Wagner krizi, klikler arası mücadelenin yansıması
Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Hakan Güneş ve Rusya Uzmanı Dr. Kerim Has, Rusya’daki paralı asker krizini Evrensel'e değerlendirdi.
Fotoğraf: AA
Şerif KARATAŞ
İstanbul
Rusya’da paralı asker krizi anlaşmayla çözülse de yankıları sürecek. Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Hakan Güneş ve Rusya Uzmanı Dr. Kerim Has, Rusya’daki paralı asker krizini Evrensel'e değerlendirdi.
Varılan anlaşmayla ortaya çıkan spekülasyonların yersiz olduğunun görüldüğünü belirten Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Hakan Güneş, “Prigojin’in çok güçlü bir konumu olduğunu gördük Ukrayna savaşında. Fakat geleneksel Rus ordusunda bütün kanatlara uzanmış çok etkili bir konumda olmadığı da ortaya çıkmış oldu. Daha doğrusu doğru düzgün destek bulamadı. Rostov’dan Moskova yoluna akşama kadar yol almış olması, Putin’in kan dökülmesini istememiş olmasıyla daha fazla ilgili görünüyor, dışarıya karşı ülke içinde savaş yaşayan bir görüntü vermek istemedi” değerlendirmesinde bulundu.
"İSYAN, KLİKLER ARASI ÇATIŞMA KAYNAKLI ÇIKTI"
Paralı asker krizini klikler arasında bir mücadelenin yansıması olarak değerlendiren Güneş şu ifadeleri kullandı:
“Prigojin’in Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Rusya Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov etrafındaki, yani Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı etrafında yer alan iş dünyasıyla-oligarklarla, kendi çevresindeki oligarkların bir çatlışması olarak okumalıyız. Fakat burada Prigojin daha zayıf kaldı. Bütün bunlar günün sonunda Putin’i çok kızdırdı fakat çok yakın çevresinden olduğu için ve dışarıya da daha fazla kanlı, çatışmalı bir Rusya görüntüsü vermek istemediği için Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesini kabul etti, anlaşma sağlanmış oldu.”
Bundan sonra Rusya’da Wagner ya da başka bir özel savaş şirketinin bu kadar önemli konumlarda kolay kolay tutulmayacağını söyleyen Güneş, “Tutulacaksa bile birden fazla şirket olur ve birbirini dengeleyecek şekilde olur. Bu açıdan Rusya yönetimi ve başka ülke yönetimleri bu konuda önemli bir ders almış görünüyor. Wagner açısından ise Wagner ve Prigojin’in bağı kopartılır ve süreç içerisinde daha daralan bir operasyona, bir şirket boyutlarına gelir. Wagner askerleri zaten anlaşmada olduğu gibi herhangi bir yargılamaya tabii olmayacaklar” ifadelerini kullandı.
"DIŞ ETKİLERİNİ TOPARLAMAK ZAMAN ALACAK"
Güneş, ortaya çıkan tabloyu ise şu şekilde değerlendirdi:
“Rusya’nın batı karşısında, Ukrayna ve NATO karşısında prestijinin yerle bir olduğu, kendi iç düzenini sağlayamadığı, komuta kademeleri arasında bir askeri disiplinin doğru dürüst tesis edilemediği, ülke içindeki gruplar arası anlaşmazlıkların oldukça yüksek olduğunun açığa çıktığı bir zayıf Rusya tablosu çıktı. Bu, NATO ve Ukrayna’nın moralini yükseltmiş ve önümüzdeki dönem Rusya karşısında daha cesur adımlar atmasına olanak tanımıştır. Bu isyanın iç ve dış etkilerini toparlamak gerçekten çok büyük zaman alacak.”
"UKRAYNA SAVAŞI WAGNER’İN POPÜLARİTESİNİ ARTIRDI"
Rusya Uzmanı Dr. Kerim Has, Wagner’in ilk olarak 2013-2014 yıllarında kurulduğunda çatışmalar dolayısıyla faaliyete geçtiğini hatırlatarak, “Ukrayna’daki savaşla birlikte Wagner’in popülaritesi çok arttı, Rusya Ukrayna’ya girdiğinde kısa sürede olayı halletmeyi tahmin ediyordu. Orada bir hesap hatası yapıldı ve geçen sene savaş başladıktan sonra ilk haftalarda müthiş kayıplar verdiği için Rusya ordusu Wagner’i çağırmak durumunda kaldı” dedi.
Rusya’da özel askeri şirketlerle alakalı herhangi bir yasa olmadığını da belirten Has, “Ancak özel şirketlerin askeri faaliyetlerde bulunması Rusya topraklarında yasak, 4 ila 8 yıl arasında cezası var. Yurt dışında da Rusya vatandaşlarının özel şirketler aracılığıyla askeri çatışmalara katılması yasak. Ancak özel askeri şirketlerle ilgili direkt herhangi bir yasa yok, dolayısıyla bir boşluk var. Bu boşluktan faydalanma söz konusuydu” dedi.
Wagner’in karıştığı olaylar ya da suçlardan dolayı zamanla Kremlin için tehdit unsuru olmaya başladığını söyleyen Has, bu tehdidin Rusya ordusu için olduğunu belirtti. Wagner şirketinin sahibi, Genelkurmay ve savunma bakanı ile kişisel bir husumete döndüğünü anlatan Has, mayıs ayında bunun bariz şekilde yaşandığını ifade etti. Husumetten dolayı Wagner’in sahada mühimmat desteğinin de azaldığını söyleyen Has, “10 Haziran’da Rus savunma bakanının kararnamesiyle ülkedeki bütün gönüllü veya özel askeri şirketlere bağlı paralı askerlerin Savunma Bakanlığıyla bir sözleşme imzalaması mecbur kılındı." dedi. Bunun da Wagner’in tasfiyesi anlamını taşıdığını aktaran Has, bu gelişmenin de Putin’den habersiz olmayacağını söyledi. Wagner’in paralı askerlerinin Savunma Bakanlığıyla anlaşma imzalamadığını belirten Has, bununla birlikte gerilimin arttığını kaydederek Kremlin’in kontrol edemediği bir askeri yapının tasfiyesine yönelik hamlenin silahlı isyana dönüştüğünü belirtti.
"DIŞ AKTÖRLERİN ETKİSİ YOK"
Rusya Uzmanı Dr. Kerim Has | Fotoğraf: Kerim Has
Silahlı isyana dış aktörlerin etkisinin olmadığını ve buna dair bir şey de görmediğini belirten Has, yaşananların Kremlin’de her şeyin kontrolünün Putin’de olmadığını gösterdiğini de ifade ederek şunları söyledi:
“Rusya’yı yöneten bir güvenlikçi ekip vardır, güvenlik kurumları vardır. Bunların bir konsensus yöneticisi olarak Putin ülkeyi yönetiyor. Dolayısıyla o Kremlin’in kuleleri arasındaki o güç mücadeleleri zaten yıllardır devam eden bir mesele. Bu anlamda Wagner bu meselede harekete geçerken zaten belli ki o kulelerin bazılarından destek almış. Kremlin’in tasvip kararı alması sonrasında Wagner’in harekete geçtiğini düşünüyorum.”
Wagner krizinin Rus güvenlik kurumları arasındaki anlaşmazlıkların çok daha geniş olduğunu ortaya koyduğunu belirten Has, “Putin’in otoritesi sarsıldı, zayıfladı. Muhetemelen Prigojin’in konumunu güçlendirdi” dedi. Prigojin’in kendisini güçlendirmeye yönelik hamlesinin çok uzun sürmeyeceğini düşünen Has, “Yakında Prigojin’i etkisiz kılma planı devreye sokulabilir gibi geliyor. Teknik bir mola verildi şu an. Bir anlaşmanın maddelerinin ne şekilde uygulanıp uygulanmayacağını göreceğiz, bu günlerde belli olacaktır zaten” dedi.
"2024’TE BAŞKANLIK SEÇİMİNİ ETKİLER"
Wagner krizinin Rusya’daki 2024 başkanlık seçimlerini de doğrudan etkileyeceğini düşünen Has, “Çünkü o güç mücadelelerinin oldukça şiddetli olduğu anlaşıldı. Dolayısıyla burada Putin üzerinde bir konsensüs vardı şu ana kadar ama bu konsensüs zarar gördü. Yani Putin’in göreve, başkanlığa devam etmesi konusunda bir konsensüs vardı ama bu konsensüs önümüzdeki aylarda çok kritik bir süreçten, bir sınamadan geçecek bence. Yeni adaylar olabilir veya Putin aday da olmayabilir, bunu göreceğiz. Bu biraz da tabii Ukrayna’nın karşı taarruzunun ne şekilde başarılı olup olmayacağı ile, yani sahadaki durumla da alakalı olacak” ifadelerini kullandı.
Wagner krizinin Rusya iç siyasetine etkileri olacağını söyleyen Has, krizin uzun sürmüş olması durumunda Ukrayna savaşı için sorun oluşturabileceğini de ifade etti.
