Antalya’da AVM’lerin altında ezilen kültürel mirası kim koruyacak?

Yusuf YAVUZ

Antalya Konyaaltı’nda Rönesans ve Kabataş Gayrimenkul ortaklığında başlatılan AVM ve kültür merkezi inşaatının kazısı sırasında geç antik döneme ait mezarlara ve mimari kalıntılara rastlandı. Tarihi kalıntılar çıkınca inşaat çalışmaları durduruldu. Ancak Olbia antik kentinin bulunduğu bu bölgede ortaya çıkan tarih, yetkililer tarafından sır gibi saklanıyor. Daha önce Antalya Doğu Garajı’nda da benzer şekilde bir Ticaret ve Kültür Merkezi inşaatında da büyük bir nekropol ortaya çıkmış, buna rağmen inşaata devam edilmişti.

Konyaaltı’nda Rönesans ve Kabataş Gayrimenkul ortaklığında inşa edilmesi planlanan AVM için ihale edilen arazide daha önceden tescil edilmiş, antik yol içeren arkeolojik sit yer alıyor.

Antalya Büyükşehir Belediyesi, daha önce Minicity olarak anılan parkın bulunduğu araziyi 2017’de AKP’li Başkan Menderes Türel döneminde ihale yoluyla Rönesans Gayrimenkul ile Kabataş Gayrimenkul ortaklığına verdi. İmar planlarında fuar alanı be büyük kent parkı, yeşil alan olarak ayrılan söz konusu arazide yapılması planlan  “Akdeniz Atatürk Kültür Sanat Eğlence Yaşam ve Alışveriş Merkezi’ projesi için Nisan 2018’de ÇED süreci başlatıldı. Toplam 114 bin metrekarenin üzerinde inşaat yapılması öngörülen projeye göre yalnızca alışveriş merkezi binasının yaklaşık 48 bin metrekare olacağı belirtiliyor.

GEÇ ANTİK DÖNEME AİT MEZARLAR VE YAPI KALINTILARI ÇIKTI

AVM yapılması planlanan arazide ortaya çıkan arkeolojik buluntular arasında geç antik döneme ait mezarların yanı sıra Bizans ve Selçuklu dönemlerine ait olduğu düşünülen yapı kalıntılarının da olduğu öne sürüldü. Konuyla ilgili bilgisine başvurduğumuz Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri henüz bir açıklama yapmadı. Bakanlığa bağlı yerel birimler ile Antalya Büyükşehir Belediyesi yetkililerinden de henüz bir açıklama gelmedi.

ANTİK YOL, KÖPRÜ VE DUVAR KALINTISI KORUNMUŞTU

Minicity arazisinde ortaya çıkan arkeolojik kalıntılar, daha önce yine aynı bölgede yapılan Migros AVM’nin inşa sürecinde yaşananları akıllara getiriyor. Migros AVM’nin inşa edileceği bölgede bulunan Olbia antik kentine ait kalıntılar, dönemin Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 20 Mart 1991 tarihli kararında tescil edilmesi istenerek şu ifadelere yer verilmişti: “Arapsuyu mevkiinde bulunan ve antik Olbia kendi ile Attalia kenti arasındaki yol üzerinde yer alan antik yol kalıntısının, antik köprünün ve duvar kalıntısının anıt eser olarak, karar eski paftalarda işaretlenen alanın doğal sit alanı olarak tescillerine, sit fişinin yeniden hazırlanması gerektiğine karar verildi.”

KORUMA KURULU İLK AVM İÇİN ŞERHİ KALDIRMIŞTI

Koruma Bölge Kurulu’nun doğal ve kültürel mirasın korunmasını öngören bu kararından 8 ay sonra arazideki ‘kültür ve tabiat varlığı şerhi’ kaldırılarak AVM inşaatının önü açılmıştı. Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 25 Kasım 1991 tarihli kararında Arapsuyu mevkiinde ve Olbia 1. Derece doğal sit alanında bulunan 12767 ada, 2 nolu parselin sit alanı dışında kalan kısımlarının ifrazı için Antalya Büyükşehir Belediyesi Emlak İstimlak Şube Müdürlüğü’nün başvurusunun incelendiği belirtilerek şöyle deniliyor: “1. Derece doğal sit alanında bulunan 12767 ada 2 nolu parselin ifrazen oluşarak C ve D harfleriyle kurulumuza sunulan ifraz folyesindeki parsellerin üzerindeki ‘kültür ve tabiat varlığı’ şerhinin kaldırılabileceği, B harfi ile gösterilen parseldeki şerhin devam etmesi gerektiğine karar verildi.”

YENİ AVM İÇİN YİNE KURUL GÖRÜŞÜ İSTENDİ

Rönesans ve Kabataş Gayrimenkul ortaklığının yapacağı AVM projesiyle ilgili ÇED sürecinde görüş talep edilen Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 30 Nisan 2018 tarih ve 7654 sayılı kararında, söz konusu parselde yapılacak inşaatın koruma alanı sınırı dışında kaldığını belirterek bir sakınca bulunmadığını belirterek, “Akdeniz Atatürk Kültür Sanat Eğlence ve Yaşam Parkı Projesi vaziyet planı değerlendirildiğinde; parselde, yapılaşma ve müdahale içeren bölümlerin koruma alanı sınırı dışında kaldığı anlaşıldığından projenin yapılmasında sakınca olmadığına, ancak alanın I. Derece Arkeolojik Sit Alanına yakınlığı ve alandaki yoğun bitki örtüsü dikkate alındığında koruma alanı sınırı dışındaki çalışmaların Müze Müdürlüğü denetiminde yürütülmesinin ilgili kurumlara tavsiyesine karar verildi” ifadelerine yer verdi.

BAKANLIKTAN AÇIKLAMA BEKLENİYOR

Antalya’nın ilk AVM’sinin inşa edilmesi için 32 yıl önce doğal ve kültürel miras üzerindeki koruma şerhinin kaldırılması o dönem kentte tartışmalara neden olmuş, meslek odaları konuyu yargıya taşımıştı. Bugün aynı parselin güneyinde bir başka AVM inşaatında çıkan arkeolojik kalıntıların akıbetinden endişe ediliyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile arazinin sahibi olan Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin kamuoyunu aydınlatan bir açıklama yapması bekleniyor.

ANTALYA’DA AVM’LERİN ALTINDA EZİLEREK KAYBOLAN GEÇMİŞ

AVM inşaatı kazısında ortaya çıkan ve geç antik döneme ait olduğu kaydedilen kiremit çatkılı mezarlar ve alandaki yapı kalıntılarının ayrıntılarının kent ve ülke kamuoyu ile paylaşılması gerekiyor. Kültürel miras günümüzde tüm insanlığın ortak mirası sayılıyor. Kentin ortasındaki bir inşaat kazısında bulunan kültürel mirasın ‘arkeolojik sır’ olarak saklanması doğru bir yaklaşım değil. Ülkenin önde gelen yüklenici firmalarından biri olan, Cumhurbaşkanlığı Yerleşkesi dâhil birçok kamu yatırımında imzası olan bir firmanın da ortağı olduğu AVM projesinin, tarihin üzerine örtülen bir perde olup olmayacağını ilerleyen günlerde atılacak adımlar gösterecek. Daha önce aynı bölgede inşa edilen Mirgos AVM, Doğu Garajı’nda ortaya çıkan nekropol üzerinde inşa edilen Ticaret ve Kültür Merkezi, kentin yakın tarihindeki kültürel miras yönetimine ilişkin iki çarpıcı örnek. Turizmin payandası olarak görülen kültürel mirasın giderek kenti ele geçiren AVM’lerin altında ezilmesi, arkeoloji açısından Türkiye’nin önemli kentlerinin başında gelen Antalya’nın kayıplar hanesine yazılıyor.