Servet sermayedarda ama vergi halkta!

İrem TAÇYILDIZ

Memduh BİLGİLİ

ODTÜ

Türkiye’de arayışlar ve özlemler, her bir gencin içinde farklı biçimlerde filizlenirken, serpilen fikirlerin arkasında da birçok ilgi çekici hikâye bulunmakta. Türkiye gençliğinin bütün farklılıkları bir yana dursun, her yaşam öyküsünde kaygıdan, endişeden kaynaklanan duygu durumları kendini belli ediyor. Bu bir tesadüf olmasa gerek.

Öğrenilmiş çaresizlik, dört bir yandan zihinlerimizi kuşatıyor. Yüksek işsizlik, gençlerin gelecekte hak ettikleri hayatı elde edebileceklerine dair hayal ve heveslerini köreltiyor. Mevcut tabloyu anlayabilmek için, ekonomi alanında neler olup bittiğini bilmemiz gerekli. Bu koşullar altında hepimiz alaylı ekonomistler olup çıkıverdik ve açıkçası, yakın geleceğe dair tahminlerimiz pek de iç açıcı sayılmazlar.

Neoliberal politikalar, tüm oklarını üzerimize çevirmişken sorunlarımızın kendi kendine düzeleceğini söylemek Polyannacılık olurdu. Oturup bir kahve içerken dahi akşam yemeğine ne kadar paramız kaldığını hesaplıyorsak, akşam yemeği yerken aklımız yarın sabah es geçeceğimiz kahvaltıdaysa, bastırılıp sindirildiğimiz apaçıktır. Peki bu ucube durum, gerçekten akıl sır erdirilemez bir karmaşıklıkta birkaç iktisadi zımbırtıdan mı ibaret, yoksa işin içinde bir iş mi var?

ASGARİ ÜCRET ZAMMI ENFLASYONA SEBEP OLDU MU?

Fortune’un 2022’de açıkladığı veriye göre Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin net karı yüzde 245,5 artarak 545,1 milyar lirayı aşmış oldu.* Hayal etmekte dahi zorlandığımız bu rakamlar tekelci sermayedarların cebine akarken 2022 Temmuz’da 5500 lira olarak belirlenen asgari ücret 2023 Ocak ayında %54,66 zamlanarak 8506 lira olmuştu. Hâlâ, bilimsel bir temelden uzak bir şekilde, insanların yalnızca açlıktan ölmemesine yetecek kadar bir zammın enflasyona neden olduğu iddia ediliyor. Hâlbuki, Avrupa Birliği Merkez Bankası’nın açıkladığı veriye göre: Euro Bölgesi’nde 2022 yılına kadarki 20 yıllık süreçte yıllık enflasyonun ortalama 3’te 1’i, 2022 yılındaysa yıllık enflasyonun 3’te 2’si şirketlerin kârları sebebiyle ortaya çıkmış!**

Bu verilere rağmen burjuva iktisatçıları “Asgari ücret zammı, enflasyona neden olur” propagandasından vazgeçmedi. Bu ay itibariyle asgari ücret açlık sınırının yalnızca 1042 lira üstünde, yoksulluk sınırının ise 22.348 lira altında. Enflasyon oranının altında kalan asgari ücretin yanı sıra, öğrencilerin ana geçim kaynağı olan KYK burs ve kredileri de 1250 lira olarak “müjdelendi.”

Enflasyonu yaratan asıl unsurun, şirketlerin emekçileri daha da ezerek katladığı kâr oranları olduğunu gayet de iyi bilen ve bu verileri halktan saklamak için ne yapacağını bilemeyen burjuva iktisatçıları, sözde “büyük çözüm önerileri” vermekten ve alay edercesine “Açlık sınırının altında yaşayın!” demekten de çekinmiyor. Bu söylemleriyle yapılan zamların zeminini hazırlıyorlar, iddialarının doğruluğunu ise yapılan zamlarla “ispatlıyorlar.”

RASYONEL DEHA ÜRÜNÜ: ZENGİNDEN AZ, FAKİRDEN ÇOK VERGİ ALMAK

2018 yılında “Vergiyi tabana yayacağız.”  Sözleriyle koltuğundan ayrılan Mehmet Şimşek, göreve gelir gelmez temel tüketime yapılan zamlarla beraber vergiyi tabana yaymak hedefini yerine getirmeye başladı bile. 10 Temmuz’da yürürlüğe giren kanunla yüzde 8 olan KDV oranı yüzde 10’a, yüzde 18 olan KDV oranı ise yüzde 20’ye yükseldi. Çünkü merkezi bütçe, yine yıl ortasında yetmedi ve iktidar ek bütçe hazırladı. Bu hikâye 2022 yılından tanıdık geliyor. Yine ek bütçe açıklayan iktidar, yılı 139 milyar 65 milyon lira açık vererek bitirmişti.***

Bu ek bütçe için toplanacak vergi tutarları içerisindeyse, tahmin edebileceğiniz gibi, gelirle orantılı ve adaletli hiçbir vergi kendine üst sıralarda yer bulamadı. Halkın zaten gelir vergisini ödediği parasını nasıl harcayacağına karışırmışçasına tüketim üzerinden alınan ve asgari ücretlinin de milyarderin de aynı oranda ödediği ÖTV, KDV vb. dolaylı vergiler, devletin en büyük gelir kalemlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.

Zamlı hâlinin bile bir çırpıda enflasyona yenik düştüğü ücretlerle ay sonunu getirmeye çalışan halkın verdiği vergi artarken, bu halkın emeğiyle kârına kâr katan sermayedarların verdiği vergi için aynı durum pek de söz konusu olmuyor. Bu vergilerde biraz artış olsa dahi, iktidar yaptığı vergi indirimleriyle sermayedarın gönlünü hoş etmenin yolunu buluyor. Cengiz Holding’in meşhur deprem yayınında yaptığı bağış sonrası aldığı “teşvik” aklımızdan çıkmadı: Yüzde 100 vergi indirimi, yüzde 85 yatırım katkısı, gümrük vergisinden ve daha birçok yükümlülükten muafiyet. Mehmet Cengiz gibi tekelci sermayedarlar servetini her geçen gün katlarken, oransal olarak halktan daha az vergi veriyorlar. Onlar servet vergisi vermesinden diye, halktan “yoksulluk vergisi” alınıyor.

İKTİDAR YAPTIĞI ZAMLARLA TARAFINI GÖSTERİYOR

Günümüz Türkiye koşulları, emeğini sermayedara satarak para kazanan işçi sınıfı için günbegün katlanılması daha da güç bir vaziyet alıyor. İktidar, sermayedarların kâr hırsının sebep olduğu bu yıkımın yarattığı sonuçlarla baş etmek söz konusu olduğunda, başını yine halka çeviriyor; sermayedarları, kendi yarattıkları krizden korumak için elinden geleni yapıyor. Çözüm önerileri, ne hikmetse, sermayeye dokunmayacak şekilde kurgulanıyor. Bütçe ve cari açık, beraberinde getirdiği faiz yükü ile beraber her gün uyandığımız yeni zam haberleri eşliğinde emekçinin sırtından ödeniyor.

Enflasyonu ve alım gücünün eriyişini olağan bir durummuşçasına propaganda eden burjuva medyası, kalemini emekçinin ürettiği değeri istismar etmek için kullanıyor. EYT ve maaşlı çalışanlara zam mevzu söz konusu olduğunda, boş buzdolabı ile liberalizm savunmaya çalışanlardan bir feryat kopuveriyor. İstatistik bürolarının dahi maskeleyemediği dehşet verici tabloyu gizlemeye çalışan iktidar, bu çelişkinin karşısında dahi halkın yaşamına yaptığı zamlarla tarafını gösteriyor. Bu taraf olma durumuyla, devletin özünde burjuvazinin devleti olduğu gözler önüne seriliyor.

*https://www.fortuneturkey.com/fortune500

**https://www.ecb.europa.eu/press/blog/date/2023/html/ecb.blog.230

***https://www.evrensel.net/haber/494521/kdv-ile-zam-yagmuru-siddetlendi-hangi-vergi-ve-harclara-ne-kadar-zam-geldi