Metal işçilerinin TİS beklentisi büyüyor

Muzaffer ÖZKURT
Hasret Gültekin KOZAN
Gebze

Gebze’de MESS sözleşmesi kapsamında olan metal fabrikalarında daha çok eski işçilerin kazanım elde ettiği kıdem zammına dayalı ek zam sonrası durulma var gibi görünse de işçiler arasında geçim derdi tartışması sürüyor. Kimi fabrikalarda sendikacılar, yeniden ek zam alınması taleplerine karşılık eylül ayında başlayacak sözleşmede yüzde 100 zam alınacağı vaadini ileri sürüyor. İşçilerin yeni sözleşmeden beklentisi ise günden güne artıyor.

Ek zam sonrası yaşanan tartışmaları Gebze’de Birleşik Metal-İş Gebze 1 ve 2 No’lu şubelere bağlı işçilerle konuştuk. Sarkuysan’dan görüştüğümüz bir metal işçisi, “Makinelerde bakır değil para basılıyor aslında. Ama işçinin durumu günden güne kötüleşiyor” dedi. 20 yıllık işçi olduğunu ve ayın 15’inde aldıkları, ücretlerinin yüzde 45’i tutarındaki avansların hep asgari ücretin üzerinde olduğunu hatırlatan işçi, “Ama ek zam öncesi ilk kez asgari ücretin altına düştü. Ek zam yapılmak zorundaydı” diye konuştu.

"DEVREYİZ ABİ!"

Sorunun aslında ek zam öncesi imzalanan sözleşmeyle başladığına dikkat çeken bir başka Sarkuysan işçisi şunları söyledi: “Sözleşmede ilk olarak yüzde 32 istediler. Türkiye iyiye gitmiyor bu rakam olmaz, tadil edin dedik dinlemediler. 27.5 ile bitti. 6 ay sonra da zaten sözleşme pert oldu. Asgari ücret zammı sonrası yeni işe girenlerle 10 yıllık işçi aynı oldu. Hatta yeni işçiler 10 yıllık işçilere ‘Devreyiz abi. Artık ücretler eşitlendi devre olduk’ diye takılmaya başladı.”

Ek zam talebinde de benzer sıkıntı yaşadıklarını ifade eden bir başka işçi, “Sonra yüzde 20 ek zam istendi. Bu rakam neye göre belirlendi? Biz yüzde 54, asgari ücrete yapılan zam kadar artış istemiştik” dedi. Kroman’da çalışan işçi, aynı itirazın kendi fabrikalarında da yapıldığını söyledi: “Sözleşme sonrası ek zam tartışması başladı. İlk önceleri sözleşme yenilenemez, bekleyeceğiz, enflasyon zaten yüksek çıkacak telafi eder diye engellemeye çalıştılar. Ama asgari ücret sonrası artık durulmayacağını gördükleri için ek zam geldi gündeme. Yüzde 20 zam talebi neye göre belirlendi?​”

GENÇ İŞÇİLER MEMNUN DEĞİL

Alınan ek zammın talepleri karşılamadığını ama açığın fazla mesaiyle kapatıldığını anlatan bir başka Kroman işçisi, “Bizde hafta içi de hafta sonu da fazla mesai ücreti yüzde 100 zamlı ödeniyor. Ayda 90-100 saat arası fazla mesai yapan var. Hele eski işçiler neredeyse fabrikada yatıp kalkacak. Böylece 30-40 bin lira arası, yani neredeyse çift maaş alıyor” diye konuştu. Sarkuysan’dan kıdemli bir işçi de gelinen noktayı “Şimdi işçiyi susturacak kadar bir şey verdiler” diye anlattı.

Yine Sarkuysan’dan genç bir işçi ise bu sözlere itiraz etti. Ek zammın onlara çok daha az yansıdığını anlatan işçi, şunları söyledi: “Biz sadece enflasyonu 1-2 ay önce aldık. Şu an işçinin çocuğu okula gitse çay simit alsa nasıl olacak? Bunlar nasıl karşılanacak? Kira başta olmak üzere temel ihtiyaçlara yüzde 400-500 zam gelirken, bu ek zam nasıl bizi idare etsin!”

Ek zam alınsa da artan enflasyon geçim tartışmalarını gündemden hiç düşürmemiş. Ancak şu an fabrikalarda ek zam yerine gelecek sözleşmenin taslağına ilişkin tartışmalar öne çıkmış. “Mümkünse sözleşmenin öne çekilmesini istiyor işçi” diyen Sarkuysan işçisi, şunları dile getirdi: “Ek zam alınır alınmaz, önümüzdeki sözleşme için yetki istenmeyecek mi diye sormaya başlayanlar oldu. Yüzde 100 alacağız, telafi edeceğiz diye şimdilik idare ettiriyorlar. Ama neredeyse bir yıl zam yok bir de vergi dilimine geriyoruz” dedi. Kroman’da işçiler de kendi fabrikalarında yüzde 100 zamların telaffuz edildiğini aktardı.

"KOMİTELER KURULMALI YOKSA…"

“Niye ek zam istemiyorsunuz da sözleşmeyi bekliyorsunuz, fabrikaların bunu ödeme gücü yok mu?​” diye soruyoruz. Hem Sarkuysan hem Kroman işçileri “Olmaz mı” diye başlıyor söze. Satış rakamları o kadar büyük ki… 2021 yılına ait Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşları sıralamasında 27. sırada olan Sarkuysan’ın net satışı 13.5 milyar liraya yakın. 45. sıradaki Kroman’ın ise 11 milyar lira civarında. Sarkuysan işçisi bu rakamların ardından şunları söyledi: “Bizim istediklerimiz denizde damla bile değil. Ama kendi irademizi ortaya koyabileceğimiz komite benzeri bir örgütlenmemiz yok. Fabrikada örgütlü olarak bir araya gelebilirsek ancak taleplerimiz karşılık bulur.”

Kroman işçisi de hakim sendikal anlayışa dikkat çekti: “İşçiler arasında sorumluluğu temsilciliğe, şubelere, genel merkeze atan bir tutum var. Mücadele etmeden onlar savunsun diyen bir anlayış. Bu işçinin kabahati değil, mevcut sendikaların sunduğu bir anlayış aslında. Ama temsilci gelsin Robin Hood gibi hakkımızı savunsun, yok öyle bir şey. İşçi kendine sahip çıkmazsa kimse çıkmaz. Komiteler kurulmalı yoksa yine al gülüm ver gülüm.”

YÜZDE 54 ZAM TALEBİ GÖRMEZDEN GELİNMİŞTİ

MESS ile metal sektöründe örgütlü Türk Metal, Birleşik Metal-İş ve Özçelik-İş, sözleşme masasına işçilerin “Yüzde 54’lük asgari ücret kadar zam” talebine karşılık yüzde 20 artış talebiyle oturmuştu. Bu süreçte Türk Metal’in örgütlü olduğu başta Ford olmak üzere iş yerlerinde işçiler sosyal medya ve fabrika duvarlarına yazdıkları yazılarla ek zam talep etmişti. Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu fabrikalarda da yürüyüş ve açıklamalar yapılmıştı. 17 Ocak’ta üç sendikanın da imzasıyla varılan anlaşmada mart ayında verilecek yüzde 15’lik enflasyon artışı ocak ayına çekilmiş, kıdem zammı olarak da 15 yılı geçmemek şartıyla her kıdem yılı için saatlik ücretlere 70 kuruş artış yapılmıştı. Enflasyonun mart ayında yüzde 15’in üzerinde çıkması nedeniyle, yüzde 7.22’lik enflasyon farkı da verilmişti.

SENDİKALAŞMA EĞİLİMİ BÜYÜYOR

Sendikalı iş yerlerinde ek zam ve sözleşme tartışmalarının sürdüğü bu dönemde; çalışma koşulları ve ücret açısından daha kötü durumda olan örgütsüz fabrikalarda ise sendikalaşma eğilimleri arttı. Öyle ki kimi şubelere haftada 4-5 iş yerinden müracaat olduğu söyleniyor. Çoğunluğunda ise işçiler henüz birliğini sağlayamamış ya bireysel ya da bir grup işçinin başvurusu şeklinde. Sendikalaşıp yetki alabilenler var. Ama çoğunlukla sendikalaşma süreci işten atma ve direnişlerin sonunda elde edilen bir hak Gebze’de. Sadece son iki yılda EDS, Vivo V Tech, Farplas, Mitsuba, AsenMetal, Smart Solar, MKS, Pulver, Portal Plastik fabrikaları başta olmak üzere pek çok işyerinde direniş yaşandı.

Petrol-İş Sendikasında yeni örgütlenen fabrikalardan Pulver’den işçinin anlattıkları tüm bu direnişlerin yaşanmasının nedenini özetler nitelikte. Asgari ücretten kurtulamadıklarını anlatan Pulver işçisi “Kanserojen olduğu için malzemeyi biz işliyoruz yani en pis işi biz yapıyoruz. Vardiya amirleri baskı yapıyor, bağırdığı işçiler var. Pandemide pazar günleri bile fazla mesai yaptık. Buna karşın kimse geçinemiyor, kartlar şişmiş durumda. Kimse çocuğuna bir şey alamıyor” dedi. Patronun ise Türkiye haricinde, Çin ve ABD’de de fabrika kurduğunu anlatan işçi, şöyle devam etti: “Bizim patron çay molalarında bizim yanımıza gelir bazen. Bize ‘1 beklerken 5 büyüdük, o kadar büyüdük ki artık kendime dur dedim’ diyordu. Biz de artık yeter dedik.”

Nasıl örgütlendiklerini sorduğumuz işçi şunları söyledi: “Tüm bu sorunları engelleyeceğiz diye yola çıktık. Her bölümden sağlam kişiler bu işe öncülük ederse süreç ilerler. Biz de öyle yaptık. Örneğin ben hiç işçiyle kavga etmedim şimdiye kadar ama hem vardiya amirleriyle hem müdürlerle takıştım. İşe başlarken endişe edenlerden, ‘Ben girersem geri dönüşü olmaz, vazgeçmek olmaz ona göre’ diyenler oldu. Güven verdik onlara da. Böyle olunca güven oluyor ve birlik sağlanıyor. Sendikalaştıktan sonra işten atılanlar oldu. Onları da bu birlikle geri aldırdık. Yani istedikten sonra birlik olunmaz diye bir şey yok. Yeter ki işçi istesin.” İşçi yetki alındığını, şimdi sözleşme sürecinde olduklarını ve görüşmelerin sürdüğünü söyledi.

Şimdilerde Pulver’den etkilenen Portakal Plastik işçileri sendikaya üye olmuş. Patronun önce sendikayı kabul etmediği için her gün işe giriş ve çıkışlarda eylem yapan işçiler, sonunda patronu masaya oturtup sözleşmeyi imzalatmaya ikna etmiş. Pulver’de sendikalaşmaya öncülük eden işçiler de Portakal Plastik işçileriyle temas halindeler.

Türk Metal üyesi Sarten işçisinin mektubu: Zam alkışla değil hayal kırıklığıyla karşılandı