Dünya Kupası'na ev sahipliği yapan Katar’da yaşananlar

Berkay SERT

İzmir

Dünya Kupası geçmişten günümüze taktiksel trendleri belirleyen, çığır açıcı değişimlere yol açan, farklı kültürlerin karşılaşmasıyla görsel bir şölene de dönüşen, futbol için düzenlenen en değerli turnuva. Bu turnuvada tarihin en iyi futbolcularının en epik anlarına şahitlik edebiliyoruz. Bu şölen havasının yanında birçok ekonomik, sosyal, kültürel tartışma da bu turnuvanın etrafında şekillenebiliyor.

YAPILAN YOLSUZLUKLAR GÖZ ARDI EDİLDİ

2 Aralık 2010'da yapılan oylama sonucunda şu anda sonuna geldiğimiz turnuva için Katar ev sahibi seçildi. Bu seçim ekolojiden spor kültürüne, ekonomiden işçi haklarına birçok konuyu tartışmaya açtı. Daha adaylık sürecinde büyük skandallar yaşandı, ortaya çıkan rüşvet iddiaları üzerine yapılan soruşturmalarda birçok üst düzey yönetici cezalar aldı. Bu cezalara rağmen Katar’ın turnuvayı düzenleme hakkı elinden alınmadı. Katar’ın turnuvayı düzenleyeceğinin açıklandığı tarihten bugüne de tartışmaların ardı arkası kesilmedi. Özellikle stadyumların yapımında ölen işçilerin durumu gün geçtikçe göz ardı edilemez hale geldi. Guardian’ın 2021 yılında yaptığı habere göre Katar’ın Dünya Kupası’nı düzenleyeceğinin açıklandığı günden 2021 yılına kadar ülkede en az 6500 göçmen işçi hayatını kaybetti. Bu rakamlar, Filipinler ve Kenya da dahil olmak üzere Katar'a çok sayıda işçi gönderen bir dizi ülkeden gelen ölümleri içermediğinden, toplam ölüm sayısı önemli ölçüde daha yüksektir (ve bu haberin de üzerinden bir buçuk yıl gibi bir zaman geçti).

KATAR’A TEPKİLER ÇIĞ GİBİ BÜYÜDÜ

Bu yaşananlar sonrası daha turnuva başlamadan Katar’a birtakım tepkiler gelmeye başladı. Örneğin Norveç ve Almanya milli takım oyuncuları, ön elemelerde oynayacakları maçların başlama vuruşu öncesinde sahaya üzerlerinde "İnsan hakları" yazan tişörtlerle çıktı.** Danimarka'nın forma sponsoru ise Katar’ın insan hakları sicilini ve göçmen işçilere muamelesini protesto etmek için Dünya Kupası’nda “sadeleştirilmiş” formalar tasarladı. Firma yaptığı açıklamada binlerce kişinin yaşamına mal olan bir turnuvada görünür olmak istemediğini belirtti.***Dünya Kupası başladıktan sonra da tartışmalar devam etti. Alman futbolcular maçları öncesindeki takım fotoğrafında ağızlarını kapatarak Katar’da yapılan insan hakkı ihlallerini protesto etti. Bir diğer çarpıcı olay ise LGBTİ hakları özelinde yaşandı. Bilindiği üzere Katar şeriatla yönetilen bir ülke ve her türlü eşcinsel birlikteliğin cezası idam. Buna dikkat çekmek için bazı ülkelerin takımları "One love" yazılı ve gökkuşağı renkli pazı bantları takma kararı almıştı. Fakat FIFA yaptığı açıklamada, söz konusu bandı takacak oyunculara maçın başında sarı kart gösterileceğini açıkladı. Bunun üzerine takımlar geri adım attı ve bu konudaki tartışmalar büyük oranda azalmış oldu.****

TRİBÜNDEN İRAN’DAKİ MÜCADELEYE DESTEK

Daha dünya kupası başlarken politik olarak karmaşık dönemlerden geçen İran’da futbolcuların bir protestosunun olup olmayacağı da merak edilen bir başka konuydu. Alman ekibi Bayer Leverkusen'de forma giyen Sardar Azmoun, sosyal medya hesabından "En büyük ceza milli takımdan atılmak ama bu İranlı kadınların saçının tek bir teli için bile ödenecek küçük bir bedel" cümlesiyle tepkisini ortaya koyarken, paylaşımını bir süre sonra kaldırmıştı.***** Bunların üzerine ilk maçta milli marşı okumayan birçok futbolcu olduğu ekranlara yansımıştı. Sonraki maçlarda ise futbolcuların çoğunun marşı okuduğu görüldü. Bunların yanında tribünlerde de birçok protesto ve kadınların yaşamına ilişkin destek mesajı görüldü. Bir AFP fotoğrafçısı, güvenlik görevlilerinin üzerinde gösterilerin simgesi hâline gelen "Kadın, hayat, özgürlük" yazılı bir pankarta el konulduğuna şahit oldu.******

ÖLEN GÖÇMEN İŞÇİLER İÇİN BOYKOT GERÇEKLEŞMEDİ

Tüm bu yaşananların, özellikle de ölen işçilerin ve hâlâ çok zor şartlarda orada bulunan göçmenlerin üzerine inşa edilen bu turnuva için bir boykot gerçekleşmedi. Bizler de futbolun o her zamanki büyüleyici etkisine kapılıp bir şekilde maçları takip etmeye başladık. Bu turnuva Ronaldo ve Messi’nin muhtemelen son dünya kupası olması ve bu iki oyuncunun olası bir finalde karşılaşma ihtimaliyle de futbolseverleri oldukça heyecanlandırmıştı. Bu ihtimal gerçekleşmese de futbol anlamında keyifli ve çokça sürprizin yaşandığı bir turnuva izlediğimiz söylenebilir.

*https://www.theguardian.com/global-development/2021/feb/23/revealed-migrant-worker-deaths-qatar-fifa-world-cup-2022 , Revealed: 6,500 migrant workers have died in Qatar since World Cup awarded

**https://tr.euronews.com/2021/03/25/norvec-milli-futbol-tak-m-ndan-2022-dunya-kupas-elemelerinde-katar-protestosu

***https://www.goal.com/tr/haber/danimarka-nin-forma-sponsoru-hummel-den-katar-a-forma-protestosu/bltf92afc3e14bc67e7

****https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-kupasinda-gokkusakli-pazubandi-tartismasi-haber-1590206

*****https://www.haberturk.com/iranli-futbolcular-milli-marslarini-okumadi-3540666-spor?page=3

******https://tr.euronews.com/2022/11/25/iranli-milli-futbolcular-ilk-macin-aksine-galler-maci-oncesinde-milli-marsi-okudu