25 Aralık 2022 19:02

Ukrayna’daki savaşı neler bekliyor?

“Savaş bir tarafta Rusya, diğer tarafta ise Batılı bir koalisyonun başında savaşan Ukrayna arasında yıpratıcı bir mücadeleye dönüştü.”

Donbass'ın Bahmut kentinde tedavi edilen bir Ukrayna askeri | Fotoğraf: Diego Herrera Carcedo/AA

DÜNYA

Paylaş

Ukrayna’daki savaş yaklaşık 10 aydır devam ediyor. Birliklerinin ilk hamlesiyle Ukrayna’nın yüzde 20’sinden fazlasını ele geçiren Rus kuvvetleri, Ukrayna’nın kararlı direnişiyle karşılaştı ve bu, Kiev’den utanç verici bir geri çekilmeyle sonuçlandı. O andan itibaren savaş bir tarafta Rusya, diğer tarafta ise Batılı bir koalisyonun başında savaşan Ukrayna arasında yıpratıcı bir mücadeleye dönüştü. Yaz boyunca Rus saldırıları Liman, Lisichansk ve Severo Donetsk’i ele geçirdi. Bir tahmine göre sonbaharda Ukrayna saldırıları, Harkiv eyaletini ve Herson şehrini geri alan Rusya’nın 24 Şubat’tan bu yana ele geçirdiği bölgelerin yaklaşık yüzde 50’sini kontrol altına aldı.

Karşıt taraflar iki zıt strateji benimsedi: Ruslar geleneksel ateş gücü merkezli bir yıpratma savaşı verirken; Ukrayna arazi odaklı bir manevra savaşı yürütüyor. Bu karşıt stratejiler, kasıtlı bir seçim olduğu kadar ulusal kaynakların mevcudiyetinin de bir ürünü. Dondurucu soğuklar kış sezonunu başlatırken, her iki taraf da stratejilerini sınırlı taarruzlarla sürdürecek.

Şimdiye kadar her iki strateji de işe yaramış görünüyor. Ukrayna geniş toprak parçalarını geri aldı ama sonbahar saldırısı sırasında kendini tüketti. Korkunç kayıplar verdi ve önemli ekipman ve mühimmat stoklarını tüketti. Kayıpların yerine yenilerini koymak ve yeni muharip oluşumlar kurmak için hala kapasite var ama bunlar da hızla tükeniyor.

Her iki tarafın da olağanüstü toprak kazanımı elde edemeyeceğine inanıyorum, ancak Rus tarafının kendi kaynaklarını korurken Ukrayna’nın kaynaklarını tüketme olasılığı daha yüksek.

UKRAYNA’NIN STRATEJİSİ

Ukraynalıların arazi odaklı manevra savaşı iki faktör tarafından kısıtlandı: Sınırlı topçu mühimmatı ve teçhizatı üretimi ile koalisyon mülahazaları. Ukrayna savaşa 1800 adet Sovyet kalibreli topçu ile başladı. Bunlar Rusya’nın günlük 40 bin ila 50 bin mermisine karşılık günde 6 bin ila 7 bin mermi atış hızına izin veriyordu. Şimdiye kadar bu topçuların mühimmatının çoğu tükendi ve Ukrayna bunların yerine, çoğu tahrip olmuş ya da aşırı kullanımdan bozulmuş 350 Batı kalibreli topçu silahı kullanıyor.

Bu arada Batılı ülkelerin kendilerinin de mühimmatı tükeniyor; ABD’nin ayda sadece 15 bin 155mm mermi ürettiği tahmin ediliyor. Bu kısıtlama Ukrayna’yı ne pahasına olursa olsun toprak kazanmaya odaklanmış kitlesel piyade oluşumlarını benimsemeye zorladı. Ukrayna topçu savaşlarında Rusya ile başa baş mücadele edemez. Ukrayna birlikleri Rus birlikleriyle doğrudan çatışmaya girmediği sürece, Rus topçuları tarafından uzaktan imha edilme ihtimalleri oldukça yüksek.

Ukrayna’nın ikinci kısıtı ise savaşının koalisyon niteliğinde olması. Kendi stokları tükendiğinden beri Ukrayna, Batı silahlarına giderek daha fazla bağımlı hale geliyor. Batı koalisyonunu sürdürmek Ukrayna’nın savaş çabaları için hayati önem taşıyor. Sürekli bir zaferler dizisi olmazsa, iç ekonomik kaygılar koalisyon üyelerinin geri çekilmesine neden olabilir. Stokların tükenmesi veya siyasi irade nedeniyle Batı desteği kesilirse, Ukrayna’nın savaş çabası malzeme eksikliği nedeniyle çöker. Bazı açılardan Ukrayna’nın insani ve maddi maliyeti ne olursa olsun saldırı düzenlemekten başka seçeneği yok.

Ukrayna piyade merkezli bir ordu kurdu ve bu ordu sınırlı ya da hiç eğitim almamış, yüksek motivasyonlu askerlerden oluşuyor. Bu birlikler savaş öncesi profesyonel ordunun çekirdek savaş gücünü ve Batı’nın bağışladığı silah ve araçlarla donatılmış yaklaşık 14 yeni tugayı destekliyor. Savaş alanında vurucu gruplar hızlı bir şekilde saldırıyor, derinlere ve hızlı bir şekilde nüfuz ediyor, ardından ele geçirilen bölgeleri savunmaları için askere alınanlara teslim ediyordu. Bu taktik, Harkiv bölgesi gibi Rus insan gücü eksikliğinin sağlam bir cephe kurulmasını engellediği bölgelerde işe yaradı. Rusya’nın yeterli kuvvet yoğunluğuna sahip olduğu Herson bölgesinde ise bu taktik, lojistik sorunlar Rusya’nın geri çekilmesine neden olana kadar büyük kayıplara ve çok az ilerlemeye yol açtı.

Bu stratejinin Aşil topuğu insan gücüdür. Ukrayna savaşa 43 milyon vatandaş ve 5 milyon askerlik çağındaki erkekle başladı, ancak BM’ye göre 14.3 milyon Ukraynalı savaştan kaçtı ve 9 milyonu da Kırım’da ya da Rus işgali altındaki diğer bölgelerde bulunuyor. Bu da Ukrayna’nın nüfusunun yaklaşık 20 ila 27 milyona düştüğü anlamına geliyor. Bu oranla, askere alınabilecek 3 milyondan az erkeği var. Bir milyonu zaten askere alınmış durumda ve geri kalanların çoğu ya fiziksel olarak askere gitmeye uygun değil ya da ülke ekonomisinde hayati bir konuma sahip. Kısacası, benim görüşüme göre Ukrayna’nın erkek gücü tükeniyor olabilir.

RUS STRATEJİSİ

Rus kuvvetleri insan gücüyle sınırlı ancak güçlü bir askeri sanayi kompleksinin sağladığı devasa topçu ve teçhizat stoklarıyla güçlü durumda. Batı medyasında Rus ordusunun topçu mühimmatının tükenmekte olduğuna dair çok sayıda haber yer alsa da şu ana kadar hiçbir cephede Rus topçu ateşinde gözle görülür bir gevşeme yaşanmadı. Bu faktörlere dayanarak Rus tarafı geleneksel ateş gücü merkezli bir yıpratma savaşına bel bağlamış durumda. Amaç, Rusya’nın kendi güçlerini korurken Ukrayna’nın insan gücü ve ekipmanını yok ederek sürdürülemez bir kayıp oranını zorlamak. Toprak önemli değil; muharebe gücünü korumak için toprak kaybı kabul edilebilir. Kiev, Harkiv ve Herson’da Rus ordusu elverişsiz koşullar altında savaşmayı reddetti ve güçlerini korumak için siyasi maliyeti kabul ederek geri çekildi.

Bu stratejiyi uygulamak için Rus ordusu ateş gücüne, özellikle de topçularına güveniyor. Her Rus tugayında üç topçu taburu bulunurken, Batı tugaylarında bu sayı sadece birdir. Çok sayıda İHA ve quadcopter tarafından yapılan düzeltmelerle birlikte Rus topçuları, piyadeler hayatta kalanları temizlemeden önce Ukrayna güçlerini darmadağın ediyor. Bu yavaş, eziyetli bir savaş ama kayıp oranı önemli ölçüde Rusya’nın lehine. Rusya saldıramadı çünkü ilerleyen birliklerin kanatlarını güvence altına alacak insan gücünden yoksundu. Şimdiye kadar Ruslar sadece Donbas’ta ilerleyebildi ve burada ilerleme cephe hattını genişletmedi. Burada bile amaç Bahmut şehrini ele geçirmekten ziyade Ukrayna güçlerini çekmek ve onları yok etmekti. Seferberlik kararı, Rusya’nın insan gücü eksikliğinin üstesinden gelme ve saldırı operasyonlarını mümkün kılma potansiyeline sahipken, güçlerini donatmak da sanayinin seferberliği sayesinde mümkün. Batı basınında sürekli şüpheyle karşılanmasına rağmen hassas mühimmat üretimi de arttı. Bir tahmine göre Rus “Lancet 3” kamikaze insansız hava araçlarının saldırılarına ilişkin videolar 13 Ekim’den bu yana yüzde 1000 oranında artmıştır ve bu da üretimde büyük bir artış olduğunu göstermektedir.

YAKLAŞAN KIŞ

Ukraynalılar büyük bir taarruz başlatmaya karar verirlerse, bana göre bunu iki yerde yapabilirler. Birincisi kuzeyde, Harkiv bölgesinde, ancak Oskil Nehri üzerinden sınırlı geçiş Rusların Herson’da karşılaştığı lojistik zorlukların aynısını yaratır. İkincisi ise güneyde, Rusya’nın Kırım’a giden kara köprüsünü kesmek ve nihayetinde yarımadayı ele geçirmek. Bunun başarılı olması pek olası değil. Ukrayna ordusu Rus topçusu için ideal bir arazide saldırıyor olacak. Herson’daki savaşın bir tekrarı olabilir, ancak Rus lojistik zorlukları olmadan, Dnipro Nehri üzerindeki sınırlı sayıda geçişten kaynaklanan, aynı derecede az kazanç ve tüm mekanize bölüklerin yok edildiği, ambulans konvoylarının bitmeyen sahneleri ve Ukrayna’nın her yerinde yeni mezarlıklarla işaretlenen aynı ağır kayıplarla… Yıpratma seviyeleri tam da Rusların işine yarayacaktır. Ukrayna hükümeti üzerindeki, Donbas’ta Rus topçusunun verdiği kayıpları başka yerlerde toprak kazanarak meşrulaştırma yönündeki siyasi baskı ve Batılı koalisyonun baskısı, Ukrayna’yı her şeye rağmen saldırmaya itebilir.

Rus yönetimi için soru şu: Ne zaman ve nereye saldırmalı? Zamanlama Rusya’nın topçu mühimmatı stoklarına bağlı. Eğer stoklar yüksekse Rusya kışın saldırabilir, aksi takdirde çamur mevsiminden sonra stok yapıp ilkbaharda saldırabilir. Zamanlama ayrıca seferber edilen yedek askerlerin eğitim gereksinimlerine göre de belirlenir. Daha uzun eğitim yedeklerin etkinliğini arttırır ve kayıpları azaltır, böylece Kremlin için siyasi riski azaltır. Nihayetinde Rus liderliğinin en önemli gördüğü baskı, sonucu belirleyecektir. Hızlı bir zafer için iç politikadan gelen baskılar mı galip gelecek, yoksa askeri mülahazalar Mart/Nisan aylarındaki bahar çamuru sezonunun sonuna kadar ertelemeyi mi tercih edecek? Kremlin şu ana kadar askeri endişeleri siyasi endişelerin önünde tutarak Rusya’nın bu kış sadece sınırlı bir taarruz başlatacağına işaret etti.

Konum da bir başka faktör. Harkiv cephesi yoğun ormanlık alanlardan oluşuyor, bu da ateş gücünün etkinliğini kısıtlıyor ve Harkiv şehrine saldırmadan stratejik olarak anlamsız. Bu büyük şehir merkezinin ele geçirilmesi çok yüksek maliyetle aylar alacaktır. Oskil Nehri hattını yeniden ele geçirmek için yapılacak sınırlı bir saldırı Rusya’nın savunma hattını iyileştirecek ancak stratejik bir kazanç sağlamayacaktır. Donbas’ta Rus ordusu zaten baskıyı sürdürüyor. Ekstra insan gücü ve topçu birlikleri bu taarruzu fazla hızlandırmayacaktır. Rus ordusu için en çok umut vaat eden cephe Zaporijya cephesi. Pologi-Gulai Polie-Pokrovskoye demir yolu, Pologi’den kuzeye ilerleyen bir Rus taarruzunu beslemek için ideal bir konumda.

Nihayetinde Pavlograd’ın ele geçirilmesi, Donbas’taki Ukrayna ordusunu besleyen iki ana demiryolu ve karayolunu keserek ve Ukrayna ordusuna arkadan saldırarak Donbas’ın ele geçirilmesini sağlayacaktır. Açık arazi, Rus ateş gücü merkezli stratejisi için idealdir ve Ukrayna’nın son operasyonel rezervlerini çekip yok etme ve insan gücünü daha da yıpratma şansı doğrudan Rus hedefleriyle uyumludur. Son olarak, sert ve donmuş zemin yeni savunma mevzilerinin ağır teçhizat olmadan kazılmasını zorlaştıracaktır. Ugledar civarındaki sınırlı saldırı, gelecekteki taarruzun doğu kanadını güvence altına almak için bir şekillendirme operasyonu olabilir.

SONUÇ

Yıpratma savaşları, düşmanın kaynaklarını yok ederken kendi kaynaklarını dikkatli bir şekilde kullanarak kazanılır. Rusya savaşa büyük bir malzeme üstünlüğü ve kayıplarını telafi etmek için daha büyük bir sanayi üssü ile girdi. Taktiksel durum her aleyhlerine döndüğünde geri çekilerek kaynaklarını dikkatli bir şekilde korudular. Ukrayna savaşa daha küçük bir kaynak havuzuyla başladı ve savaş çabalarını sürdürmek için Batı koalisyonuna güvendi. Bu bağımlılık Ukrayna’yı taktiksel olarak başarılı bir dizi saldırıya zorladı ve bence Ukrayna’nın tam olarak yerine koymakta zorlanacağı stratejik kaynakları tüketti.

Asıl soru Ukrayna’nın tüm topraklarını geri kazanıp kazanamayacağı değil, Rusya’nın iç birliğini zayıflatmak ve onu Ukrayna’nın şartlarıyla müzakere masasına oturmaya zorlamak için Rusya’nın mobilize yedek kuvvetlerine yeterli kayıp verdirip verdiremeyeceği ya da Rusya’nın yıpratma stratejisinin Ukrayna’nın daha da büyük bir bölümünü ilhak etmek için işe yarayıp yaramayacağıdır.

* ABD’li emekli yarbay

Çeviri: Evrensel Dış Haberler