MESS sözleşmesi kapsamında mahsuplaşma ek zam talebinin örtüsü ve sadece avanstır
Mahsuplaşmak üzere ücretlere yüzde 30 zam yapılması halinde; patronlar TİS farkı olarak ödeyecekleri paranın bir bölümünü önceden ödemekten başka bir külfete girmemektedir.
Fotoğraf: Evrensel
Engin KAYA
Yaklaşık 150 bin metal işçisini doğrudan, milyonlarca işçiyi dolaylı olarak ilgilendiren MESS grup toplu iş sözleşmesi öncesi, yüzbinlerce işçinin ek zam talebi, sendikaları tarafından görmezden gelindi. Ek zam yerine sonrasında mahsuplaşmak şartıyla, 1 Eylül 2023’ten itibaren geçerli olmak üzere ücretlere yüzde 30 zam yapılması formülü geliştirildi. Kapalı kapılar ardında, işçi sendikalarıyla patron sendikası MESS arasında geliştirilen bu formülün mucidi kim olursa olsun, kazananı patronlar oldu.
ÜCRETLER AÇLIK SINIRINDA
Peki 1 Eylül’den itibaren geçerli olacak yüzde 30 zam ve mahsuplaşma nedir ve işçilere getirisi ne olacak? Bu sorunun cevabını vermeden önce, kısaca metal işkolundaki ücret düzeyini ve yakın dönem ücret zamlarını hatırlamakta yarar var.
Geçtiğimiz Ocak ayında, grup TİS kapsamındaki işçilerin yarısından çoğunun ücreti asgari ücret düzeyine gerilemişti. Fabrikalar ek zam talebiyle hareketlenince işkolundaki 3 işçi sendikası (Türk Metal, Birleşik Metal-İş ve Öz Çelik-İş) ile MESS arasında ek zam protokolü imzalandı. Protokolle işe giriş ücreti asgari ücretin yüzde 8 fazlası oldu. Saat ücretlerine, her kıdem yılı için brüt 10.5 TL’yi geçmemek üzere brüt 70 kuruş zam yapıldı ve ayrıca Mart’taki enflasyon zammının yüzde 15’i Ocak ayından itibaren yürürlüğe girdi. Marta ayında, 6 aylık dönemin TÜİK enflasyonu yüzde 22.22 olarak açıklandı ve işçiler Mart ayında sadece yüzde 7.22 zam alabildi. Sürekli artan enflasyon, protokolle elde edilen ortalama yüzde 15 civarındaki zammı derhal eritmiştir.
Temmuz asgari ücret artışı ve işe giriş maddesi gereği 5 yıllık işçiler dahi asgari ücrete yakın ücretle çalışmaya başlamıştır. Ağustos ayı itibarıyla, MESS grup TİS kapsamındaki işyerlerinde ortalama işçi ücreti çıplak brüt 15 bin 201, net 12 bin; ikramiye, yakacak ve diğer sosyal yardımlar eklendiğinde dahi vergi dilimin de etkisiyle net 16 bin 500 TL’dir.
SENDİKALAR EK ZAMMI GÜNDEMİNE BİLE ALMADI
MESS Grup Toplu Sözleşmesi kapsamında, Ford, Arçelik, Renault, Tofaş gibi Türkiye’nin ilk 10’unda yer alan dev sanayi kuruluşları ile birçok demir çelik fabrikası, otomotiv ve diğer mamul mal üreten fabrikaların ana tedarikçisi konumundaki büyük ve orta boy işletme bulunmaktadır. Ortalama ücretlerin açlık sınırında seyretmesi nedeniyle, seçimlerin hemen ardından ek zam talebi dillendirilmeye başlanmış, ancak bu talep, işten atma tehditleriyle ve özellikle TİS döneminin gelmesi gerekçe gösterilerek görmezden gelinmiştir. Bıçağın kemiğe dayanmasıyla da mahsuplaşma şartıyla TİS’le elde edilecek artışın bir bölümünün 1 Eylül’de yürürlüğe girmesi formülü icat edilmiştir.
EK ZAM VE MAHSUPLAŞMANIN RAKAMSAL KARŞILAŞTIRMASI
Bu öneri hayata geçerse, ücretlere yüzde 30 zam yapılacaktır. Ancak bu ödeme, TİS’in imzalanmasından sonra ödenecek TİS farkından mahsup edilecektir. Daha kolay anlaşılması için bir örnek üzerinden anlatalım:
Örnekteki işçi Ağustos ayı itibarıyla net 15 bin TL giydirilmiş ücret alıyor olsun.
Bu işçinin ücretine Eylül ayı itibarıyla 4 bin 500 TL zam yapılacak ve net ücreti 19 bin 500 TL olacaktır.
TİS 2 Ocak itibarıyla yüzde 100 ücret zammı ile imzalanmış olsun.
Bu durumda işçinin net ücreti, 1 Eylül 2023 itibarıyla 30 bin TL’ye çıkacaktır.
4 aylık TİS farkı ödenirken, kendisine 4 ay boyunca ödenen 4 bin 500TL’den toplam 18 bin TL mahsup edilecek ve bu işçiye toplam 60 bin TL yerine 42 bin TL TİS farkı ödenecektir.
Eğer yüzde 30 ek zam alınmış olsaydı, aynı örnekteki işçinin ücreti yüzde 100 artışla 39 bin TL’ye yükselecekti. Kendisine 4 aylık TİS farkı olarak 42 bin TL değil, 78 bin TL ödeme yapılacaktı.
YAPILMAK İSTENEN TİS FARKININ AVANS ÖDEMESİ
Sonuç olarak, mahsuplaşmak üzere ücretlere yüzde 30 zam yapılması halinde; patronlar TİS farkı olarak ödeyecekleri paranın bir bölümünü Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak aylarında ödemekten başka bir külfete girmemektedir. İşçiler de sadece TİS farkının avansını almış olacaktır. Ek zam, işçilerin gelecekteki ücretlerine de olumlu etkisi olacak bir yöntemken, bulunan formül sadece tepkileri soğutmaya dönük bir avans ödemesidir.
Temmuz ayındaki açlık sınırının 11 bin 658 TL olduğu dikkate alındığında, açlık sınırında ücretle çalıştırılan metal işçilerinin meşru ek zam talebi, mahsuplaşma şartıyla verilen “erken zamla” bastırılmaktadır.
Şimdi, TİS dönemi boyunca “MESS de durumu anladı. Sürece ve taleplerimize olumlu yaklaşıyor. Bekleyelim, masada en iyi sözleşmeyi yapacağız” diyeceği anlaşılan sendikacılara kanmama, işyerlerindeki örgütlülüğü, dayanışmayı geliştirme ve taleplerden bir milim geri adım atmamak için mücadele etme zamanı.
