Girasun: Erdoğan, HÜDA PAR üzerinden Kürt mahallesine sesleniyor
Rawest Araştırma Müdürü Roj Girasun Cumhur İttifakının genişleme arayışını değerlendirdi: "Bence Erdoğan, Cumhur İttifakının milliyetçi tonunu, HÜDA PAR üzerinden flulaştırmaya çalışıyor."
(Arşiv) Zekeriya Yapıcıoğlu ve Tayyip Erdoğan | Fotoğraf: TCCB
Serpil İLGÜN
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın 8 Mart’ta MHP Lideri Devlet Bahçeli ile görüşmesinin ardından altyapıları bir süredir hazırlanan HÜDA PAR ve Yeniden Refah Partisi ile görüşmeler resmi hale getirildi ve her iki dinci, gerici, milliyetçi partiler Cumhur İttifakına davet edildi.
Cumhur İttifakı cephesinde HDP’nin CHP ile görüşmesi kaos getirecek büyük oyun planının bir parçası olarak nitelendirilip lanetlenirken, HÜDA PAR’ın yeniden AKP/Erdoğan’ın yanında yer alması “büyük oyunu bozacak bir hamle” olarak alkışlandı.
Geride kalan seçimlerde de Erdoğan’a desteğini sakınmamış HÜDA PAR teklife hemen “Evet” derken, kadınları ve kazanımlarını hedef alanlar başta olmak üzere, destek için şartlar listesi hazırlayan Yeniden Refah Partisinin de ortaklığa dahil olacağı belirtiliyor.
Diyarbakır merkezli Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun’a özellikle HÜDA PAR’ın Cumhur İttifakı şemsiyesi altına alınmasının bölgeden nasıl okunduğunu sorduk. Girasun, CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanlığı adaylığının Kürt seçmende nasıl karşılanacağı, HDP-Kılıçdaroğlu görüşmesi ve HDP’nin kapatılma davasıyla ilgili sorularımızı da yanıtladı.
Roj Girasun (Fotoğraf: Kişisel arşiv)
Hemen her seçimde Erdoğan’ı destekleyen HÜDA PAR’la 14 Mayıs için de oluşturulan iş birliğine muhalefet cephesinden dünden daha yoğun bir tepki gösteriliyor ve Erdoğan’ın seçimi kazanmak için HÜDA PAR’ın yüzde 0.31’e denk gelen oyuna bile ihtiyaç duyduğu belirtiliyor. Faili meçhuller, domuz bağlı cinayetleriyle anılan Hizbullah ve HÜDA PAR’ın kuruluş misyonunu düşündüğümüzde bu destek oy ihtiyacı olarak mı, yoksa Kürt sorunu bağlamında mı okunmalı?
HÜDA PAR’ın AK Partiye desteği belirttiğiniz gibi yeni değil. 2015 1 Kasım seçimlerinde, 16 Nisan 2017 referandumunda, 24 Haziran 2018 seçimlerinde, yine 2019 yerel seçimlerinde aday çıkarmayarak AK Partili adaylara destek çağrısında bulundu. O nedenle aslında yeni bir değerlendirmeye mazhar bir durum yok. 1 Kasım 2015 seçimlerinde AK Parti yüzde 49 oy almıştı ama buna rağmen HÜDA PAR’la bir ittifak arayışında bulundu. Dolayısıyla oya ihtiyaç duymak meselesinden ziyade gerek HÜDA PAR gerekse Yeniden Refahla iş birliği meselesine daha çok şöyle bakmak lazım. AK Partide çok uzun zamandır bir teşkilat sinerjisi kalmadı. Bu teşkilatların sahaya çıkıp oy isteyebilecek, çalışma yapabilecek enerjiyi üretebildiği kanaatinde değilim. Özellikle cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde sonra AK Parti, AK Parti teşkilatı, AK Parti milletvekilleri çok anlamsızlaştı. Siyaset büyük oranda Erdoğan ve Saray çevresinde dönmeye başladı. Ve teknokratlar üzerinden iş yürüyor. Aslına bakarsanız AK Parti uzun zamandır siyasetçi de üretemiyor. Bu nedenle HÜDA PAR’ın da Yeniden Refahın da AK Partiye katkısını oy oranlarından bağımsız ele almak lazım. Teşkilat sinerjisini belki onlar oluşturur. Birçok yerde bu iki yapının sandık müşahitlerine kadar oluşturulabilecek bir taban örgütlülükleri ve teşkilat sinerjileri var.
Bununla birlikte, HÜDA PAR’ın Kürt halkının hafızasındaki yeri malum. Erdoğan bu hafızayı her seferinde neden geri çağırıyor? Ya da niye çağırıyor, Kürt seçmene ne demiş oluyor?
Bence Erdoğan HÜDA PAR üzerinden Kürt mahallesine sesleniyor. Cumhur İttifakının milliyetçi tonunu, HÜDA PAR üzerinden flulaştırmaya çalışıyor. HÜDA PAR ve Yeniden Refah üzerinden AK Parti “Ben tamamen milliyetçi bir yörüngeye girmedim, muhafazakar tonlarım da güçlü” mesajı vermeye çalışıyor. Dolayısıyla Kürt seçmenden tamamen vazgeçtiğine dair bir işaret olarak algılanmamalı. HÜDA PAR şiddet geçmişine rağmen en nihayetinde bölgede bir varlığı olan bir yapı. HÜDA PAR’ın bölgedeki imajının MHP’den daha olumsuz olduğu kanaatinde değilim. Ana akım muhalif kamuoyu HÜDA PAR’ı suçlarken öne çıkardığı en temel şey programındaki Kürt meselesindeki talepler oldu. Sizce Kürt seçmene buradan HÜDA PAR’la ilgili olumlu bir mesaj mı, yoksa olumsuz bir mesaj mı gidiyor?
Muhalefet bunu daha çok MHP üzerinden Cumhur İttifakını sıkıştırmak için kullanıyor.
Ama aynı zamanda Kürt sorunu şeytanlaştırılıyor. Yani Cumhur İttifakı zora sokulmak adına ana dil, federasyon, özerklik gibi talepleri eleştiriliyor. Bir taraftan cumhurbaşkanlığında Millet İttifakıyla yanaşık bir yol izleyen HDP’nin Kürt meselesine dair tutumuna dair de Millet İttifakına bir mesaj vermiş oluyor. Burada daha önemli olan, bu tür aktüel hesaplardan çok Kürt sorunun, halkın taleplerinin şeytanlaştırılmaması meselesi. Muhalefetin bu meselenin çözümüne dair, insanların konuşmasını sağlayacak neler söyleyeceği, siyasetin özgürleştirici etkisini nerede ortaya koyacağına dair bir şey söylenmesi gerekiyor.
Yeniden Refah Partisinin de ittifaka dahil edilmesi çabalarını bölgeden bakarak nasıl analiz edersiniz?
Uzun zamandır AK Parti tabanında partinin yozlaştığını düşünen, yolsuzluklara bulaştığını, muhafazakarlıktan ve dinden uzaklaştığını düşünen bir taban vardı. Ama bu DEVA, Gelecek hatta Saadet Partisi gibi daha medeni bir kamusal muhafazakarlık oluşturma çabası olan, dünyayla daha entegre bir kamusal alan oluşturmaya çalışan siyasal partilere bir teveccüh doğurmadı. Aksine içeriye kapanan, daha paranoyak, aynı zamanda başka siyasal kesimlerle medeni bir ilişki beceresi geliştirmek istemeyen Yeniden Refah Partisi gibi bir alana yöneldi.
Bu yönelimin bölgedeki karşılığı ne?
Türkiye geneline nazaran Yeniden Refah Partisi bölgede çok karşılık üretemedi. Çünkü Saadet Partisi ve Milli Görüş geleneğinden gelen diğer muhafazakar partilere göre Kürt meselesine dair sahici bir söylemi yok, aksine bu konuda oldukça milliyetçi bir yerde duruyor. Bu nedenle Yeniden Refah pek karşılık bulamadı.
KÜRT SORUNUNUN KONUŞULACAĞI BİR ZEMİN
KISA VADEDE YETERLİ OLACAK
CHP Lideri ve Cumhurbaşkanı Adayı Kemal Kılıçdaroğlu ile HDP görüşmesi beklenirken, HDP’nin açık müzakere çağrısının nasıl yanıtlanacağı, Kılıçdaroğlu’nun nötr bir dil mi kullanacağı sorularına yanıtlar oluşturuluyor. Siyaset bunu konuşurken Kürt halkının bu görüşmeden beklentisi ne?
Öncelikle bu görüşme kıymetli bir şey. Cumhur İttifakı tarafından HDP ile görüşmenin şeytanlaştırıldığı bir zeminden bahsediyoruz. Hatırlarsanız, bu şeytanlaştırmayı yapan AK Parti, HDP ile anayasa değişikliği için görüşebilmişti. MHP de bunu destekledi. Ama muhalefet, AK Parti bunu yapana kadar buna cesaret edemedi. Kürt sorunuyla ilgili Cumhur İttifakının söylem sınırlarında konuşan bir muhalefetten bahsediyoruz genel olarak. Diğer bir yanıyla, HÜDA PAR’a karşı MHP’nin suskunluğunu, görmezden gelmesini de görüyoruz ama aynı şeyi İyi Parti için konuşamıyoruz. İyi Parti, HDP İyi Partiden daha büyük bir siyasi parti olmasına rağmen HDP ile görüşülmesi gibi konuları tolere edemeyebiliyor. Oysa, Türkiye’nin Kürt sorunun konuşabileceği bir normalleşme zeminine ihtiyacı var. CHP, Kemal Kılıçdaroğlu Kürt meselesiyle ilgili majör talepleri karşılayacak güçte değilse de bu meselenin çözümünün konuşulabilmesine bir alan oluşturması da kısa vadede yeterli olacak.
CHP VE KILIÇDAROĞLU’NA OY AKIŞI HIZLANIYOR
Rawest Araştırma olarak Mart 2022’de yayımladığınız “Kürtlerde değerler ve tutumlar” raporunuzda bölgede AKP destek kaybederken, CHP’nin yükseldiğini tespit etmiştiniz. Bu destek bütün kentler için söz konusu mu ve CHP desteğini hangi seçmenden alıyor?
CHP’nin oy arttırdığı yerler asıl olarak Diyarbakır, Mardin, Urfa, Van gibi Kürt büyük şehirleri. Buralarda CHP’nin önceki seçimlere oranla oylarını iki, hatta üç katına çıkardığını görüyoruz. Bu nedenle de Diyarbakır, Van, Urfa gibi illerde CHP’nin vekil çıkarmasını bekliyoruz. Şırnak, Muş, Bitlis gibi daha küçük illerde de oyunu arttırdığını görüyoruz ama bu henüz bir vekile tekabül edecek bir oy oranı değil. Ama Türkiye metropollerinde Adana, Mersin, Ankara ve İstanbul’da yaşayan Kürt seçmenlerden de CHP’ye destek var. Öncesinde bu bir ilgiydi, şimdi desteğe dönüşüyor. Özellikle yerel seçimlerde seçmen CHP’ye alıştı, yani HDP eliyle CHP’li belediye başkanlarına oy verdi, burada CHP’yle temas etmeleri olası. İkincisi, Kürt seçmen ekonomik krizi daha fazla hisseden bir seçmen grubu. Ekonomik bozulma, AK Parti ve Cumhur İttifakı nezdindeki kimlik baskısını daha görünür kılıyor.
Ekonomi dışında Kürt seçmeni CHP’ye yönelten temel saikler neler?
Temel olarak iki ana eksende bu desteğin sebeplerini sıralamamız mümkün. Birinci güç, ikincisi ideoloji. CHP’nin iktidarın alternatifi haline gelmesi, muhalefetin büyük paydaşı olması ve değişimin en büyük aday aktörü olarak görülmesi, CHP’ye olan yönelimin önemli bir sebebi. İdeoloji meselesine gelince, 2010 yılından bu yana Kılıçdaroğlu CHP’nin Genel Başkanı, 12 yılda Kılıçdaroğlu’nun CHP’yi daha sosyal demokrat bir çizgiye çektiğini hem muhafazakarlarla hem Kürtlerle daha yapıcı ilişkiler kurma hevesinde olduğunu Kürt seçmen gördü ve takdir etti. Ama uzun bir süre destek vermedi. Bugün itibarıyla bunun hem Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanlığı için de bir desteğe dönüştüğünü, hem de CHP’ye oy akışını hızlandırdığını söyleyebiliyoruz.
Bu destek, CHP’ye katılma olarak da okunabilir mi?
Hayır. Bölgede evet CHP’ye önemli bir oy artışı söz konusu ama CHP’li seçmenden söz edemiyoruz. CHP’ye oy veren seçmenlerden bahsediyoruz. Bu seçmenler HDP, DEVA ya da başka siyasal partilere daha yakın olsalar bile günün sonunda sandıkta tercihlerini CHP’den yana kullanacaklarını ifade ediyorlar. Bu CHP’nin kurumsal kimliğine duyulan güvenden ziyade, CHP’li aktörlerin dönemsel olarak yarattığı değişime olan inançlarından kaynaklanıyor. Örneğin Canan Kaftancıoğlu’na, Kemal Kılıçdaroğlu’na, Mehmet Bekaroğlu’na duyulan güvenle CHP’nin kurumsal kimliğine duyulan güven arasında ciddi bir farklılık olduğunu görüyoruz.
Kürt halkı da Türkiye’nin geri kalanı gibi değişim ve dönüşüm siyasetine yüzünü dönüyor. Elbette Türkiye’de seçim sonrasında her şey güllük gülistanlık olmayacak, siyasal, toplumsal muhalefet söz söylemeye, üretmeye devam edecek ama bu seçimin bir değişime alan açması, siyasal ve toplumsal muhalefetin değişime dair söylediklerini daha uygun bir zeminde söylemesine kapı aralayacak, böyle bakmak lazım.
HDP’NİN KAPATILMA KARARI OLUŞTURULMUŞ DEĞİL
HDP üzerindeki kapatma tehdidi devam ediyor. Nasıl bir projeksiyon yaparsınız? Sizce Erdoğan, HDP’nin kapatılmasıyla sağlanacak kâr ya da zarar kararını oluşturdu mu?
Bence HDP’nin kapatılıp kapatılmayacağına henüz karar verilmiş değil. Bir taraftan evet, parlamento seçimlerinde HDP’yi dışarıda bırakma gibi bir arzu var ama öte taraftan cumhurbaşkanlığı seçimleri var. Cumhurbaşkanlığı seçimleri için Erdoğan’ın alacağı önlem ne? HDP’nin kapatılması sonrasında Kemal Kılıçdaroğlu’na Kürt oylarının, HDP oylarının akması kolaylaşacaktır. Erdoğan karşıtı oy verme motivasyonu güçlenecektir. Bence Erdoğan ve AK Parti, buradaki matematiksel hesap konusunda bir nihayete varmış değiller.
