PETKİM ve Star işçilerinin TİS’ten beklentisi büyük

Eren SARAN
İzmir

Petrol-İş Sendikasının örgütlü olduğu SOCAR Holding’e ait PETKİM ve Star işyerlerinde 2023 yılı TİS taslakları hazırlandı. Hazırlanan taslaklar sahalara dağıtılarak, işçilerin taleplerinin toplanmasının ardından taslak birleştirme ve üye toplantıları da geçtiğimiz haftalarda gerçekleştirdi. Petrol-İş Genel Merkezi’nde gerçekleştirilen görüşmelerle TİS taslaklarına zam talebi dışında son hali verildi.

Sözleşme süreçlerine giderken Petrol-İş Aliağa Şube yönetimi ve işyeri temsilcileri, işçilerin en önemli sorununu alım güçlerinin düşmesi olarak tarif ediyor. Vergi yükünün de altında ezilen PETKİM ve Star işçileri için zam oranı önemli bir beklenti.

İşçiler, asgari ücret ile aralarındaki makasın giderek daralmasından rahatsız. Özellikle ocak ayında asgari ücrete yapılacak zamla birlikte bu farkın daha da azalacağını belirten işçiler, “Asgari ücret 8 bin civarına gelecek. İşe girdiğimiz zaman asgari ücretle aramızda en az üç kat fark vardı. Maaşlarımızda bu farkın korunması gerekiyor” diyerek, yeni sözleşme sürecinde belirlenecek zam oranında bunun da göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade ediyor. Enflasyon rakamlarına göre belirlenen zam talepleri, gerçek enflasyonu baz almadığı için işçiler açısından kaybı gidermenin aracı olarak görülmüyor.

ŞİRKET KÂR EDERKEN İŞÇİLER YOKSULLUK SINIRININ ALTINA İTİLİYOR

SOCAR Holding’e ait PETKİM, bu yılın 9 aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 48 artışla 5.8 milyar lira net kârla tamamladı. Şirket bu kârını kasım ayında yaptığı açıklamada “PETKİM, yılın ilk çeyreğinden itibaren tüm dünyada düşen kâr marjlarının ve petrokimya hammadde fiyatlarının artışını, STAR Rafineri entegrasyonu ile etkin planlama ve optimizasyon çalışmaları sayesinde avantaja çevirdi” diyerek duyurdu.

SOCAR kâr oranları açıklarken işçilerin brüt ücretleri yoksulluk sınırının altına düşüyor. 2020 yılının temmuz ayında ortalama bir PETKİM işçisinin çıplak brüt ücreti aynı dönem yoksulluk sınırı olan 7839 TL’nin yüzde iki altında iken, 2022 yılının kasım ayında ortalama ücret, kasım ayı yoksulluk sınırı olan 24 bin 100 TL’nin yüzde 29-30 altında kaldı. 2020 yılı yoksulluk sınırıyla kıyaslama yapıldığında PETKİM işçilerinin şu anda en az 23 bin 600 TL net ücret alması gerekiyordu.

SOCAR’ın entegrasyonu ile ‘PETKİM’de kâr ediyoruz’ dediği Star rafinerisi işçilerinin ücretleri açısından durum benzer. 31 Aralık 2019 yılında Star Rafinerisi’nde en yüksek Teknisyen ücreti toplu iş sözleşmesine girmeden önce o dönemin yoksulluk sınırı olan 7 bin 45 TL’nin yaklaşık yüzde 35 fazlası iken, bu yılın aralık ayı yoksulluk sınırı olan 25 bin 364 TL ile karşılaştırıldığında en yüksek teknisyenin ücreti yoksulluk sınırının yüzde 10 altında kaldı.

‘KAYIPLARIMIZIN KARŞILANMASI GEREKİYOR’

STAR işçileri, sözleşme öncesi ücretleri karşılaştırıldığında 2019 yılından bugüne yüzde 50 oranında geriledi. Bu koşullar altında TİS görüşmelerine hazırlanan işçiler, enflasyon oranı baz alınarak hazırlanan zam önerilerini kendileri için gerçekçi bir çözüm olarak görmüyor. Bir PETKİM işçisi, “Biz rafineride ve petro-kimya alanında çalışan işçiler olarak, dolar bazında 1200 doların altında kalmayacak şekilde ücret almalıyız. Dünya bazında da ücretler bu şekilde belirleniyor. Ben her şeyi dolar bazında hesaplanarak alıyorum. Sendikamızda TİS görüşmelerini belirlerken buna göre bir ücret politikası belirlemeli” dedi.

Toplu sözleşme taslakları hazırlanırken her bir maddenin özenle incelenmesi gerektiğini belirten bir işçi, “Hem işçiler hem temsilciler sadece akçeli maddelerle ilgilenmemeli. Evet geçimimiz açısından akçeli maddeler bizleri daha fazla ilgilendiriyor ancak yakın zamanda yaşadığımız TÜPRAŞ’taki işten atmaları dayandırdıkları TİS maddesi değişikliğini de göz önünde bulundurduğumuzda her madde değişikliğinde işverenin bir hesabı olduğunu unutmamalıyız ve buna göre hazırlanmalıyız” diye konuşuyor.

Star rafinerisinde işe giren işçilerin bireysel sözleşmelerindeki hakların birçoğundan feragat ederek sendikalı olduklarını dile getiren başka bir işçi, “Uzmanlar üretim payı, performans, shot down primleri vb. tüm ek kazanımları alabilirken biz bunları alamıyoruz. Üstelik performans baskısı ile çalışıyoruz. Beyaz yakalı çalışanlar hedefi tutturduğunda toplu ödemeler alıyor ancak bu hedef bizim üzerimizde bir performans baskısı ile gerçekleştiriliyor. Yan haklarımız da diğer üye işyerlerine göre oldukça düşük. Bu sözleşmede bu kayıplarımızın da karşılanması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

“MESAİLERLE KAYIPLARIMIZI KARŞILAMAYA ÇALIŞIYORUZ”

Sözleşmenin enflasyona endesklenmesini eleştiren bir PETKİM işçisi de “TİS’lerin enflasyon baz alınarak yürütülmesine bir de gerçek rakamların açıklanmamasını da ekleyince hak kayıplarımız artıyor. Tehlikeli ve ağır işler dediğimiz iş kollarında çalışan bizlerin maaşı 18 bin TL civarında. Ancak Türk-İş’in en son açıkladığı yoksulluk sınırı 25 bin TL’leri bulmuş durumda. Her birimiz mesai yaparak kayıplarımızı karşılamaya çalışıyoruz. Bu şekli ile işçiyi enflasyon karşısında korumak imkansız” diye konuştu.

Bir başka PETKİM işçisi ise çalışma koşullarının da iyileştirilmesi, sosyal hakların geliştirildiği bir TİS imzalanması gerektiğini belitti.

Taslağı inceleyen bir Star işçisi, "Neredeyse ekonomist olduk artışları takip etmekten. Durumumuz kötüleşiyor. Biz burada milyon dolarlık tesisi ayakta tutuyoruz. Bir işletme saniyede 14 dolar üretiyor. Henüz satılmadan parası alınmış şekilde. CEO ve müdürlerin de keyfi yerindedir herhalde. Kazançlarını artırıyorlar. Bize ne zaman sıra gelecek diye bekliyoruz. Promosyon konusunda cimrilikten değil de bunun hak olmasından korktuğu için vermiyor bence. Sözleşmeye eklemeli o zaman” dedi.

SOCAR işçileri ayrıca asgari ücrette olduğu gibi yüzde 15’den fazla vergi kesintisi olmamasını, olacaksa da bunu şirket ödemesi gerektiğini söylüyor.