25 Aralık 2022 03:50

Almanak 2022 | Patronlar süper kârlar elde etti, asgari ücretli 11 ay açlık sınırının altında yaşadı

2022’de enflasyon emekçilerden aldı, sermayeye aktardı. Asgari ücretli yılın 11 ayında açlık sınırının altında yaşadı.

Fotoğraflar: Freepik | Kolaj: Evrensel

EKONOMİ

Paylaş

Emekçilerin yaşadığı iktisadi kriz, 2022 yılında derinleşti. 2021’i, “‘İğneden ipliğe zam’ deyimi gerçek oldu. Bu sefer iğne ve ipliğe de zam geldi. Türk lirasında yaşanan rekor değer kaybı nedeniyle iplik yüzde 50, iğne ise yüzde 100 zamlandı” haberiyle kapattık. O gün, 1 lira 87 kuruş olan iğnenin fiyatı; bu yılın son günlerinde 3 lira 91 kuruş oldu! Fiyat artışı yüzde 109! Yıllık enflasyon TÜİK’e göre yüzde 85’e dayanırken, ENAG’a göre yüzde 181’i aştı.

ASGARİ ÜCRETLİ YILIN 11 AYINDA AÇLIK SINIRININ ALTINDA!

Türkiye’de asgari ücretlilerin 2022 yılı başında aldığı 4 bin 250 liralık asgari ücret, yılın ikinci ayında açlık sınırının altına düştü. Açlık sınırı 4 bin 552 TL ile 2022 yılı şubat ayında geçerli asgari ücretinin 300 TL üzerine çıktı. Hükümet temmuz ayında ise asgari ücrete zam yaparak asgari ücreti 5 bin 500 liraya çıkardı. Türk-İş verilerine göre temmuzda açlık sınırı 6 bin 840 TL olarak hesaplandı ve yeni asgari ücretin 1340 TL üzerine yerleşti. Yıl sonunda açlık sınırı asgari ücreti 2 bin 285 lira aştı. Asgari ücretli şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim, kasım, aralık aylarında açlık sınırının altında bir ücretle ‘yaşamaya’ çalıştı.

YOKSULLUK BİLE HAYAL Mİ?

Yoksulluğa erişmenin dahi koşulları ağırlaştı. Ocak 2021’de açlık sınırı 2 bin 662 lira, yoksulluk sınırı (Gıda harcaması ile giyim, konut -kira, elektrik, su, yakıt-, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı) 8 bin 672 liraydı. Ocak 2022’de yoksulluk sınırı 13 bin 843 liraya çıktı. Yıl biterken yoksulluk sınırı 25 bin lirayı aştı.

VERGİ, ÜCRETİ DİLİM DİLİM KEMİRDİ

Ücretleri bir yandan enflasyon kemirirken, diğer yandan artan oranlı vergi dilimi ücretleri kemirdi. Brüt ücreti 12 bin lira olan bir metal işçisini ele alalım. Bu işçi gelir vergisi, damga vergisi vb. kalemlerde vergisini aydan aya sektirmeden ödedi. Hatta muhtemelen ödediği vergiden haberi dahi olmadı. İşçinin eline geçen net ücret ocakta 8 bin 578 lira iken, nisanda 440 lira birden buharlaştı! Nisanda bir üst vergi dilimine giren işçinin net ücreti 8 bin 138 liraya düştü. Mayıs ve haziranda devlet ücretten +70 lira daha çekti! Temmuzda net ücret 7 bin 970 liraya geriledi. Ağustosta ücreti eriten, ağustos sıcakları eritmedi: Bir vergi dilimi daha! Emekçi ağustostan aralığa kadar 620 lira daha fazla vergi verdi.

BÖYLE ZENGİNLEŞTİLER

En genel resmi veriler diyor ki, “Ekonomi büyüdü, sermayenin milli gelirden aldığı pay büyüdü; emekçinin milli gelirden aldığı pay büyüdü.” Ekonomi 2022 yılında büyüdü. Art arda yaşanan 9 çeyreklik büyümenin 3’ü bu yılda geldi. Son çeyrekte de ekonominin büyüyeceği tahmin edilirken, emek-sermaye makası açıldı. Sermayenin geliri 2022’nin son çeyreğinde yüzde 914 arttı. Artan gelirle sermayenin milli gelirden aldığı pay yüzde 54.8’e çıktı. Sermayenin payı sadece 6 yıl önce yüzde 41.1 düzeyindeydi. Emeğin payı, milli gelirden aldığı pay son bir yılda yüzde 32.6’dan yüzde 25.4’e düştü.

AKP SERMAYEYE YARADI

TÜİK verilerine göre 2002’nin tümünde sermayenin milli gelirden aldığı pay yüzde 53.8 idi. Emekçiler, milli gelirden yüzde 28.3’lük pay alırken, 2022’nin 3’üncü çeyreğine göre daha yüksek düzeyde pay sahibiydi. 2010 yılına gelindiğinde emeğin payı yüzde 30’u geçti. Sermayenin payı yüzde 52.1 oldu. Özellikle son iki yılda sermaye lehine makas hızla açıldı ve emeğin milli gelirden aldığı pay yüzde 20’lere geriledi.

FAİZCİNİN KÂRI KARTOPU GİBİ

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faizle mücadelemi sonuna kadar sürdüreceğim” sözlerinin ardından gelen 2022’nin ilk 9 ayında ‘faiz’ ile kâr yapan bankalar, kârlarını yüzde 403 artırdı. Erdoğan’ın bu sözleri söylediği yıl olan 2021’in ilk 9 ayında 56.9 milyar lira net kâr elde eden bankaların 2022’nin ilk 9 ayındaki kârı 286.2 milyar lira oldu. Bankaların faiz geliri ise yüzde 216 arttı!