İstanbul’un belleğine bir armağan: Gazhane öyküleri

Şaheser YILMAZ

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Dairesi Başkanlığı tarafından başlatılan, yaklaşık bir yıl süren titiz bir çalışma sonucu geleceğin belleğini de oluşturması adına armağan edilen Gazhane Belleği Öyküleri kitabı okurlarıyla buluştu. NEYYA Edebiyat Grubu eski Gazhane çalışanlarının yaşadıklarına, anılarına dayanarak 30 yıl öncesinin Hasanpaşa Havagazı fabrikasını ve Hasanpaşa Mahallesi’ni öykülerle bugünün belleğine aktardı. Her ayrıntısında gerçeği yansıtan öykülerde yıllar öncesinin Hasanpaşası’na gidip kömür küllerinden siyaha bürünmüş Gazhane’de hava gazını üretmek için zehirlenmek pahasına çalışan işçilerin hikayelerine tanıklık edip, bugün bile ihtişamlarından bir şey kaybetmeyen fırınlara bakarken onların bir zamanlar yemek yediği salonda yemek yiyebilirsiniz.

27 öyküden oluşan ve sürecin perde arkasını aktaran yazılarda yazarlar tarafından, Gazhane çalışanları ve şu anda mahallede yaşayan mahalle sakinleriyle kurulan kimi zaman zor, sonrasında tıklatılan kapıların açılmasıyla dönüşen sıcacık ilişkileri anlatan öykü kitabı, aynı zamanda dönemin gerçekliğini yansıtan bir hafıza-mekan çalışmasıdır. Tanıklıkların yani Gazhane mekanının hafızalardaki karşılığının tam anlamıyla yansıtılması açısından çok titiz bir çalışmayla ve birebir anı sahiplerinin ses kayıtlarıyla oluşturulmuştur öyküler. Kimi zaman gerçek olayları aktarmak için kurgusal karakterlerle de zenginleştirilen öykülerde, her gün önünden geçip gittiğimiz yaşamlarda kömürün Kadıköy’e mavnalarla, küfelerle taşındıktan sonra evdeki sıcacık ocaklara dönüşme hikayesini, Hasanpaşa’nın ahşap bahçeli evlerini, Gostivarlıları, onların geldikleri topraklardaki anılarını, döneminin önemli bir endüstri tesisi ve bugünün kapılarını bir kamusal alan olarak kültür sanata ve yurttaşlarına açık tutan Müze Gazhane’nin acısıyla tatlısıyla kömüre adanmış hayatlarını, teknolojik hırsızlıklarla gazı andaki ihtiyaçlara yetiştirme hikayelerini, patlamaları, yaralanmaları, sonrasında fabrikanın artık bir mezbeleliğe dönüşmüşken iklim müzesi ve kültür sanat merkezi olarak küllerinden yeniden doğma hikayesini, çabayı, hep çabayı izleyip belki artık olmayan 8 numaralı tramvayın peşine takılıp o zamanın içine akmak isteyeceksiniz.

Zaman Sığınağı adlı kitabında Georgi Gospodinov’un dediği gibi: “Bir toplum ne kadar çok unutursa, birileri o kadar çok yedek bellek üretir, satar ve boşalan nişleri onunla doldurur.” Buradan yola çıkarak; Gazhane Belleği Öyküleri kitabı, İstanbul’un 130 yıl önce kurulan endüstri tesisiyle Kadıköy’ün bir mahallesinin belleğini, bugünün ve geleceğin meraklı okurlarıyla buluşturmaktır.