Kartonsan grevine dair notlar: Grev şimdiden kazandırıyor

Yoldaş TAŞ
Kocaeli

Kocaeli’nin Başiskele ilçesinde kurulu olan Kartonsan fabrikasında Selüloz-İş üyesi işçilerin başlattığı grev 20. gününde. Greve dair notlara geçmeden önce Kartonsan’ın geçmiş ve güncel tarihine kısaca değinmekte yarar var. 1967 yılında kurulmuş ve 56 yıldır üretime devam eden fabrika 2001 yılında Pak Grup tarafından satın alındı. Çoğu emek dostu, Pak Grubu 2013 yılında Pakmaya’da işçileri sendikalaştığı için işten atan sermaye grubu olarak anımsayacaktır. Şirket karton sektöründe Yunanistan’da tekelleşmiş olan Macedonian Paper Mills (MEL S.A.), İstanbul’da gıda ve sağlık sektöründe kullanılmak üzere ambalaj üretimi yapan Intermat ve yine İstanbul’da karton geri dönüşümü yapan Dönkasan ve Selka şirketlerini de bünyesinde bulunduruyor. Teknolojik gelişmelerle beraber üretimde otomasyona geçilmesiyle fabrikadaki işçi sayısı yıllara yayılarak üçte iki oranında azalmış durumda. 2017’de işçilerin, “Üretimde rekor kırdık, bize bir dilim pasta teklif ettiler” diye anlattığı Kartonsan, 50. yılında üretimde tonaj rekoru ve ciro rekoru kırmıştı. 2022’nin ilk dokuz ayında 666 milyon TL net kâr açıklayan fabrika, yıllar içerisinde onlarca ülkeye ihracat yapan ve kâr rekoru geliştiren bir işletme durumuna erişmiş durumda.

GREV’DEN İZLENİMLER

Grevde olan 170 işçinin çoğunluğu Artvin ve Trabzonlu. Genellikle 15-20 yıllık işçiler Kartonsan’daki ücret ve çalışma koşullarına dair olan süreci, “20-25 yıl önce Kocaeli’deki işçiler, Kartonsan’a girmek için yarışıyordu, ücretler ortalamanın çok üzerindeydi fakat şimdi asgari ücrete yaklaşmış durumda”, “Pak Grup burayı satın alınca, ‘Ben hiçbir işletmemde işçiye bu kadar para vermem’ diyerek, ücretlerin düşürüleceğinin işaretini vermişti” sözleriyle değerlendiriyor. Genç yaşta olan işçiler ise en az 5 ila 10 yıl arasında değişen sürelerde bu fabrikada çalışıyor. 170 işçinin kadrolu olduğu fabrikada, yaklaşık 300 kadar da taşeron olarak çalışan işçi var. Her vardiya çıkışı güvencesiz çalışan taşeron işçiler gelip destek veriyor, greve dair bilgi almaya çalışıyorlar. İşletmede en son grev 21 yıl önce gerçekleşmiş. Aradan geçen 21 yılda toplu sözleşme görüşmelerinin her zaman son gününde bağıtlandığı, ama bu sefer işçilerin talepleriyle patronun önerdiği rakam arasında ciddi bir fark olduğunu belirtiyor işçiler. Patronun önerdiği rakamlar ile 3-4 yıllık işçinin ücreti asgari ücretin çok az üzerinde bir rakam olunca, işçiler için ekonomik krizin etkilerine karşı insanca bir yaşam talebi grevle birlikte ete kemiğe bürünmüş durumda.

GREV OKULU

İşçiler, toplu sözleşme yasalarının hemen hepsinin patron lehine olduğunu tartışıyor. 6 aylık görüşmeler boyunca patronun en az 2 ila 3 ay yetecek kadar stok yaptığını ve buna güvenerek hareket ettiğinin farkında. En son grev 21 yıl önce gerçekleştiği için, genç işçilerin çoğunluğu grev ve mücadele deneyimi açısından zayıf olsa da grev alanında her gün yeni bir şeyler öğrendiklerini ve bu sürecin sabır gerektirdiğinin farkında olduklarını özellikle vurguluyorlar. Grevde geçen 20 günün hayatında neleri değiştirdiğini sorduğumuz işçilerden biri, “Yıllardır aynı fabrikada, aynı tezgahta çalışıyoruz ama grev birçok işçinin hayatını şimdiden değiştirdi diye düşünüyorum. Ben bazı arkadaşlarımızı gerçekten bu grev alanında gerçek manada tanıdım diyebilirim” diyor.

Kocaelispor ve Trabzonspor gibi takımların sıkı taraftarları aynı zamanda çoğu işçi ve bu durum tribün kültürünün grev alanına yansımalarında da kendini belli ediyor. Melodik sloganlar, marşlar, yaratıcı besteler taraftar kültürünün grev ve işçi kültürü ile kaynaşmasının bir sonucunu gösteriyor Kartonsan işçileri. Grev gerçek bir mücadele okuludur sözü, Kartonsan işçileri için en doğru söz olabilir. İşçiler hem birbirlerinin hayatlarına dair hem de hakları ve mücadeleye dair birçok kavramı ve eylemi burada deneyimleyerek öğreniyor. “Neler öğrendiniz?​” sorusuna işçilerin çok farklı cevapları var. “Sınıf kavramını burada öğrendim”, “Grev kavramını öğrendim”, “Grev yasağını burada öğrendim”, “Yeniden güven duymayı öğrendim” gibi gibi...

İşçiler grevle birlikte elbette sadece birçok kavramı ve duyguyu değil, çelişkileri de gördükleri bir süreç yaşıyorlar. Grevin ilk gününden itibaren birçok siyasi parti, oluşum, dernek ve kurum ile birlikte farklı iş kollarından işçiler grevdeki Kartonsan işçilerine çeşitli dayanışma ziyaretleri gerçekleştiyor. Bazıları gelen gruplara şaşırıyor, bazıları üyesi olduğu partiler geldiği için sevinip diğer arkadaşlarına “Gördün mü bak, bizimkiler geldi” diye takılıyor. Üyesi olduğu siyasi parti, işçilerin grev pankartı önünde hatıra fotoğrafı çekilme teklifine olumsuz yanıt verip kaçarcasına gitmesine bozulurken, kimi ziyarete gelen ve aynı zamanda patron olan milletvekillerine patron aleyhine slogan attırmakla gülüşüyorlar. Kartonsan işçileri kendileri için yapılan her türlü ziyaretin önemli olduğuna dikkat çekerken, aynı zamanda yaklaşan seçimlerinde siyasi partilerin kendilerine olan ilginin bir parçası olduğunu düşünüyorlar.  

SINIF KARDEŞLİĞİ

Grev alanında coşkunun en çok tavan yaptığı anlar, civarda bulunan farklı iş kollarından işçilerin grev alanını ziyareti. Şu ana kadar Stow Metal, Özka Lastik, İpek Kağıt ve Omluksan işçilerinin ziyareti işçiler için başka bir anlam ifade ediyor. “Yaşasın sınıf dayanışması”, “Birleşe birleşe kazanacağız” sloganlarını daha gür şekilde atıyor işçiler. Bu ziyaretlerini sorduğumuz işçiler, “Gerçekten bizimle aynı koşulları yaşayan kardeşlerimizin emek verip buraya gelmesi bizde başka bir duygu oluşturuyor. O da benimle aynı koşullarda yaşıyor. Birincisi bundan emin olmak, diğeri sanırım birbirimize olan güveni sanki daha da sağlamlaştırıyor” diyor Kartonsan işçileri.

Özka Lastik işçilerine gerçekleştirdiği ziyaretle esnasında bu ziyaretle ilgili fikirlerini sorduğumuzda, bir işçi, “Bizim de toplu sözleşme dönemimiz başlıyor, hepimiz için bu ekonomik gidişatta dayanışma içinde olmak güçlü hissettiriyor. Bekaert kazandı, Kartonsan da kazansın çünkü Bekaert ve Kartonsan işçilerinin kazanımı hem masada hem de olası grevde bizim için büyük bir güç ve moral olacak diye düşünüyorum” diyor.  

SONUÇ

Kartonsan’da grev öğrenerek ve öğreterek devam ediyor. Aynı zamanda kendisi de Kartonsan işçisi olan sendika şube başkanı ve iş yeri temsilcilerinin işçilerle kurdukları ilişki grevdeki işçilere büyük bir güven veriyor. Ortak karar alma ve gelişmelerin işçilerle paylaşılması, alınacak kararların hepsine işçilerin fiili katılımını sağlıyor. İşçilerin hemfikir olduğu konu seçimlerin yaklaşması ile birlikte siyasi partilerin ilgilerinin kendilerinde yoğunlaşması. Kartonsan işçileri, talep ettikleri zam patron tarafından karşılanıp grevin başarı ile sonuçlanması halinde tezgahın başına geçerek makineyi çalıştırmaya devam edecek. Ama içeri giren çoğu işçi 22 Aralık öncesindeki işçi olmayacak gibi duruyor. Sorunlara karşı mücadele etmenin, talepler için birlik olmanın tadını alan işçiler için grev şimdiden kazandırıyor. İşçilerin grev alanında en çok sevdikleri slogan olan “Dünya yerinden oynar, işçiler birlik olsa” sloganında yapılan vurgu için önlerine görevler düştüğünü grev alanında öğrenmeye devam ediyorlar. Kartonsan işçileri hem öğrenmeye hem öğretmeye devam ediyorlar.

EMEP’İN ÇALIŞMASININ BİR PARÇASI

Kartonsan’da grevin başladığı ilk günden itibaren Emek Partisi, Kocaeli genelinde yaygın ve geniş bir dayanışma çağrısı örgütlüyor. Bildiriler, afişler, pankartların yanı sıra işçi duraklarında ve fabrikaların vardiya değişimlerinde, akşamları mahallelerde Kocaelili işçi ve emekçilere Kartonsan grevinin önemini, grevin kazanımının neden bütün işçilerin lehine olacağını anlatarak dayanışmanın önemine vurgu yapıp, desteğin örgütlenmesi için yoğun bir çalışma sürdürüyor. Dayanışma çağrısı için gidilen sendikalı iş yerlerinde işçilerin greve dair bir ilgisi olduğunu söylemek mümkün. Fakat örgütsüz, güvencesiz ve düşük ücretlerle çalışan işçilerin Kartonsan grevine dair ilgisinin daha fazla olduğu açıkça görülüyor. Kartonsan grevi, örgütsüz işçiler açısından oluşan “Çalışıyoruz, üretiyoruz ama geçinemiyoruz” duygusuna karşı çözüm için ne yapılacağı sorusuna bir yanıt gibi duruyor. “Evet destekliyorum, bu şartlarda geçinmek mümkün mü?​”, “Ekmeğini büyütmek istiyorlar, inşallah biz de onlar gibi bir olabiliriz” sözleri bu durumu yansıtıyor.

Yine Emek Partisinin Özka Lastik fabrikasında yapılan Kartonsan işçileri ile dayanışma çağrısına, kendilerinin de toplu sözleşme görüşmelerinin bu ay başlayacağını söyleyen lastik işçilerinin, hızlıca yanıt verip iki gün sonra Kartonsan işçilerine coşkulu bir dayanışma ziyareti örgütlemesi önemli bir not.

Kartonsan işçileri: Grevle kazanacağız

Kartonsan’da grev dayanışma ile sürüyor