İş Güvenliği Uzmanı Deniz İpek: Vedat Bilgin sanki başka bir ülkenin bakanı
"Vedat Bilgin her gün 5 iş cinayetinin yaşandığı, haftalık çalışma süresinin ortalama 55 saat olduğu, son yılların en yüksek yoksullaşmanın olduğu ülkenin bakanı değil sanki..."
Fotoğraf: Gözde Meydan/Evrensel
Deniz İPEK
İş Güvenliği Uzmanı
Pek makbul sendikalardan olan Memur-Sen’in Uluslararası Emek ve Dayanışma Kongresi adındaki organizasyonunda Çalışma Bakanı Vedat Bilgin bir konuşma yapmış. Kapitalizme eleştiriler yönelten Bilgin sanki başka bir ülkede bakanmış gibi öyle böyle laflar etmemiş: “Reel ekonominin üretimi, kârları aritmetik olarak artıyor ama finans kapitalizm kârları geometrik olarak artıyor. 2008’de yaşanan ekonomik kriz bunu doğruladı. Bugün de bu devam ediyor. Demek ki kapitalizmin iki insan hayatını tahrip eden bir büyüme modeli var. Her şeyden önce emekçilerin hayatını yok ediyor.”
Her gün 5 iş cinayetinin yaşandığı, haftalık çalışma süresinin ortalama 55 saat olduğu, son bir yılda emeğin payı gayrisafi millî hasıladan (GSMH) yüzde 32.6’dan yüzde 25.4’e düşerek son yılların en yüksek yoksullaşmanın olduğu ülkenin bakanı değil sanki. Fransa’da bir işçinin 15 yılda çalıştığı iş günü sayısıyla Türkiye’de çalışan bir işçinin 10 yılda çalıştığı iş günü sayısı denk.
MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE REKORLAR PAHASINA ‘EMEĞİN YAĞMASI’
İki hafta geçti, Bartın Amasra’da 41 işçinin iş cinayetinde hayatını kaybedeli. Cumhuriyet tarihinde madenlerde gerçekleşmiş toplu ölümlerin üçte ikisi AKP iktidarında yaşandı. 2021’de madencilik sektörü yüzde 45 faaliyet kârlılığı ile tüm sektörlerin üzerinde; net satışlar 7 kat, ihracat 6 kat arttı. Madencilik sektöründe işçi başına brüt satış geliri yüzde 64 artarak 2020’de 1 milyon 261 bin liradan 2021’de 2 milyon 64 bin liraya ulaştı. 20 yılda en az 11 grizu patlamasında 471 madenci, toplam AKP döneminde ise maden kazalarında 1989 madenci hayatını kaybetti.
AMASRA’DA NE OLDU?
Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi, Türkiye Taşkömürü Kurumuna (TTK) bağlı bir işletme. 1800’lü yıllardan bu yana taş kömürü üretimi yapılan bölgede, Amasra A havzası TTK tarafından işletilmekte iken havzanın yüzde 97’lik bölümü Hattat Holdinge ihale ile verilmişti. Hattat Holding 2005 yılında ihaleye girmiş, üretime hazırlık süreci birden fazla kez uzatılmış ve nihai olarak mahkeme kararı ile üretime 2019 yılında başlanmak üzere hazırlık aşaması uzatılmıştı. Fakat Hattat bölgede termik santral kurmak için bir türlü başta Bartın Platformunu, bölge halkını ve ÇED düzenlemelerini aşamadı. Liman da kurmak isteyen Hattat son olarak kazanın yaşandığı ocağın eksi 400 ve üzeri rezervin ihalesini de alıyor fakat mahkeme süreci devam ediyor.
TTK tarafından işletilen Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi, havzadaki kömür rezervinin nispeten küçük bir bölümünü işletiyor ve üretime devam edebilmek için maden sahasında alt kotlara doğru yöneldi. Alt kotlara doğru inildikçe gerek artan metan gazı oranı gerekse de diğer yapısal zorunluluklar, özelleştirme baskısıyla alınmayan önlemler bu katliama yol açtı. Başta eksik işçi ile işletilmekte olması, yanmaya müsait damarların niteliklerinin değerlendirilmemesi, bir bütün olarak madenin fiziksel koşullarının zorlanması katliama giden sürecin önemli sebepleri.
AMASRA’DAKİ KATLİAMIN TEKNİK TEHLİKE OLASILIKLARI
- Merkezi gaz ölçüm sistemi ve uyarı/ikaz sisteminin çalışmaması.
- Uygun ve yeterli havalandırma sisteminin bulunmamasına bağlı olarak baca ve kılavuz arınlarındaki metan gelirinin deşarj edilememesi
- Yer altı haberleşme sisteminin yetersizliği
- Grizulu ocaklarda kullanılması zorunlu olan alev-sızdırmaz ekipmanın ve otomatik devre kesici donanımların zamanla bu özelliğini yitirmesinin önüne geçilememesi.
- Kömürün kendiliğinden yanmasının erken tespit edilmesi ve mücadele yöntemi için prosedürler oluşturulmaması, uygulanmaması.
Soma ve Ermenek’te yaşanan iş cinayetleri madenlerde özelleştirme politikasının ne olduğunu en açık haliyle ortaya koymuştur. Amasra TTK’deki katliamdan çıkarılacak sonuç maden işletmelerinin özelleştirilmesi değildir. Tersine başta çalışma saatleri olmak üzere işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin hızla alınması ve bunun denetiminin bütün madenlerde işçilerin seçtiği işçi temsilcilerinin oluşturacağı komiteler tarafından yapılması.
