İstanbul Kitap Fuarı miadını mı dolduruyor?

İsmail AFACAN
İstanbul

İSTANBUL Kitap Fuarı bu yıl 39’uncu kez düzenlendi. Pandemi nedeniyle verilen zorunlu aranın ardından fuara ilginin yüksek olması bekleniyordu. Genel olarak memleketteki, özel olarak yayıncılık sektöründeki kriz nedeniyle fuar beklentileri karşılayamadı. Bu durum okurun ilgisinden tutun da fuardaki yayınevi ve kitap çeşitliliğine kadar yansıdı. Türkiye’nin en büyük ve en eski kitap fuarında bu yıl su yüzeyine çıkan eksiklikler sadece ekonomik krizle açıklanamaz. Özellikle TÜYAP’la iş birliği yapan Türkiye Yayıncılar Birliğinin şapkasını önüne koyması gerekiyor. TÜYAP için kitap ya da diğer fuarlar arasında bir ayrım yok. Yayıncılar onlar için para getirdiği sürece önemli. Bu fuarda bunu bir kez daha görmüş olduk.

FUARDAN NEDEN KİTAP ALAYIM?

Ham madde olarak dışa bağımlı olan yayıncılık sektörü döviz kurlarında yaşanan artış nedeniyle bir süredir ekonomik krizle boğuşuyor. İki yıllık zorunlu aranın ardından İstanbul Kitap Fuarının sektör bileşenlerine (okur-yayıncı-yazar) hem motivasyon hem de ekonomik katkı sağlaması bekleniyordu. Tüm bunlar kağıt üzerinde kaldı ve ekonomik krizin etkilerinin derinden hissedildiği bir fuar oldu. Fuardaki yetişkin kitaplarının 100 lira civarında olması, yapılan indirimlerin yeterli olmaması ve alım gücünün düşüklüğü okuru ince eleyip sık dokumak zorunda bıraktı. Çocuk okurların kitabın önce fiyatını sonra içeriğini sorması bunun göstergesi… Kitapların pahalı olmasından yayıncıların da rahatsız olduğunu belirtmek isterim. Fahiş stant ücretleri ve ekonomik kriz nedeniyle yayınevlerinin yaptığı indirimler ise sembolik kaldı ve okuru tatmin etmedi. Birçok okur internette bu kitaplar daha ucuz, çile çekerek Beylikdüzü’ye gelip buradan neden kitap alayım sorusuyla fuardan evine döndü. 

TEKELLEŞME BÜYÜYOR

Bu yıl yayıncılık sektöründeki tekelleşme fuar alanında belirgin bir şekilde görüldü. TÜYAP’ın fahiş stant ücretleri bağımsız ve butik yayınevlerini fuarın dışına itti. Ginko Kitap, Hayal Yayınları, Yitik Ülke Yayınları fuara katılamayanlar arasındaydı. Uzun yıllardır pek çok yayınevi ekonomik nedenlerle fuarlarda kendilerine yer bulamıyor. Bu durum yayınevi çeşitliliğini azaltırken banka ve patron yayınevlerinin pek çok stantla boy göstermesini sağladı. Mesela Alfa grubunun Everest Yayınları, Artemis Yayınları, Kapı Yayınları, Büyülü Fener Yayınları ve Mona Kitap gibi yayınevleri var. Alfa gruba bağlı pek çok yayınevinin standını fuar alanında gördük. Fuardaki okur kitlesi de Everest, İş Bankası, İthaki, Yapı Kredi, Kırmızı Kedi gibi yayınevlerinin etrafında birikti. Fuara katılan bağımsız ve butik yayınevleri ne yaptı derseniz? Fuarı en az zararla kapatmak için uğraştılar.  Kuralların serbest piyasa ekonomisine göre yazıldığı yerde bu tekelleşmeyi doğal karşılayanlar da olacaktır.

YAYINCILAR BİRLİĞİ NEDEN SESSİZ?

Kitaba salt ticari bir perspektiften bakmanın sonuçlarını gördük İstanbul Kitap Fuarında… Okur, yazar, yayıncı ve kitap buluşmasının olduğu, okurun müşteri gibi görülmediği, kitapların daha uygun fiyatlara alınabildiği bir fuara ihtiyaç var. Yayıncılık sektöründe tekelleşme büyürken; zarar etme ya da ucu ucuna günü kurtarma pahasına fuara katılan bağımsız ve butik yayınevleri TÜYAP için nereye kadar çalışabilir? TÜYAP ile iş birliği yapan Türkiye Yayıncılar Birliğinin bu konudaki sessizliği ise dikkat çekiciydi. Ne fuar öncesinde ne de fuar süresince TÜYAP’ın fahiş stant fiyatlarına, fuarda azalan yayınevi çeşitliğine dair tek bir söz söylemedi. TÜYAP’ın derdini anlıyoruz ama peki Türkiye Yayıncılar Birliği neden sustu-susuyor?

Asıl yanıtlanması gereken soru ise şu:
İstanbul Kitap Fuarı miadını mı dolduruyor?