04 Nisan 2023 04:45

Metal işçileri seçime nasıl gidiyor? | Bir yanda cemaat ve yardım etkisi, diğer yanda ek iş, fazla mesai

Seçime sayılı günler kala çeşitli fabrikalardan görüştüğümüz metal işçileri, seçim gündeminin fabrikalarda nasıl tartışıldığını anlattı.

Fotoğraf: Freepik

İŞÇİ-SENDİKA

Paylaş

Hilal TOK
İstanbul

14 Mayıs günü Türkiye siyasi tarihinin en kritik seçimlerinden biri yapılacak. AKP’nin 20 yıllık iktidarında uyguladığı politikalar sonucu geçim sorunu katlanan, gelecek kaygısı artan milyonlarca emekçi sandık başına gidecek. Seçime sayılı günler kala çeşitli fabrikalardan görüştüğümüz metal işçileri, seçim gündeminin fabrikalarda nasıl tartışıldığını anlattı. Daha önce birçok kez yansıyan “AKP’den kopuşlar”la kendi fabrikalarında da karşılaştıklarını ifade eden işçiler, toplu bir kopuştan bahsedilmese de bunun seçimleri etkileyebilecek düzeyde olduğunu söylüyor. Ek iş, fazla mesai gibi yollara başvurmalarına rağmen geçinememenin işçilerin tercihlerinde önemli bir etken olduğunu ifade eden işçiler, hâlâ AKP’ye oy veren işçiler açısından ise cemaatlerin ve sosyal yardımlarının etkisinin büyük olduğunu söylüyor.

Türk Metal’in 3 yıldır yetki beklediği, bir ay önce patronun yetki itirazından vazgeçtiği Gür Metal’de işçiler hâlâ sözleşme süreci için sendikacılardan dönüş bekliyor. Sendikacıların sadece patronun yetki itirazından vazgeçtiği bilgisini verdiğini söyleyen bir Gür Metal işçisi, bir de temsilciliklerin atama yoluyla seçileceğinin bildirildiğini söyledi. Bu duruma tepki gösteren işçilerin de hedef haline getirildiğini belirtti: “Temsilci olmak isteyen arkadaşlarımız vardı. Ama sendika atama yapılacağını söyledi. Kendi sözünü dinleyenleri getirecek. Bir arkadaşımız toplantıda, ‘Size nasıl güveneceğiz’ dediği için tepki aldı ve hedef haline getirildi. Vardiya amiri baskı yapmaya başladı.”

Gür Metal işçisi, asgari ücret artı 12 aya bölünen 3 ikramiye ile geçinmeye çalışıyor. Ek iş yapan, memleketten getirdiği sarımsak, tereyağı gibi ürünleri fabrikada satan işçiler var. Fazla mesaiye kalan da çok: “Herkes bir yol arıyor. Fazla mesaiyi ödül gibi görüyoruz artık. Ücretlerinin iyileştirilmesi için fabrikanın bir bölümünde de işçiler iş yavaşlatmaya başladı. Yeni gelen işçi ile vasıflı işçi arasında bir ücret farkı da yok.”

GENÇ İŞÇİLERDE AKP KARARSIZLIĞI

Kadın işçi sayısının az olduğu fabrikada yaklaşan seçimlere ilişkin eğilimleri de anlatıyor Gür Metal işçisi: “Gençlerde AKP’den kopuş varken orta yaş üstünde hâlâ AKP’yi savunanlar var. Hâlâ AKP’li olanlar daha iyisinin olmayacağını düşünüyor. Muhafazakarlık da etkili. Bu işçiler daha çok yeni emekli olmuş, evini arabasını almış, belli birikimi olan insanlar. Durumları genç işçilere göre çok daha iyi. Ama kirada kalan, birikimi olmayan ekonomik anlamda daha da zorlanan AKP’li işçilerde ise bir kararsızlık var. Ne yapacağını bilmiyor. 6’lı masayı ülkeyi yönetecek bir potansiyelde görmüyor. Meral Akşener’in masadan ayrılıp geri gelmesi, kararsız olan ama 6’lı masaya sempatik bakanları biraz soğuttu. Çünkü kaygıları birliğin, bir istikrarın olmayacağı. Ama ben geçen seçimlerden bu yana gençlerin biraz daha uzaklaştığını düşünüyorum. Kaybetme olasılığı bence geçen seçime göre daha yüksek. Tabii devasa bir kopuş yok ama yine de 10 işçiden 2’si kopmuştur AKP’den.”

CEMAATLERİN ETKİSİ

Fabrikadaki işçilerin tarikat cemaat ilişkilerinin de olduğunu belirten Gür Metal işçisi, “Belli tarikatlara giden işçiler var, onlar zaten AKP’yi destekliyorlar. ‘Ekonomi benim için çok önemli değil AKP bizim dinimizi koruyor’ diyen tarikat üyesi işçiler var. Üstelik kendisi de kirada kalıyor. Cemaatten kaynaklı böyle düşünüyor. İşçileri de yönlendirmeye çalışıyorlar böylelikle” diyor.

Fabrikadaki eğilimlerin yanı sıra kendi düşüncelerini de paylaşıyor işçi: “Ben bu seçimi bıçak sırtı görüyorum. Kazanma ihtimali düne nazaran daha yüksek ama yine de çaba gerektiriyor fabrikalarda. Bu önümüzdeki süreç belirleyici olacak. Ben iktidarın bu süreçte bir kaos ortamı yaratacağını düşünüyorum. Güllük gülistanlık bir seçim ortamı olmayacak. Kolay kolay bırakmayacak. HDP’yi zaten hedefe alarak bir siyaset yapıyor. İnsanların milliyetçi ve dini duygularına oynayarak açlığımızı görmezden geliyor. Ama bu seçimi işçilerin evine götüremediği ekmek belirleyecek. Tabii bir yandan 6’lı masanın da temsil ettiği nokta sermaye kesimi. Ülke için çok bir şey getireceğini düşünmüyorum ama tek adam iktidarının artık sonlanması için 6’lı masaya oy vereceğim.”

SOSYAL YARDIMLAR ETKİLİ

Savunma sanayi alanında yedek parça üretilen, 200 işçinin çalıştığı Tuzla’daki Üni Metal’de, aylık ücretler 9 bin ila 15 bin lira arasında değişiyor. Burada da ek iş, fazla mesai, köyden gelen malzemeleri satmak işçilerin gelirlerini artırmak için başvurduğu yöntemlerden. Fabrikanın yüzde 85’i erkek işçi. Üni Metal işçisi fabrikadaki eğilimleri şöyle anlatıyor: “Önceden fabrikanın yarısı AKP’liydi. Ama şimdi onlardan farklı siyasetlere yönelenler oldu. Millet İttifakına da yöneliş var. Son bir senedir özellikle ekonomik gidişat nedeniyle kopuşlar var. İşçiler artık aldığı paranın değerini görmüyor. Hâlâ AKP’li olanlar var, onlar daha çok sosyal destek alan, ailelerinde engelli olduğu için yardım alan, yaşlı bakım aylığı alan işçiler. Onlar bu aldıkları hakları kaybetmek istemiyorlar. Bunları zaten sosyal devletin yapması gerektiğini söylüyorum ama bu meseleler daha çok AKP ile birlikte işçilerin gündemine girdiği için insanlar kaybetme korkusuyla hareket ediyor. Tabii bir kısmı da ideolojik olarak savunuyor. Sonuçta türban meselesi, muhafazakar eğilimler sürüyor. Kopan kopmuş vaziyette ama kararsız olan çok.”

İŞÇİNİN ÖMRÜ FABRİKADA GEÇİYOR

İşçilerin geçinebilmek için daha fazla çalışmak zorunda kalmasının kopuşta etkili olduğunu ifade eden işçi şöyle devam ediyor: “Tabii işin ilginç yanı ek iş yapan, fazla mesaiye kalan ve hâlâ AKP’yi savunanlar da var. Gelenin daha kötü yapacağı endişesi var. ‘Ya bunların hepsi farklı kafada, anlaşamazlar, ülke sürüncemede kalır’ diyorlar. AKP’li ve EYT’li bir arkadaşım, ‘Reis bizi emekli yaptı’ diye övünüyor. Sonuçta bunun seçim yatırımı için yapıldığını biliyor ama menfaatine bakıyor. AKP’yi hâlâ savunanlar arasında evi tek geçindiren yok bizim fabrikada. Ya eşi, oğlu çalışıyor. Eve üç dört maaş girdiği için ekonomik anlamda daha rahatlar. Ama ömürleri fabrikada geçiyor fazla mesailerle. Ben hem dinlenebileceğimiz hem iyi ücret alabileceğimiz hem de kendime ve aileme vakit ayırabileceğim bir zaman istiyorum. Biraz iyi şartlar için mücadele ettiğimizde yasaklarla karşılaşıyoruz. Tüm bunları düşünerek, çocuklarımızın geleceğini düşünerek o sandığa gitmeliyiz.”

"GELENİN DE DÖRT DÖRTLÜK OLMADIĞINI BİLİYORUZ"

Gebze’de sendikasız bir alüminyum fabrikası olan Extek’te ücretler asgari ücretten başlıyor, vasfa göre 20 bine kadar değişiyor. Görüştüğümüz bir işçi seçim öncesi fabrikada AKP’li işçilerle görüştüğünü söyleyerek tabloyu şöyle aktarıyor: “Daha çok genç işçiler var bizim fabrikada. Sürekli fazla mesai oluyor bizde. Ben 20 bin lira ücret alıyorum. Yine de fazla mesaiye kalıyorum. Geçinemiyoruz çünkü. Ben hiçbir yere gitmezsem, hiçbir sosyal aktivitem olmasa geçinirim. Bizim eve iki maaş giriyor, ev kira, 4 kişi yaşıyoruz. Sadece ev dönüyor, bir dünya borcum var, faturalar var. Kendimiz için hiçbir şey yapamıyoruz. Fabrikada eskiden işçilerin çoğu AKP’li idi. Benim bölümüm yine AKP’li ağırlıklı ama diğer bölümlerde özellikle gençlerde kopuş görüyorum. Ama benim bölümde daha çok yaşı büyük olanlar var, onlar kopmuyor. Bazı gençler depremden sonra etkilendi, ‘Hâlâ nasıl oy verilebilir’ diye söylenmeye başladılar. Bir işçi arkadaşım, bütün ailesi milliyetçi, AKP’ye oy veriyorlar. ‘Bunlar nasıl milliyetçi, ben hayatta oy vermem’ diyor artık. Ailesinden başka düşünüyor.”

Hâlâ AKP’ye oy verecek olan işçilerle de görüştüğünü anlatan işçi, “Kılıçdaroğlu yönetemez, 6’lı masadan bir şey çıkmaz, başka adam mı var sözlerinden başka bir şey söyleyin artık diyorum. Yine aynı cevapları alıyorum. Kimi göstersem ‘Bu yönetemez’ diyorlar. Görmedin ki, nereden biliyorsun? Yönetemesin kardeşim, en azından bizim söz hakkımız olsun, örgütlenmemiz engellenmesin. En azından talep ederiz, tepki gösteririz. Bunu yaparken korkmayız. Gelen zaten dört dörtlük olmayacak biliyoruz bunu. Zaten oy verdim bitti ile olmaz. Hâlâ vazgeçmeyenler arasında ama 20 binin üzerinde ücret alan, evi arabası olan işçiler ağırlıkta bizim fabrikada. Etin güncel fiyatını bile bilmiyor düşün. Kurban kesiyor bir yıl onu yiyor. Hayatı daha zorlu geçen genç işçiler ise artık bıkmış durumda. Ama şöyle bir şey de var, yönetimin değişmesini istemeyen işçiler aynı zamanda ekonomiden de şikayetçi. Geçinmek için fazla mesaiye kalıyorlar, çocuklarının geleceği için endişeleniyorlar. AKP’lilerin baskın olduğu bir fabrika olduğu için AKP’den vazgeçtiğini söyleyen işçi de hemen tepki görüyor. Geçen koyu AKP’li bir arkadaşımız, ateş soluyarak geldi. Kızı seçimde AKP’ye oy vermeyecekmiş bu sefer. Bu da bir gösterge aslında” diyor.

"MUHALEFET NEYİ, NASIL YAPACAKLAR BUNU ORTAYA KOYMALI"

Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu AKS’de seçimin çok gündemde olmadığını söylese de az çok tartışıldığını söylüyor metal işçisi. Fabrikada AKP’li işçiler daha az olsa da asla vazgeçmeyeceğini söyleyenler de var. Bir işçi tabloyu şöyle özetliyor: “Eskiden AKP’li işçilerin daha çok sesi çıkardı, şimdi o kadar çıkmıyor. CHP’li işçilerin de AKP’li işçileri ikna etmek gibi bir derdi yok ne yazık ki. Ben çok büyük bir kopuş görmüyorum ama bu sadece bizim fabrikaya ilişkin. Bir AKP’li işçi arkadaşım, daha önce işçinin yanında kimse ona oy vereceğim demişti. Cumhurbaşkanlığında Millet İttifakı adayına oy vermeyi düşünüyordu. İki gün sonra milliyetçi duygularla, CHP-HDP ile görüşünce vazgeçtiğini söyledi. Yeniden Refah Partisine yöneldi. Ben seçimden bir hafta kadar öncesinde bu tablonun netleşeceğini düşünüyorum. Bu noktada, artık aday meselesi üzerinden değil, ülke için ne yapacaklar, neyi değiştirecekler, nasıl yapacaklar soruları etrafında muhalefetin çalışması lazım. İşçileri de ikna etmeye dönük tartışmalar yürütmesi gerek...”