Ukrayna’nın yanında savaşan aşırı sağcı Rus gruplar kimler?
Rusya’nın Belgorod bölgesine yönelik saldırılarla dikkat çeken iki aşırı sağcı Rus paramiliter grup Ukrayna’da örgütleniyor. Peki bu gruplar nasıl kuruldu? Ne istiyorlar ve Ukrayna ile ilişkileri ne?
Fotoğraf: Muhammed Enes Yıldırım/AA
İLGİLİ HABERLER
Rusya topraklarında saldırılar artıyor: Belgorod’da neler oldu?
Andrei RYKOV
Opendemocracy.org
Geçtiğimiz hafta Rusya’nın Ukrayna sınırındaki Belgorod bölgesinde silahlı bir saldırı gerçekleştiği haberleri düştü.
Ukrayna tarafında Rusya’ya karşı savaşan iki paramiliter Rus grubu olan Rusya’nın Özgürlüğü Lejyonu (LSR) ve Rus Gönüllü Birlikleri (RDK) ortak bir açıklamada, bir sivilin ölümüne ve dokuz Rus köyünün boşaltılmasına neden olan saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Amaçlarının “Rusya’yı özgürleştirmek” olduğunu açıkladılar.
Ukrayna Askeri İstihbarat Sözcüsü Andriy Yusov, Belgorod operasyonunun LSR ve RDK tarafından Ukraynalı sivilleri korumak için Rusya içinde bir ‘güvenlik bölgesi’ oluşturma çabası olduğunu söyledi. Yusov operasyona sadece Rus personelin katıldığını vurguladı.
Yüzlerce ve bazı tahminlere göre binlerce Rus, Ukrayna’nın yanında Rus silahlı kuvvetlerine karşı savaşıyor. Bunların çoğu herhangi bir parti ya da siyasi grupla bağlantılı değil. Ancak bir grup ve en aleni olanı, Rusya’nın aşırı sağından üyeleri çekiyor.
NE İSTİYORLAR?
Bu aşırı sağcıların bazıları 2014’ten beri Ukrayna ordusunda görev yapıyor, bazıları ise Donbas çatışmasının “sessiz” döneminde ya da 24 Şubat 2022’deki geniş çaplı işgalden sonra orduya katılmış. Rusya’nın liberal muhalefetini zayıflıkla suçluyor ve Vladimir Putin’in rejimini ‘Bolşevik’ olarak tanımlıyorlar (Bu terim aynı fikirde olmadıkları kişilere esnek bir şekilde uygulanıyor). İdeal toplumlarını farklı şekillerde görüyorlar: Bazıları küçük ama Rus bir cumhuriyet üzerinde anlaşırken, diğerleri monarşinin restorasyonunu savunuyor.
Donbas’taki çatışma başlamadan önce bile Ukrayna, ana vatanlarında zulüm gören yüzlerce olmasa da onlarca Rus sağcı radikal için yeni bir yuva haline geldi. Ukrayna’nın 2014 Maidan devriminden birkaç yıl önce, Rusya’nın özellikle tanınmış ve radikal Neonazileri kovuşturmaya başladığı 2009 ve 2010 yıllarında daha fazla sayıda göç etmeye başladılar. Bazı uzmanlara göre 2014 ve 2019 yılları arasında yaklaşık 3 bin Rus Ukrayna’nın yanında çatışmalara katıldı.
Bir Rus STK’si olan Sova Bilgi ve Analitik Merkezinin Direktörü Alexander Verkhovsky, “Bazıları daha önce ayrılmıştı” dedi. “En azından 2000’li yılların ortalarından bu yana (Rusya’da aşırı sağın faaliyetlerinin zirveye ulaştığı döneme denk geliyor), Rus Neonaziler hakkında kayda değer miktarda cezai soruşturma açıldı. Rusya’yı terk etmek için sebepleri vardı. Neden Ukrayna’ya gitmediler? Ulaşılması kolaydı, orada Rusça konuşuluyordu ve epeyce ‘meslektaş’ bulup yerleşebilirlerdi.”
UKRAYNA’DA AŞIRI SAĞ
Alexey “Oswald” Ogurtsov 29 yaşında. Rusya’nın Yaroslav bölgesindeki Rybinsk’te büyüdü. Okuldayken milliyetçi fikirlere ilgi duymaya başladı, grafiti yapmaya başladı ve diğer aşırı sağ sempatizanı gençlerle birlikte sokak kavgalarına katıldı. Dövüş sanatları öğrendi ve özel güvenlikte çalıştı.
2010 yılında Ogurtsov, Spartak taraftarı Yegor Sviridov’un öldürülmesine öfkelenen sağcı futbol holiganlarının Moskova’daki Manezhnaya Meydanı’nda düzenledikleri ayaklanmalardan derinden etkilendi.
Ayrıca 2013 ve 2014 yıllarında Kiev’de Maidan’ın protesto dalgasından ve halk ayaklanmalarından çok etkilendi ve protestocuları desteklemek için para topladı. Dört yıl sonra kendini Kiev’de buldu. RDK’nin resmi YouTube kanalında yayımlanan bir videoda, Aşırılıkla Mücadele Merkezi ve FSB tarafından rahatsız edildiği için Rusya’dan ayrılmaya karar verdiğini iddia ediyor.
Ogurtsov Ukrayna’ya vardığında Gürcü Lejyonu’nda eğitim almış ancak 2018-2019 yılları arasında ortalık nispeten sakin olduğu için savaşmaya gönderilmemiş. Bunun yerine, Ukraynalı aşırı sağcı milliyetçi grup Gelenek ve Düzen’in eylemlerine katılmaya başladı.
“Yaptıkları her şey ilgimi çekiyordu. Eşcinsel yürüyüşüne karşı, travestilerin yürüyüşüne karşı, feministlere karşı vb. eylemleri hoşuma gitti,” diyor Ogurtsov RDK videosunda.
2014’TEN SONRA MEŞRUİYET KAZANDILAR
Freedom House adlı STK’nin 2018 raporuna göre aşırı sağcı gruplar Ukrayna toplumu ve siyasetinde marjinal unsurlar oldular. Kendi gündemlerini topluma empoze etmek için, barışçıl toplantıları dağıtma ve karşıt siyasi ve kültürel görüşlere sahip olanlara karşı güç kullanma girişimleri de dahil olmak üzere, siyaset dışında yollar aradılar. Bununla birlikte rapor, 2014’ten bu yana “aşırı milliyetçi görüş ve grupların, vaizleri ve propagandacılarıyla birlikte, toplumun geneli tarafından önemli ölçüde meşruiyet kazandığını” da ekliyor.
Ogurtsov sonunda Ağustos 2022’de kurulan ve Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin çeşitli birimlerinden Rus savaşçıların yanı sıra yeni Rus askerleri bir araya getiren paramiliter bir grup olan RDK’de kendine yer buldu.
RDK’nin Ukrayna ordusu ve ülkenin istihbarat servisleriyle ilişkisi her zaman net değil. Ekim ayında grup, Ukrayna ordusunun 98. bölgesel savunma taburu “Azov-Dnipro”nun (Gönüllü paramiliter grup Azov alayı ile karıştırılmamalıdır) bir parçası olarak görev yaptığını iddia etti. Ancak aynı zamanda Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, Ukrayna’da yayın yapan Liga Novosti’ye RDK’nin Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin bir parçası olmadığını bildirdi.
openDemocracy’ye konuşan Siyasi Antropolog ve Ukrayna Sivil Toplum Araştırmacısı Taras Ferdiko şunları söyledi: “Bu Rus grupların yanı sıra farklı ve çok sayıda olmayan Ukraynalı aşırı sağcı militan grupları Ukrayna askeri istihbaratına (HUR) bağlayan ikinci derece kanıtlar var. HUR ve ondan önce (Donbas’taki savaşta) diğer istihbarat teşkilatları sağcı militanlarla ve muhtemelen diğer siyasallaşmış gruplarla ilişkiler kurdular çünkü bunlar kullanışlı varlıklardır: Hızlı ve esnek bir şekilde harekete geçirilebilirler.”
RDK üyeleri grupta kaç kişi olduğunu açıklamıyor, ancak yaklaşık 100 kişi oldukları tahmin ediliyor. Fedirko’ya göre yaklaşık aynı sayıda sağcı Rus da diğer birimlerde görev yapmaya devam ediyor.
Antropolog, Ukrayna’nın yanında savaşan ve aşırı sağla bağlantısı olmayan Rus pasaportu sahiplerinin sayısının, bağlantısı olanlardan çok daha fazla olduğunu açıkladı.
KOMUTAN REX
RDK, Rus sağcı çevrelerinde tanınmış bir isim olan Denis “White Rex” Nikitin (gerçek adı Kapustin) tarafından yönetiliyor.
Nikitin 2000’li yılların sonlarında White Rex adında pagan ve Neonazi sembolleriyle dolu bir sokak giyim markası yaratmış ve bu marka halter ve karma dövüş sanatları (MMA) turnuvalarına sponsor olmuştu. Marka, Neonazi Lider Alexei Veovodin’in eşi Helga Voevodina tarafından tanıtıldı.
Nikitin ayrıca Donbas’taki savaşta Rusya yanlısı güçlerle savaşmak üzere 2014 yılında Ukrayna’da kurulan gönüllü paramiliter bir grup olan Azov alayına desteğini ifade etti. Bu birlik, aşırı sağcı gruplar ve Neonazi ideolojisiyle olan erken ve iddialara göre devam eden ilişkisi nedeniyle tartışmalara neden oldu. Nikitin 2017’de Kiev’e taşındı ve ağustos 2020’de aşırı sağcı görüşlerini paylaştığı bir Telegram kanalı açtı.
Nikitin bir gönderisinde “Avrupa Birliği büyük bir hayvanat bahçesine dönüşüyor, kafeslerde sadece beyazlar olacak” diye yazdı.
Ağustos 2022’de RDK’yi kurdu ve ekim ayında düzenlediği bir basın toplantısında grubun Ukrayna’yı ve Rusya içindeki etnik Rusları savunmak için mücadele ettiğini açıkladı. Takip eden aylarda, çoğu Rusya ve Ukrayna’dan YouTube blogcularına olmak üzere birçok uzun röportaj verdi.
Rus Gazeteci Oleg Kashin ile yaptığı bir video röportajında Nikitin şunları söyledi: “Harika milliyetçi ortamımızda yine şu gerçekle karşı karşıyayım [diyorlar]: ‘Ah, bu bizim savaşımız değil, bu beyazların beyazlara karşı savaşı’. Çocuklar, o zaman sizin savaşınız nedir? Elbette hepimiz gamalı haçlar altında, büyük burunlu ve kahverengi derili korkunç genetik ucubeler ya da antifaşistlerden oluşan bir orduya karşı beyaz Aryanlardan oluşan bir ordu olarak hizmet etmek isterdik. Ama bu asla gerçekleşmeyecek. Beyler, eğer bu sizin savaşınız değilse, sizin savaşınız asla gelmeyecek.”
BİRLEŞME
17 Mayıs’ta RDK, Ukrayna tarafında savaşan Ruslardan oluşan bir başka paramiliter grup olan LSR ile güçlerini birleştireceğini ve “Birlikte savaşa gireceğini” duyurdu.
Nikitin “sağcı muhafazakarlar” ve “gelenekçiler”in RDK’de görev yaptığını, daha merkezci eğilimleri olan Rusların ise Rusya’nın Özgürlüğü Lejyonuna katıldığını iddia ediyor.
Rus aşırı sağının cephenin her iki tarafındaki faaliyetlerini izleyen Antif.ru sitesini yöneten Sergey Petrov, RDK’nin kendini tanıtmasının yanıltıcı olduğunu düşünüyor.
“Sadece Kapustin ve diğer RDK savaşçılarının kişisel [sosyal medya] kanallarına bakın. Bu Neonaziler görüşlerini açıkça ifade edemezler, çünkü Rusya’nın ‘denazifikasyon’ bahanesiyle başlattığı açık bir silahlı çatışma bağlamında bile çok zehirlidirler” dedi.
UYUYAN HÜCRELER
Rus Gönüllü Birliklerinin manifestosu Rusya’nın geleceği konusunda muğlak. İlhak edilen toprakların geri verilmesinden ve ulusların kendi kaderlerini tayin etme hakkından yana olduğunu belirtiyor.
Petrov ise sözlerine şöyle devam ediyor: “Şimdi büyük Rusya’nın destekçileri, ellerinde silahlarla, ana vatanlarında ‘Rus iktidarını’ kurmak ve Ukrayna’yı ‘Asyalı ordulardan’ kurtarmak için ‘Neobolşevik Putin’i’ devirmeye çalışıyorlar. Aynı zamanda, Rusya’nın kaçınılmaz olarak ayrı bölgelere bölünmesi ile ilgili sloganları tekrarlıyorlar ve kalan ‘Rus topraklarını’ yabancılardan temizlemeye hevesliler. Bunda mantık aramak boşuna, çünkü aşırı sağ söylem her zaman tutarsızlıkla ayırt edilmiştir.”
SOVA Center’dan Aleksandr Verkhovsky, bu tür sloganların yeni olmadığını ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşından önce bile bazı sağcı çevrelerde popüler olduğunu belirtiyor.
“Ruslar için Rusya fikri her zaman iki şekilde uygulanabilir. Birincisi, Rus olmayan herkesi dışarı atmak ya da tam tersine, diğer bölgelerden ayrılmış, sadece etnik Ruslardan oluşan küçük bir bölge yaratmak. Bu doksanlı yıllarda da aktif olarak tartışılmıştı. Şimdi RDK’den insanlar herhangi bir siyasi açıklamayı göze alabiliyor, çünkü bunlar tam teşekküllü siyasi açıklamalar değil ve siyasi bir örgüt de değiller.”
Savaşın her iki tarafında da aşırı sağ sempatizanları Rusya’nın geleceği için savaştıklarını iddia ediyor. Rusya tarafında savaşanlar Rusya’nın yok olmaması için savaştıklarını iddia ediyor. Ukrayna tarafında savaşanlar ise kendilerine zulmeden bir rejime karşı savaştıklarını söylüyor.
Siyasi açıklamalara ek olarak, RDK Rusya’da kendi uyuyan hücreleri olduğunu iddia ediyor. 16 Mayıs’ta örgütün Telegram kanalında Nikitin’in örgütünün Rusya içinden Putin rejimine karşı tam teşekküllü bir silahlı mücadele başlatabileceğini iddia ettiği bir video yayımlandı.
Videoda, kendilerini 2010 yılında Rusya’nın uzak doğusundaki Primorsky Krai’de Rus polisine karşı gerilla savaşı yürüten bir grup genç adam olan “Primorsky Partizanları” ile kıyaslayan silah taşıyan beş adam gösteriliyordu. Video, Rusya içinde bu türden “on binlerce” kişi olduğunu iddia ediyor ancak herhangi bir kanıt sunmuyordu.
openDemocracy, RDK’ye bir talep göndererek siyasi inançları ve Rus devletinin gelecekteki yapısına ilişkin görüşleri hakkında daha fazla bilgi istedi. Haberin yayımlandığı sırada herhangi bir yanıt alınmamıştı.
Evrensel'i Takip Et