İran’da yılbaşından bu yana 400’den fazla işçi eylemi gerçekleşti

İran’ın 70 şehri ocak ayından bu yana 406’dan fazla işçi eylemine sahne olurken, onlarca sendika ve işçi, sadece işçi haklarını savunmaya çalıştıkları için ağır misillemelere maruz kaldı.

Eylemler, Hollanda merkezli Gönüllü Aktivistler (VA) kuruluşu tarafından Ocak-Haziran 2023 tarihleri arasında İran’daki işçi protestoları ve yasal gelişmelere ilişkin yayımlanan İşçi Hakları İzleme Raporu’nda kayıt altına alındı.

VA İcra Direktörü Sohrab Razaghi IranWire’a gönderdiği e-postada “İranlı işçiler için en büyük zorluk örgütlenme özgürlüğü ve toplu pazarlık haklarının ihlal edilmesi. İran’da 24 milyon işçi var, bu çok büyük bir grup ve çoğunun benzer sorunları var: İşçilerin yüzde 95’inin geçici sözleşmeleri, düşük ücretleri ve ağır çalışma koşulları var. Ancak en büyük zorlukları devlet ve işverenler karşısında güçsüz olmaları” dedi.

Yıllar süren kötü yönetimin ardından ABD yaptırımlarının da etkisiyle kötüleşen ekonomi nedeniyle yaşam standartlarının düşmesi, maaş borçları ve sosyal yardımların yetersizliği 2022 yazından bu yana İran’ı sarsıyor.

Eylül ayında 22 yaşındaki Jina Mahsa Amini’nin polis tarafından gözaltında öldürülmesi, ülke çapında aylarca süren gösterilere yol açarak işçi protesto hareketine yeni bir soluk getirdi.

MAHSA PROTESTOLARI AZALDI, İŞÇİ EYLEMLERİ İSE SÜRÜYOR

Bu yılın başlarında “Kadın, Yaşam, Özgürlük” gösterilerinin yoğunluğu azalırken, işçiler ise parlamento binasına yürüyüşler, grevler, oturma eylemleri ve VA raporunun “İran’ın sivil toplumunun diğer temsilcileriyle birlikte yasa yapımını değiştirmeyi amaçladığını” söylediği çevrimiçi kampanyalar da dahil olmak üzere protesto eylemlerini sürdürdüler.

VA’nın araştırmasına göre, hükümetin “baskıcı taktiklerine” rağmen, petrol, demir yolu bakımı ve kargo taşımacılığı gibi çeşitli ekonomik sektörlerdeki işçi protestolarının sayısı bu yılın nisan ayından haziran ayına kadar geçen yılın aynı dönemine kıyasla dört kat arttı.

İşçi protestolarına karşılık olarak düzinelerce sendika üyesi ve protestocu işçi işten çıkarıldı. İşçilerin maaşları verilmedi, tutuklandılar ve kovuşturmaya uğradılar. Tutuklananlar arasında 74 öğretmen de bulunuyor; 16 işçi ise halen hapiste.

VA Direktörü Razaghi, “İşverenlerin, protesto etmeleri halinde işçileri işten çıkarmakla tehdit ettiklerini giderek daha fazla görüyoruz. İşverenler işçi protestoları konusunda daha kısıtlayıcı olmaya başladılar ve işçilerin hiçbir yerden destek alamadıklarını görüyorlar. Bu da işverenlerin iş kanununu ihlal etme ve işçi aktivizmini kısıtlama konusunda kendilerine daha fazla güvenmelerini sağlıyor” yorumunda bulundu.

“Değişim güçten, güç ise örgütlenme ve birliktelikten gelir. İşçiler kolektif olarak güçlü olabilirler ama İran’da örgütlü değiller ve sendikalaşamıyorlar” diyen Razaghi, “Rejimin bağımsız sendikaların ve bağımsız işçi derneklerinin kurulmasını engellemesinin nedeni de budur” dedi.

İŞÇİLER NEDEN EYLEM YAPIYOR?

Rapora göre, protestoların arkasındaki ana nedenler arasında ise şunlar yer alıyor:

1- Ücretler, sosyal yardımlar ve emekli maaşları: İran’ın uluslararası yaptırımlar ve kötü ekonomik yönetimle boğuşması nedeniyle enflasyon hızla yükseldi ve gıda fiyatlarında artışa neden oldu. Ancak ücretler, emekli maaşları ve sosyal yardımlar bu fiyat artışlarına ayak uyduracak şekilde sürekli olarak ayarlanmadı. Sonuç olarak, yaygın yoksulluk çalışanları ve ailelerini etkiledri; kira, gıda, giyim ve sağlık harcamaları gibi temel ihtiyaçları karşılamalarını zorlaştırdı.

2- Ücretlerin geç ödenmesi: Birçok işçiye aylarca ödeme yapılmıyor ve bu gecikmeler işçilerin ve ailelerinin refahı üzerinde önemli bir etkiye sahip oluyor.

3- Güvensiz çalışma ortamı: İnsan hakları savunucularına göre, mayıs 2021 ile mayıs 2022 arasında 10 binden fazla işçi, işle ilgili olaylarda yaralanırken, 800’den fazlası hayatını kaybetti.

4- Ücret skalalarının yetersizliği: Maaşların belirlenmesinde şeffaflığın olmaması ve objektif kurallar yerine adam kayırmacılığın etkili olması nedeniyle artan bir memnuniyetsizlik söz konusu. Bu sorun özellikle, bilgi, deneyim ve performans değerlendirmelerine dayalı kademeli ücret skalaları ve derecelendirme sistemlerinin uygulamaya konulması taleplerinin arttığı kamu sektöründe ciddi boyutlara ulaşmış durumda.

5- İş güvencesizliği: Ani işten çıkarmaların ardından hayatlarına son veren işçiler gibi trajik örnekler, İran’daki yüksek iş güvencesizliği seviyelerinin altını çiziyor. Geçici sözleşmelerin yaygınlığı, işçileri ekonomik baskılara karşı savunmasız bırakarak endişe ve umutsuzluğa yol açıyor.

6- Şirketin kötü yönetimi: İşçilerin protestoları zaman zaman çalıştıkları şirketlerin kötü yönetimine ve işlevsizliğine yönelik gerçekleşiyor.

7- Örgütlenme özgürlüğünün olmaması: İranlı işçiler bağımsız sendikaların tanınması ve örgütlenme özgürlüğü için çağrıda bulunuyor. İşçi sendikaları teknik olarak yasak olmasa da, kayıt ve lisanslama konusunda önemli engellerle karşılaşıyorlar ve bu da bağımsız sendikaları ve faaliyetlerini fiilen yasadışı hale getiriyor. (DIŞ HABERLER)

İran İşçi Komitesinden 100 gün analizi

İran’da işçiler fabrikalarda, işyerlerinde 1 Mayıs kutladı

İran'daki rejimin baskısından Türkiye'ye kaçtı, iş cinayetinde öldü