07 Ağustos 2023 15:45

Emek Partisi 6. Ay Deprem Bölgesi Raporu: Sorunlar AKP eliyle katmerlendi

Barınma, sağlık, eğitim, kentlerin inşası, işçiler, köylüler ve mültecilerin durumuna ilişkin hazırlanan detaylı raporda, sorunların çözülmesi bir yana AKP eliyle daha da katmerlendiği vurgulandı.

EMEP Genel Başknı Selma Gürkan ve Antep Milletvekili Sevda Karaca | Fotoğraf: Evrensel

Paylaş

Emek Partisi (EMEP) Maraş depremlerinin 6'ncı ayına ilişkin hazırladığı ayrıntılı raporu kamuoyuyla paylaştı. EMEP Genel Başkanı Selma Gürkan ve Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca, parti genel merkezinde yapılan basın toplantısında deprem bölgelerinde yapılan gözlem ve buluşmalardan çıkan sonuçları 7 başlıkta sıraladı.

EMEP Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca, bilimin gereği olarak büyük afet dönemlerinde 6. ayın kritik bir eşik olduğunu belirtti. 6 aylık süre içinde halk sağlığı, barınma, yeniden inşa ve ihtiyaçlar açısından yerine getirilmemiş olan şeylerin ortaya çıktığı zaman dilimlerinden olduğunu ifade eden Karaca, “Biz de 6. ayda ortaya çıkarttığımız bu tabloyla gördük ki bu eşik bugün AKP iktidarının yıkım ve yağma politikalarını uygulamasıyla, doğru düzgün bir girişimde bulunulmamasıyla atlatılamadı. Bu çok hayati nokta. Bizzat konuştuğumuz halkın anlattığı şeyleri bu raporda not etmeye çalıştık. Biz deprem bölgesinde bu halk buluşmalarını, işçi toplantılarını, köylülerle yaptığımız kahve buluşmalarını, kadınlar ve gençlerle yaptığımız buluşmalarını tam da Mecliste depremin yaralarının sarılması ve gerekli duyulan ekonomik ihtiyaçların karşılanması için söylenen ‘Milli Dayanışma Paketi’ torba yasanın tartışıldığı günlerde gerçekleştiriyorduk. Bu yağma paketi 6. ayda hâlâ çözülmeyen sorunlar dururken depremi fırsat bilerek ülkeyi yeniden yağmaya açmaların bir yasa olarak çıkarılmıştı” dedi.

"HAYATI KURMANIN KOŞULU DAYANIŞMA VE ÖRGÜTLÜLÜK"

Karaca halka yapılan toplantı ve buluşmalarda sorunun çözümüne ilişkin tartışıldığını ifade ederek şöyle devam etti: “Hayatta kalmanın tek koşulu dayanışma ve örgütlük, hayatı kurmanın da en temel koşulu dayanışma ve örgütlülük. Partimizin de hem bu örgütlenme çabalarında yer alarak hem de olanaklarıyla destekçisi olarak bu hayatta kalma mücadelesinin bir parçasının olduğunu ifade etmek isterim” dedi.

Raporda öne çıkan detaylar şöyle:

1- BARINMA: AĞIR KOŞULLAR, BELİRSİZLİK, AYRIMCILIK

Çadır kentlerin koşullarının iyi olmadığı, sıcakların etkisi, su yokluğu, banyo tuvalet konusunda yaşanan eksiklikler yüzünden sıkıntı yaşandığına dikkat çekilen rapora göre;

Yurttaşlar, devletten psikososyal destek, geçimi kolaylaştıracak yeterli nakdi destek alamadı. Geçinebilmek için hamallık, taşımacılık, gündelik temizlik, açık dükkanlarda temizlik, servis gibi işler yapmak zorunda kaldı.
Çadır kentlerde üç öğün yemek uzun zamandır ikiye düşürülmüş ve kimi yerlerde kahvaltı varsa öğle yemeği, kimisinde de kahvaltı yok.
Konteyner kentlerde ise depremzedeler kalabalık şekilde, dar alanda yaşamını sürdürmeye çalışıyor. Sıcakların giderek arttığı günlerde konteyner içinde durmak zorlaşırken; açık alanda insanların oturabileceği gölgelik bir yer bile bulunmuyor. Depremin ilk haftalarında ev kiralamak isteyenler, binanın sağlamlığını önceliklerken bu durum şimdilerde yerini, “uygun fiyatlı” ev bulmaya bıraktı. Sadece kira değil, depremden sonra nakliye, boya, tadilat, temizlik gibi birçok sektörde de fiyatlar en az üç katına çıktı.

2-) HALK SAĞLIĞI: NEFES ALMAK ÖLÜMLE EŞ!

Molozlar dere yatakları, orman arazileri, zeytinlikler, seralar, tarım arazileri ve su kaynaklarına çok yakın bölgelere dökülüyor. Ortaya çıkan toz ve asbest sorunu ciddi boyutlara ulaştı. Numune alınan bütün bölgelerde en az bir adet asbestli malzeme bulundu.
Enkazlar için doğaya zarar vermeyecek yerlerin belirlenmesi de dahil her konu ‘işçilik, makine, ekipman ve yakıt maliyetini artıracağı’ gerekçesiyle kârdan zarar etmek istemeyen şirketlerin insafına bırakılmış durumda.
Kesintiler nedeniyle içme suyuna erişimde halen güçlüklerin yaşandığı deprem kentlerinde arıtma cihazları çalışmıyor. Sık elektrik kesintileri nedeniyle besinler bozulabiliyor.
Sinek, haşere, böcek ve kemirgenlerle mücadelede zafiyet, yerel yönetimlerin de bu konudaki ciddi eksikleri nedeniyle her geçen gün büyüyor.
Bölgede sağlık sisteminin ciddi bir hasara uğradığı, özellikle Hatay başta olmak üzere sağlık altyapısının, aile sağlığı merkezi ve hastane binalarının çoğunun kullanılamaz durumda.
Depremin üstünden 6 ay geçmesine rağmen sağlık çalışanlarının barınma sorunu çözülmemiş ve birinci basamak sağlık hizmetlerinin nerede ve nasıl verileceğine dair bir çalışma yapılmamış durumda. Bu da kızamık, uyuz gibi salgınlardan, ruh sağlığı sorunlarına, beslenme bozukluklarından, kronik hastalıkların alevlenmesine kadar pek çok hayati sorunun artmasına sebep oluyor.
Gebe kadınların ani bir doğum başlangıcında nereye gideceğiyle ilgili kaygıları büyük. Bölgede ayakta kalan tek özel hastanede muayene hariç sezaryen ile doğum 9 bin 750 TL. Özeldeki doğum ücretini ödeyemeyecek depremzede gebelere en yakın sağlık kurumu ise 70 kilometre uzaklıktaki İskenderun Dörtyol’da.
Kadınlar tuvalete daha az gitmek için az su içmeyi, az yemeyi tercih ederken doğum kontrol araçlarına erişimde de güçlük çekiyor.

Sevda Karaca, Malatya'da depremzedelerle birlikte — Fotoğraf: Evrensel

3) EĞİTİM: 2 MİLYON 400 BİN ÖĞRENCİ EĞİTİM ALAMADI

Yaklaşık 4,1 milyon öğrenci bulunan deprem bölgesindeki Hatay’da, yıkılmamış olan bazı okullar valilik, kaymakamlık, ilçe emniyet müdürlüğü gibi kamu binalarına dönüştürülmüş durumda. Bu okullarda okuyan öğrencilere ne olacağı konusu halen meçhul.
Olağanüstü durumlarda görev yapan öğretmenlere ise bir düzenleme yapılmadı.
11 ilde her 100 öğrenciden ancak 20-25’i çadırlardaki eğitime katılabildi. Bu verilere göre 2 milyon 400 bin civarında öğrencinin eğitim alamadığı ortaya çıkıyor.
Bu yıl 8. sınıf öğrencisi olan 280 bini aşkın çocuk hiçbir okula yerleşmedi. 230 bini aşkın çocuk ise yerleştirme başvurusu dahi yapmadı. Sınava başvuru yapmayan 189 bin öğrencinin nerede olduğunun cevabı ise yok.

4-) TARIM: KÖYLÜLERİN ARAZİLERİ ELİNDEN ALINIYOR

Deprem sonrası arama kurtarma ekipleri, çadır, hijyen malzemeleri ve gıda gibi acil ihtiyaçlar en son köylere ulaştı. Köyler haftalarca susuz ve elektriksiz kaldı.
Yurttaşlar, yıkılan ahırlar, açıkta kalan hayvanların korunması ve bakımının ciddi bir sorun olduğunu, bu sorunun çözümü için başvurdukları kamu kurumlarından olumlu yanıt alamadıklarını anlatıyor.
Tarım Bakanlığı evleri yıkılan, ahırları zarar gören ve hayvanlara yedirecek yem bulamayan köylülere ancak 10. günden sonra yem ulaştırmak üzere harekete geçti. Fakat yem bulamayan besiciler hayvanlarını yok pahasına kesime gönderdiler.
Sulama kanallarının hasarı hâlâ onarılmadığı için köylüler ciddi sorunlarla karşı karşıya.
Hatay il merkezinde yeniden inşa adı altında yürütülen çalışmalarda kimi köylerde tarım ve yaşam alanları acele kamulaştırma kararı ile istimlak ediliyor. Yapılan uygulama AKP’li yöneticilerin villa ve arazilerini teğet geçerken köylülerin arazilerini elinden alıyor.

5-) DAVA SÜREÇLERİ: TEK BİR KAMU GÖREVLİSİ YARGILANMADI

İhaleler Kamu İhale Kanunu’nun 21 b maddesi kapsamında, sadece TOKİ ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının davet ettiği şirketler arasında yapıldı.
İnşaatta tekelleşmenin önü açılarak, en uygun fiyatla inşaatın yapılması engellenmiş ve kamu zarara uğratıldı. Toplam 24 milyar 143 milyon TL’yi bulan 6 ayrı deprem konutu ihalesini alan şirketler, AKP’ye yakınlığı ile bilinen şirketler oldu.
Yıkılan evlere ilişkin kamu görevlilerinin sorumluluklarına dair hukuki bir süreç başlatılmazken, yaşanan depremlerin ardından felaketlerin ve can kayıplarının sorumluluğu yalnızca teknik uzmanlık alanlarında görev alan meslek mensuplarına yüklenmiş; yapı inşasında müelliflik, şantiye şefliği, denetçilik ve müteahhitlik gibi farklı görevler üstlenen mimar ve mühendisler hakkında soruşturma ve yargı süreci başlatılmış durumda.

6-) İŞÇİLERİN DURUMU: SÖMÜRÜ VE HAK GASPLARI KATMERLENDİ

İşçilerin büyük çoğunluğunun deprem sürecinde işe gidemedikleri süre boyunca hiçbir ücret alamadı. İşçiler kısa çalışma ödeneğinden yararlanamadı, pek çoğu tazminatsız işten atıldı.
Malatya’da depremden sonra barınacak yeri olmayan binlerce Organize Sanayi Bölgesi işçisi başka illere göç etmek zorunda kaldı.
Maraş’ta fabrikaların çalışmadığı ve işçilerin işe gidemediği sürelerin bir kısmı işçilerin senelik izin haklarından kesildi. Kalan süreyi ise büyük oranda ücret almadan geçirdi.
Depremden etkilenen illerde, depremden sonra on binlerce işçi işe gidemediği süreler boyunca ücretsiz izine ve resmen açlığa mahkum edildi.
Deprem nedeniyle hâlâ işe gidemeyen on binlerce işçi iş yerlerinden de devletten de hiçbir ücret veya ödenek alamıyor.
Depremden sonra hükümetin sadece üç aylık OHAL süresi için yürürlüğe soktuğu kısa çalışma ödeneği uygulaması için getirilen koşullar bu uygulamadan işçilerin büyük çoğunluğunun yararlanmasına engel oluyor.

7-) MÜLTECİLER YAŞAMA TUTUNMA ÇABASINDA

Deprem bölgesinde evleri yıkılan mültecilerin barınma ve yardımlara erişim sorunu halen devam ediyor. Mülteciler destek isteme, barınma koşulları, gıda, hijyen malzemeleri için talepte bulunma konusunda çekingen. Ağırlıklı olarak kendi olanaklarıyla yaşama tutunma çabası içindeler.
Gıda ihtiyaçlarını kendi kazandıkları para ile karşılamaya çalışan mülteciler, su için ise yakın bir alandaki çeşmeden faydalandıklarını, çeşmeden akan suyun temiz olup olmadığını bilmediklerini, pet şişede içme suyu almak için ise bütçeleri olmadığını ifade ediyor.

MADDE MADDE YAPILMASI GEREKENLER SIRALANDI

Raporda kısa ve orta vadede atılması gereken adımlar da sıralandı:

Hem geçici barınma alanlarındaki sorunlar hem de orta ve uzun vadede değişecek ihtiyaçlar giderilmeli.
Kentlerin yeniden inşasına bir an evvel başlanmalı. Tüm kentlerde kira zamları durdurulmalı, kiralar emekçilerin gelir düzeyine uygun olarak sınırlandırılmalı.
Kalıcı deprem konutları inşa edilirken iş yerlerine ulaşım, eğitim, sağlık, dinlenme, alışveriş, sosyal aktivite gibi onlarca parametrenin dikkate alınmalı.
Kentin tarihsel ve kültürel dokusu yok edilmemeli.
İnşaat ve yıkıntı atıkları standartlara uygun lokasyonlarda ve sızdırmaz zeminlerde depolanmalı.
Tehlikeli atıklar, tıbbi atıklar, elektronik atıklar, yıkıntı atıkları ve organik atıklar her biri farklı yöntemler ile bertaraf edilmeli.
Sudan kaynaklanabilecek halk sağlığı risklerin önlenmesi için sürekli numune alınarak, TS 266-Türk standartları ve Dünya Sağlık Örgütü içme suyu standartlarında belirtilen parametrelere göre ölçümler yapılarak önlemler alınmalı bu bilgiler paylaşılmalı.
2000 nüfusa en az bir hekim ve iki hemşire olacak şekilde planlama yapılmalı.
Deprem bölgesinin ihtiyaçlarına göre sağlık çalışanı (psikolog, sosyal hizmet uzmanı, diş hekimi, fizyoterapist, çevre sağlığı teknisyeni) desteği sağlanmalı.
Yapılan sağlık merkezleri, müstakil, az katlı, doğal afetlere karşı korunaklı, olmalı.
Depremde ortaya çıkan uzuv kayıplarının yarattığı engellerin rehabilitasyonu ve SGK geri ödeme sistemi ile ilgili sorunlar çözülmeli.
Gebe, bebek, yaşlı ve kronik hastaların takibi ile aşı takipleri aksatılmadan yürütülmeli.
Kadınlara ve çocuklara yönelik şiddetin önlenmesi için psikososyal destek birimleri artmalı, kadın danışma merkezleri oluşturulmalı.
Bölgedeki öğretmen açığı giderilmeli, okul öncesi eğitimin vakıf maskesi takmış tarikatlar tarafından doldurulması engellenmeli.
Ailelere eğitim ödeneği verilmeli. Öğrencilerin okullarda beslenmesi için ücretsiz, sağlıklı yemek sağlanmalı.
Evini, ahırını, traktör ve ekipmanını kaybeden köylülerin bu ihtiyaçları bedelsiz olmalı ve devlet tarafından karşılanmalı.
Yeniden inşa adı altında imara açılan tarım alanlarının tahribatı engellenmeli.
Tarımı teşvik için köylülerin SGK primleri devlet tarafından karşılanmalı.
Depremde evi hasar gördüğü için işe gidemeyen ve fiilen işsiz kalan bütün işçilere geriye dönük hakları, işe başlayana kadar en az asgari ücret tutarında işsizlik ödeneği verilmeli.
Çalışma izni ve şartı patronların insafından çıkarılmalı. Mülteci depremzedeler kayıt dışı çalıştırılmamalı. *Tüm mülteciler kendi isteği ve başvurusuyla çalışma izni alabilmeli.
Depremzede göçmenlere yönelik kayıtlı olduğu kent dışında ikamet sınırlaması kaldırılmalı.
Toplanan deprem vergisinin amacına uygun kullanılmamasından sorumlu tüm siyasi-bürokratik kişi ve kurumlardan hesap sorularak mallarına el konulmalı.