‘Başka Bir Gökyüzünün Altında’ şiirler

Hasan AKARSU

Yazar, Ozan Gülsüm Cengiz, 1949 Isparta doğumlu olup öğretmenlik yapar ve edebiyata şiirle girer. Şiir, çocuk ve şiir seçkisi kitaplarıyla tanınır. Kitapları birçok dile çevrildiği gibi birçok ödül kazanır. “Başka Bir Gökyüzünün Altında” adlı şiir yapıtıyla okurlarına ulaşır. Dört bölümde toplanan şiirlerin yalın ve akıcı bir Türkçeyle yazılmış olması kolay okunmasını ve anlaşılmasını sağlar.

“Başka Bir Gökyüzünün Altında” olmak bize ülkelerin sınırlar ötesini anımsatır. Yurdundan savaşlar, kıtlıklar, zorunlu göçler nedeniyle göç edenlerin değiştirdiği gökyüzü, yadırgansa da alışılmayı gerektirir. Bu uğurda çok canlar verildiği de bir gerçektir. Ozan, “Kayaköy’de” şiirinde zorunlu göç (mübadele) nedeniyle köylerinden ayrılan insanların geride bıraktığı terk edilmiş evlere bakarak hüzünlenir. Evlerin yüzü küskündür, pencerelerin bakışları dargındır. Ortada “Zorla bırakılmış yaşamların tortusu” kalır. Gidenlerin seslerini duyumsayan ozan, onlara “komşu” diye seslenir sevecenlikle. Kardeşliğin türküsünü söylerken her şeyi bölüşmekten yana olduğunu gösterir. Bu da evrensel anlayışın, kardeşliğin savunulmasıdır.

Ozan, egemenlerin uluslararasında yarattığı savaşların, baskıların sonunda insanların ve özellikle çocukların çektiği acılara tanıklık eder. Çocukların yaşadığı “eğreti yaşamı”, onları yerlerinden edenleri eleştirir. Adı Barış olan ne çok çocuk denizi şişirilmiş botlarla aşmaya çalışırken boğulur. İnsanlık acı çekerken “silah tacirlerinin banka hesapları” kabarır. Ozan, Irak, Suriye, Yemen, Afganistan vb. ülkelerde acı çeken insanlara, “Savaş ganimeti sayılan kız çocuklarına” üzülürken “varsıl ülkelerin hükümetlerinin” sığınmacılar için kişi başına nasıl pazarlık yaptığını vurgular ve zor durumda olan insanlara umut aşılar: “… Güneş her sabah açarken yeni günün kapısını/ bir umudu yeşertip yüreğinde/ yaşama sarılıyor insan/ başka bir gökyüzünün altında” (s. 34) der. “Suyun kıyısındaki bebek uykusuna”, bebeğin cansız bedenine seslenirken insanlığın düştüğü durumdan yakınır. Sınıra değin ulaşan çocuğun sorusu da düşündürücüdür. Duvarlar, dikenli tel örgülü duvarlar çocuklar için midir? Ünlü ozanımız Nâzım Hikmet’in “Çocuklar dünyayı alacak elimizden/ Ölümsüz ağaçlar dikecekler” dizelerini anımsarız elimizde olmadan. Ozan, ülkeler ve insanlar arasındaki sınırları, yasakları sorgular şiirlerinde. Kadınların acılı ağıtlarına, yanmış yıkılmış yaşamlara kulak verirken umut aşılamaya çalışır.

YAŞAMI, İNSANLIĞI KUCAKLAYAN ŞİİRLER

Gülsüm Cengiz, toplumcu, gerçekçi sanattan yana olduğunu kanıtlar şiirleriyle. Ezilen, sömürülen halkların yanında özgürlüğü, eşitliği ve kardeşliği savunur. İnsan ve çocuk ayrımı yapmadan insanlığa sahip çıkılması için yazar şiirlerini. Çünkü insanların düşlerinin, özlemlerinin ortak olduğunu bilir. İşçi olarak çalıştırılan çocuklara da sahip çıkılmasını ister. “Çocuk ve işçi sözcüklerinin yan yana getirilişini” kınar. Çocukların öldürülmesini sorgular: “… Büyüyor yüreğimdeki acı/ ve dilimin ucundaki soru:/ Hangi kavga haklı çıkarır/ öldürmeyi bir çocuğu?​” (s.78). Türk, Kürt, Arap, Afgan, Suriyeli, Filistinli, Yemenli çocukların yoksulluğu, açlığı insan olanın yüreğini yakmaz mı? Ozan, yazdığı dörtlüklerle de ilgi çekerken yaşamın özetini sunar okurlarına: “İnsan ömrü bir karınca telaşı/ bir varmış bir yokmuş insan…/ En gerçek olan,/ soluk aldığımız bu an” (s.95). “Kullanılmış eşya pazarında” gezerken eşyaların geçmişini, insanlara değişini duyarlılıkla anımsatır ve yaşamı kullanılmış eşya pazarına benzetir. İnsanların incelikleri, sevgileri ve emeğe saygıyı tüketmesinden yakınır.

Gülsüm Cengiz, “Başka Bir Gökyüzünün Altında” yazdığı şiirleriyle sömüren, ezen ulusların dünyamızı nasıl yaşanılmaz duruma getirdiğini yansıtır. İnsanların, çocukların çektiği acıları duyumsatır. Ölümle sınanan yaşamlardan kesitler verirken bizi yaşamı savunma imecesine çağırır. Onun şiiri, toplumcu, yaşamı kucaklayan, insanları haksızlığa karşı kavgaya çağıran ve insanlığı savunan bir şiirdir.

(*) Başka Bir Gökyüzünün Altında-Gülsüm Cengiz, şiir, Tekin Yayınevi, aralık 2022, 136 s.