedi. Genel olarak bölgede Iraklıların alışveriş yapmasından kaynaklı bir memnuniyet olsa bile bölge halkı kendi alım güçlerinin giderek düştüğü ve yoksullaştıklarını esnafın büyük bir kısmının sınır kapısı olmasa kepenk kapatacağını vurguluyorlar.