Gamak’ta sendika özgürlüğünün kullanımı ve ücretsiz izin

Av. Ahmet ERGİN

Gamak işçileri yine hareketli. Tarihi önemli mücadelelerle dolu olan Gamak’ta işçiler bir yandan asgari ücret düzeyine düşen ücretlerini iyileştirmek için ek zam talep ederken, bir yandan da kendilerinin değil, işverenin haklarını savunduklarını düşündükleri yetkili sendikalarına karşı mücadele ediyor.

Yüzlerce işçi, geçtiğimiz hafta cuma gününden itibaren fabrikada örgütlü olan Özçelik-İş’ten istifa etti. İşçiler, istifayla birlikte dayanışma aidatı ödeyerek TİS’den yararlanmak istediklerine ilişkin dilekçeyi de işverene verdi. İşveren ise işçilerin bu tepkisine karşılık, sendika şubesine yazı göndererek işçileri ücretsiz izne çıkardığını duyurdu. Sendika aracılığıyla ücretsiz izne çıkartıldıklarını öğrenen işçiler, bu uygulamayı kabul etmiyor. İşçilerin en çok dile getirdiği sorular ise, sendikadan istifa haklarının hukuk tarafından korunup korunmadığı ve işverenin kendilerini tek yanlı ücretsiz izne çıkarma hakkının olup olmadığıdır.

SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN GÜVENCESİ

Öncelikle şunu belirtelim ki sendika özgürlüğü, bir sendikaya üye olmak kadar, üye olmamayı, istifa etmeyi ve sendika seçme özgürlüğünü de kapsamaktadır. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. maddesinde açıkça işverenin, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından, herhangi bir ayrım yapamayacağı düzenlenmiştir. Bu ayrımın tek istisnası ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularındaki toplu iş sözleşmesi hükümleridir. Ancak dayanışma aidatı ile TİS’den yararlanmak istediğini bildiren işçiler, TİS’in parasal konularından da yararlanabilecek olup, dayanışma dilekçelerini veren Gamak işçileri, Özçelik-İş’ten istifa etmeleri nedeniyle parasal konularda da ayrımcılığa tabi tutulamaz.

Yine yasa gereği işçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, istifa etmeleri nedeniyle işten çıkarılamaz. İşyerindeki yetkili sendikadan istifa eden Gamak işçileri bu nedenle işten çıkartılırsa işe iade davası açabilir ve fesih sendikal nedene dayandığından bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat talep edebilir.

TEK YANLI ÜCRETSİZ İZİN OLMAZ

İş Kanunu’nda sınırlı olarak, işçilere tanınan ücretsiz yol izni ve analık izni dışında, tek taraflı ücretsiz izin düzenlemesi bulunmamaktadır. Bu konu Yargıtay kararlarıyla açıklığa kavuşturulmuş ve “Tarafların ücretsiz izin konusunda anlaşmaları halinde, ücretsiz izin süresince iş sözleşmesinin askıda kalacağı” esası kabul edilmiştir. Yani ücretsiz izin uygulaması ancak tarafların anlaşmasıyla gündeme gelebilir. Gamak’ta işveren, işçileri tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkarmış olup, böyle bir uygulamaya hakkı yoktur. Yetkili sendika ile protokol yaparak da bu hakkını kullanması verili şartlarda mümkün değildir. Her ne kadar protokolle TİS hükümlerinin işçiler aleyhine değiştirilebileceğine ilişkin hukuki görüşler olsa da bu durumda dahi ücretsiz izne neden olan olguya bakmak gerekir. Tek yanlı ücretsiz izin uygulamasından önce, iş yerinde ek zam talebinin yoğunlaşması üzerine, yetkili sendikanın kararıyla geçtiğimiz 16 Şubat günü işçiler işbaşı yapmış ancak üretim yapmamıştır. İşverenin temmuzdaki 3. yıl enflasyon zammından mahsup edilmek üzere yüzde 20 ek zam önerisi işçiler tarafından kabul edilmemiş ve işçiler sendikadan istifa ederek dayanışma aidatı ödeyerek TİS’ten yararlanmak üzere dilekçelerini işverene vermeye başlamıştır. İşveren ise tek yanlı olarak ücretsiz izin uygulaması başlatmıştır. Yani İş Kanunu’nun 25/III’üncü maddesinde düzenlenen işverenden kaynaklı ham madde, elektrik yokluğu gibi veya sel, deprem, yangın vb. zorlayıcı sebepler de bulunmamaktadır. Kaldı ki zorlayıcı sebebin varlığı halinde dahi işçiye bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenmesi zorunludur.

Sonuç olarak, Gamak işvereni hukuka aykırı davranmaktadır ve işçilerin ücretsiz izin dönemine tekabül eden ücretlerini ve sosyal haklarını tam olarak ödemek zorundadır.  Ödememesi halinde, işçilerin 5 yıllık zaman aşımı süresi içerisinde dava yoluna başvurması mümkündür.