Krom uğruna günde 100 ton su tüketecek projeye bakanlıktan onay

Yusuf YAVUZ

Burdur’un Yeşilova ilçesinde Salda Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin sınırında bulunan Niyazlar köyündeki krom madeninin kapasite artışı talebine ÇED Gerekli Değildir kararı verildi. Günde 100 ton su kullanılması planlanan madencilik faaliyetine karşı yöre halkı dava açtı.

Her yıl 2 Şubat’ta kutlanan Dünya Sulak Alanlar Günü giderek suya yakılan ağıt gününe dönüşüyor. Türkiye son yılların en kurak kışını yaşıyor. Ancak her damla suyun kıymetli olduğu bir dönemde Burdur’un Yeşilova ilçesindeki Eşeler Dağı’ndaki krom madeninde kapasite artırımı izni verildi. Niyazlar köyündeki devlet ormanında işletilen krom madeninin 16 milyon 400 bin metrekarelik ruhsat sahası bulunuyor. Yaşlı karaçam ve ardıç ağaçlarıyla kaplı bölgede 22 hektarlık alanda faaliyet gösteren maden işletmesinin yaptığı kapasite artışı başvurusuna 29 Aralık 2022 tarihinde ÇED Gerekli Değildir kararı verildi. Salda Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırında bulunan maden sahasının su kaynaklarını ve yayla niteliğindeki bölgede yapılan hayvancılığı tehdit ettiğini savunan yöre halkı projeyi yargıya taşıdı. Krom madeni için hazırlanan Proje Tanıtım Dosyasında çalışmalar kapsamında günde 100 ton su kullanılacağının belirtilmesi dikkati çekiyor.

KROM MADENİ İŞLETMESİ KAPASİTESİNİ 10 KAT ARTIRMAK İSTİYOR

İstanbul merkezli Manolya Madencilik A.Ş adlı şirket ile Ekim 2021’de rödovans (kiralama) anlaşması yapan ruhsat sahibi firma, işletmeyi de bu firmaya devretti. Mevcutta yılda 65 bin ton malzeme işlendiği belirtilen krom madeninde yıllık 30 bin ton krom cevheri, 35 bin ton da pasa (atık malzeme) çıktığı kaydedildi. Ruhsat sahasının 22 hektarlık kısmında kapalı ve açık krom madeni işletmeciliği yapan firma, daha fazla üretim yapmak için kapasite artışı talebinde bulundu. Projeye göre mevcut üretim kapasitesi yaklaşık 10 kat artırılmak isteniyor.

PROJE İÇİN 29 ARALIK’TA ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR KARARI VERİLDİ

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise Salda Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) sınırlarında yer alan Niyazlar köyündeki krom madeninin kapasite artışıyla ilgili hazırladığı projeye 29 Aralık 2022 tarihinde ÇED Gerekli Değildir kararı verdi.

YAŞLI ORMANLAR, SU KAYNAKLARI VE YAYLACILIK TEHDİT ALTINDA

Yöre halkının tepkisini çeken krom madeni projesinin su kaynaklarına, yaşlı karaçam ve ardıç ağaçlarının yoğun olduğu orman dokusuna ve küçükbaş hayvancılığa büyük zarar vereceğini savunuyor. ÇED kararının iptali için dava açan yöre halkının proje karşı çıkmasının en önemli gerekçelerinden biri de maden sahasının bulunduğu Eşeler Dağı’nın bölgenin su rezervlerini barındırması. Burdur’un Karamanlı, Yeşilova ve Tefenni ilçeleri ile Denizli’nin Acıpayam ilçesinin içme ve tarımsal sulama suyunun bu bölgeden sağlandığını belirten köylüler, krom madeninin yoğun su kullanımına dikkati çekerek yeraltı sularının yok olacağından endişe ediyor.

YEŞİLOVA’DA KROM MADENİNE HÜCUM DÖNEMİ YAŞANIYOR

İkisi Niyazlar köyünde olmak üzere Yeşilova’da toplam 6 adet krom madeni için ÇED süreci başladığı görülüyor. Yeşilova’daki krom madeni ruhsatları ve ÇED başvurularında toplam 6 firmanın adı geçiyor. Zontaş, İhlas Gayrimenkul, AİC Madencilik, Bahar Krom, Yavuz Türkel ve Marmara Metal bu şirketler arasında.

MERMER OCAKLARININ KISKACINDAKİ KARAMANLI DA TEHDİT ALTINDA

Tepkiye neden olan krom madeni Karamanlı ilçesini de olumsuz etkileyecek. Mermer ocakları yüzünden zor günler geçiren Karamanlı ilçe yerleşimi bu kez de krom madeni tehdidiyle baş başa kalacak. Önemli bir tarım ve hayvancılık merkezi olan Karamanlı’daki kimi mermer ocakları yerleşim yerine bitişik alanda faaliyetini sürdürüyor.

“GÖLLER BÖLGESİ ÇÖL OLMASIN”

Yöre halkı, bazı göllerin kuruduğu Göller Bölgesi’nin ciddi bir kuraklık tehdidi ile karşı karşıya olduğu dönemde yoğun su tüketimine neden olan madencilik faaliyetlerinin durdurulmasını istiyor. Yaz aylarında küçükbaş hayvan yetiştiricileri içinde önemli bir üretim alanı olan Eşeler Yaylası aynı zamanda yılkı atlarına da ev sahipliği yapıyor. Krom madeninin kapasite artışı kapsamında 3198 adet ağacın kesilmesi gündemde. Köylülerin verdiği bilgiye göre bölgede anıtsal nitelikte yaşlı karaçam ağaçları ile endemik bitki türleri de yer alıyor.

DELİKLERE PATLAYICI DOLDURULARAK PATLATMA YAPILACAK

Açık ocak işletmeciliği yapılacağı kaydedilen Proje Tanıtım Dosyasında, işletme olarak “Galeri ağızları oluşturularak açılacak galerilerde kapalı işletme yöntemiyle yapılacaktır. Galerilerde yapılacak üretim faaliyetlerinde delici tabanca ile açılacak deliklere patlayıcı malzeme doldurulacak ve gevşetme patlatması yapılacaktır. Çıkan malzeme, vagonlara yüklenerek galeri ağzına taşınacaktır. Çalışmalarda bölge halkından alınacak hizmet ve mal bedelleri ile bölge ekonomisine katkıda bulunulacaktır” ifadelerine yer veriliyor.

KROM MADENİ İŞLETMESİNDE GÜNDE 100 TON SU KULLANILACAK

Tesise giren malzemenin kırılıp elendikten sonra su ile yıkanarak tozundan arındırılacağı bilgisine yer verilen proje dosyasında, “Günde kullanılacak su miktarı =100 ton/gün su kullanımı olacaktır. Her gün eksilen su miktarı yaklaşık 100 m3 olacağı için günlük sisteme 100 m3 miktarında su ilave edilecektir. Yıkama işlemlerinden sonra oluşan sular iletim borularıyla proses suyu havuzlarına aktarılacaktır. Yıkama işlemi için betonarme yapıda sızdırmasız 3 adet 200 m3 kapasitede temiz su deposu kullanılacaktır” deniliyor.

MADEN SAHASI SALDA GÖLÜ ÖÇK BÖLGESİNİN SINIRINDA

Yeşilova’nın en önemli simgelerinden biri olan doğal sit alanı ve sulak alan niteliğindeki Salda Gölü, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2019’da ÖÇK ilan edildi. Ardından ise göl kıyısında Millet Bahçesi’nin inşasına başlandı. Daha iyi koruma amacıyla ÖÇK alanı ilan edilen Salda Gölü’nün korunan alan sınırları da Niyazlar köyünü de içine alacak şekilde genişletilmişti. Ancak ÖÇK statüsü Salda Gölü havzasının daha iyi korunmasını sağlamaya yetmedi. Göl kıyısındaki Beyaz Adalar bölgesinde yoğunlaşan koruma çalışmaları, ÖÇK Bölgesi kapsamına giren diğer alanlarda aynı şekilde yürütülemiyor. Niyazlar köyündeki iki ayrı krom madeni işletmesi bunun çarpıcı bir örneğini oluşturuyor.

BİR YANDA MADEN İZNİ BİR YANDA UNESCO BAŞVURUSU

Bakanlık, Salda Gölü’nün UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dâhil edilebilmesi için bir çalışma başlatmıştı. UNESCO Milli Komitesi’ne yapılan başvurunun ardından ÖÇK Bölgesi sınırlarındaki Niyazlar köyündeki krom madeni için ÇED Gerekli Değildir kararı verilmesi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın çelişkisi olarak yorumlanıyor.