AYM alan başkanlığına ‘evet’, talan başkanlığına ‘hayır’ dedi

Özer AKDEMİR

UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Kapadokya, 2019 yılında Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle alan başkanlığına devredildi. CHP’li milletvekilleri tarafından Anayasa Mahkemesine taşınan alan başkanlığı hakkında mahkeme geçtiğimiz günlerde kararını açıkladı. AYM Kapadokya Alan Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin bazı maddelerini iptal ederken bazılarını ise Anayasa’ya uygun buldu. İptal kararında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yürütmeye ilişkin kararname çıkarmasının Anayasa’ya uygun olduğunu ancak Anayasa’da kanun ile düzenleneceği açıkça belirtilen konuların yasamanın alanına girdiğini ve bu nedenle kararname ile ekleme yapılamayacağı ve kültür varlıkları ve sit alanlarını tespit edemeyeceği, bunlarla ilgili iş ve işlemleri yapamayacağını belirtti. AYM kararını 10 yılı aşkın bir süredir Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) bünyesinde UNESCO ve alan yönetimi eğitimi veren Şehir Plancısı Namık Kemal Döleneken’e sorduk.

"DOĞRU BİR KAVRAM KÖTÜYE KULLANILDI"

Döleneken, Kapadokya’da dört yıl önce kurulan, tartışma ve dava konusu eylemleri ile bilinen, Uludağ’da ise bu yılbaşında çıkarılan yasa ile faaliyete başlayan alan başkanlıklarının doğru bir kavramın kötüye kullanımının en çarpıcı örnekleri olduğunu söyledi.

Döleneken, 2000’lerin başında UNESCO’nun dünya mirası varlıklar için tüm aktörlerin uzlaşısı ile bir yönetim planı hazırlanmasını zorunlu kılmasıyla gündeme gelen alan başkanlığının ülkemizdeki seyrini şöyle anlattı: “Alan yönetim planı olarak adlandırılan bu belgenin hazırlanması, onay ve uygulanmasında koordinasyonu sağlayacak bir yapı ülkemizde 2863 sayılı Yasa’da yapılan değişiklikler ve buna bağlı hazırlanan yönetmelikler ile yasal dayanağa kavuşmuştur. Bu yapının başında da alan başkanı yer almaktadır. Ancak söz konusu mevzuatta alan başkanlığının yetki ve görevi eşgüdüm sağlamak ile sınırlıdır”.

"BÜYÜK RANT PROJELERİNE SIRA GELİNCE İŞ DEĞİŞTİ"

Türkiye’de yasal düzenlemeler yapılarak, bu demokratik modelin güçlendirilmesi gerekirken tersinin yapıldığını belirten Döleneken, “Dünyada ve ülkemizde tüm tarafların temsil edildiği ve planlama, karar ve uygulama sürecine katıldığı, bu birlikte yönetim modeli konunun uzmanları ve uluslararası kurumlar tarafından desteklenmektedir. Ülkemizde bu mevzuata göre kurulmuş ve çalışmaları sürdüren birçok alan başkanlığı bulunmaktadır. Ancak ülkemizde, yasal düzenlemeler yapılarak, bu demokratik modelin güçlendirilmesi gerekirken tersi bir yola girilmiş, tüm kurum ve kuruluşların yetkileri alan başkanlığına verilerek antidemokratik bir kurumsal yapı oluşturulma yoluna girilmiştir. İlk alan başkanlığı özel yasası 2014 yılında Gelibolu Tarihi Yarımada için çıkarılmış, alanın özelikleri nedeni ile çok tartışma konusu da yapılmamıştır. Ancak büyük rant projelerinin sırada beklediği Kapadokya ve Uludağ örneklerinde öncelikle alanın milli park koruma kararı kaldırılmış, böylece bölge her türlü tehdide karşı savunmasız bırakılmıştır. “Göreme Milli Parkı ve Kapadokya” hem doğal hem de kültürel özelikleri ile UNESCO Dünya Mirası’dır. Ne yazık ki özel bir yasa ile kurulan Kapadokya Alan Yönetimi ve sınırsız yetkilerle donatılan başkanlığına mevzuatta UNESCO Dünya Mirası’nın korunmasına ilişkin hiçbir görev verilmemiştir” dedi.

"AYM ‘YASALARLA YAPILMASI GEREKEN DÜZENLEME CUMHURBAŞKANI KARARI İLE YAPILAMAZ’ DEDİ"

Döleneken, Kapadokya Alan Başkanlığı ile ilgili çıkan AYM kararını ise şöyle değerlendirdi: “Kapadokya Alan Başkanlığı 2019 yılında 7174 sayılı Yasa ile kurulmuş ve 38 sayılı CBK ile de ‘kuruluş, görev ve yetkileri’ tanımlanmıştır. Son günlerde gündeme gelen AYM iptal kararları 38 sayılı CBK bazı maddelerine ilişkindir. Ayrıntıları hukukçular tarafından değerlendirilerek yorumlanabilecek bu iptal kararları dört ayrı maddenin bazı bölümlerini kapsamaktadır. İptal kararında Cumhurbaşkanı’nın yürütmeye ilişkin kararname çıkarmasının Anayasa’ya uygun olduğunu ancak Anayasa’da kanun ile düzenleneceği açıkça belirtilen konuların yasamanın alanına girdiğini ve bu nedenle 7174 sayılı Yasa’nın tanımladığı gelir kalemleri dışında kararname ile ekleme yapılamayacağı (9-1), huzur hakkı ödemelerinin düzenlenemeyeceği (10-3), personel alımı için özel koşullar getirilemeyeceği (5-4) ve kültür varlıkları ve sit alanlarını tespit edemeyeceği, bunlarla ilgili iş ve işlemleri yapamayacağı (4-1) gerekçesiyle söz konusu bölümler için iptal kararı vermiştir. Ancak yeni gelir kalemleri ve huzur hakları konusundaki kararların dokuz ay sonra yürürlüğe gireceğine de kararda yer vermiştir. Bu kararla bizim vergilerimizin Anayasa’ya aykırı olarak dokuz ay daha harcanmasının yolu açılmaktadır, hukuken doğru olsa da adaletli olduğunu düşünmek, kabullenmek olanaksız.”

"BÜTÜN KARARLAR İPTAL EDİLMELİ"

Anayasa Mahkemesinin Kapadokya Alan Başkanlığı ile ilgili iptal ettiği kararlar da var. Bu kararların Kapadokya’yı nasıl etkileyeceğini sorduğumuz Namık Kemal Döleneken, “İptal edilen 4. madde nedeni ile Kapadokya Alan Başkanlığının yetkisine giren alanda korunması gereken taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve sit alanları hakkında almış olduğu kararların yasal dayanağı kalmamıştır. Bu kararların sonucunda koruma altındaki kültür ve tabiat varlıklarına yönelik hiçbir iş ve işlem yapmasının da yasal dayanağı kalmamıştır. Yeni yasal düzenleme yapılarak yürürlüğe girene kadar başkanlık tarafından bu doğrultuda alınan tüm kararlar iptal edilmeli, ihale ve uygulamalar durdurulmalıdır. Yine iptal edilen 5. madde personel alımlarının ve görevlendirilmelerinin de yasal dayanağını ortadan kaldırmıştır. Ayrıca alınmış olanların da bu koşullara uyarlanması etik açıdan doğru olacaktır” dedi.

Uludağ, milli park vasfı kaldırılarak Alan Başkanlığına devredildi

Uludağ Alan Başkanlığına devredildi: Cumhurbaşkanı kararıyla talana açıldı