MESS taslağı yoksulluğa yetişmiyor

Uğur ZENGİN

Türkiye’nin en büyük sermaye gruplarının bünyesinde bulunan Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) grup toplu iş sözleşmesi kapsamındaki iş yerlerinde işçilerin ücretleri iki yılda reel olarak eridi. MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında 154 bin metal işçisi bulunurken, aileleriyle birlikte yaklaşık 600 bin kişiyi doğrudan ilgilendiren ücretlerin alım gücü son iki yılda geriledi.

Türk-İş’e bağlı Türk Metal, DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş ve Hak-İş’e bağlı Özçelik-İş, 01.09.2021- 31.08.2023 dönemini kapsayan sözleşme sürecinde toplu sözleşmeye birlikte imza atmıştı. Toplu sözleşmenin süresi doldu, işçiler başlayacak olan sözleşme görüşmelerini bekliyor.

2021 yılı eylül ayı baz alındığında MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan evli ve 2 çocuk sahibi bir işçi ortalama 8 bin 100 TL brüt ücret alıyordu. Sigorta, vergi ve primler dışarıda tutulduğunda işçinin net ücreti 5 bin 446 TL’ye düşüyor ve ücrete eklenen asgari geçim indirimi ile işçinin eline geçen net ücret 5 bin 848 TL oluyordu.

Eylül ayında işçinin eline geçen net ücret olan 5 bin 848 lirayı bir yandan enflasyon diğer yandan artan vergi dilimi eritti. Aralıkta işçinin eline geçen net ücret vergi dilimi nedeniyle 5 bin 367 liraya geriledi. Artan dolar kuruna bağlı olarak işçinin aldığı ücret döviz bazında nisan ayına göre 150 dolar eridi ve 350 dolara kadar geriledi.

2021 eylül ayında Türk-İş’in açıkladığı yoksulluk sınırı ise 9 bin 931 TL idi. İşçinin eline geçen net ücret, yoksulluk sınırının yüzde 58.8’ine tekabül ediyordu.

2023 yılı ağustos ayında ise aynı işçinin eline geçen toplam ücret 16 bin 125 liraya yükseldi. İşçinin aldığı eline geçen ücret 2021 eylül-2023 ağustos arasında yüzde 175 artsa da Türk-İş tarafından açıklanan yoksulluk sınırı aynı dönemde yüzde 282 artış gösterdi. Türk-İş yoksulluk sınırı ağustosta 37 bin 974 liraya yükseldi.

Söz konusu işçinin eylül 2021’deki ücreti, Türk-İş yoksulluk sınırı kadar artsaydı, işçinin eline bugün net 22 bin 339 lira geçecekti.

2021 yılı eylül ayında yoksulluk sınırı tutarının yüzde 58’i oranında net ücret alan işçi, 2023 yılı eylül başında yoksulluk sınırı tutarının sadece yüzde 42.46’sını aldı.

İŞÇİLER BUGÜN YÜZDE 30 ZAM ALSA BİLE, 2 YIL ÖNCE DAHA ‘ZENGİNDİ’

Birleşik Metal-İş MESS sözleşmesi kapsamında isteyeceği zam oranını yüzde 30’u önden verilmek üzere (mahsuplaşma) yüzde 140.5 olarak açıkladı. Birleşik Metal-İş’in talebi kabul edilirse, ortalama ücret alan 2 çocuklu bir işçinin ücreti yüzde 30 zam ile 20 bin 962 liraya çıkacak. Bu, söz konusu işçinin yoksulluk sınırı tutarının yüzde 55.2’si kadar ücret alacağı anlamına geliyor. Söz konusu oran eylül 2021’de yüzde 58’di.

EV ALIM GÜCÜ NEREDEN NEREYE

BETAM tarafından hazırlanan rapora göre eylül 2021’de Türkiye’de satılık konutun ortalama metrekare fiyatı 4 bin 382 liraydı. 100 metrekare bir konut için gereken 438 bin lira için bir işçinin 74.9 aylık (6.25 yıl) ücretini biriktirmesi gerekiyordu.

BETAM’ın ağustos 2023’te yayımladığı rapora göre satılık konut fiyatları Türkiye ortalamasında arttı. Türkiye’de konutta ortalama metrekare fiyatı 22 bin 866 TL oldu. Buna göre 100 metrekare konutun fiyatı 2 milyon 286 bin liraya çıktı. Bu 2 yılda ortalama konut fiyatlarının yüzde 421 arttığı anlamına geliyor. Söz konusu işçi aynı konutu 141.7 aylık (11.75 yıl) ücreti ile alabiliyor.

İşçilerin yüzde 30 zammı erken alması durumunda ise söz konusu evi alması için 109 ay yani yaklaşık 9 yıl, hiçbir harcama yapmadan tasarruf etmesi gerekiyor.

DÖVİZ BAZINDA 118 DOLAR KAYIP

İşçilerin ücreti dolar cinsinden de eridi. Eylül 2021’de ikramiye dahil ortalama brüt ücret dolar bazında 645 dolara tekabül ediyordu.

Eylül 2021-ağustos 2023 yılları arasında dolar enflasyon karşısında yüzde 11.6 değer kaybetti. Eylül 2021’deki 645 doların, ağustos 2023 tarihindeki eş değeri 720 dolara yükseldi.

MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamındaki ortalama işçi ücreti döviz bazında 602 dolara geriledi. Buna göre işçi ücretleri dolar bazında yüzde 16.38 geriledi.

Söz konusu erime 118 dolara tekabül ederken, erimenin Türk lirası bazında değeri 3 bin 159 lira oldu.

YÜZDE 30 MAHSUPLAŞMA VE ZAM…

Ortalama brüt ücret alan 2 çocuklu işçinin, 2023 yılı ağustos ayında eline geçen net ücret 16 bin 125 liraydı. Bu işçinin ücretine yapılacak yüzde 30 zam ile eylül ayından itibaren ele geçen net ücret 20 bin 962 olacaktır.

TİS 2 Ocak itibarıyla yüzde 100 ücret zammı imzalanırsa söz konusu işçinin ücreti 32 bin 250 lira olacak.

Eylülden itibaren 8 aylık dönemde yoksulluk sınırının her ay yüzde 5 artış göstermesi durumunda yoksulluk sınırı 56 bin 100 liraya yükselecek. Böylece yoksulluk sınırı-ortalama ücret oranı yeniden 1.73’e yükselecek. Nisan 2024’te 1.73 olacak bu oran, iyimser hesaba rağmen nisan 2021’deki 1.82 oranına oldukça yakın yerde seyretmiş olacak. İşçilerin ücretleri ile yoksulluk sınırı arasındaki fark işçiler lehine gelişmiş olmayacak. İşçilerin geliri 8 ay içinde 3 yıl önceki reel gelirde eşitlenmiş olacak.

SENDİKALAR NE İSTİYOR?

DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş yüzde 30’u 1 Eylül’den itibaren geçerli olmak ve hemen ödenmek üzere ilk altı ay için toplam yüzde 140.5 talep edeceğini duyurdu. Türk Metal’in fabrikalarda işçilere dağıttığı ankette 6 aylık ücret zammına ilişkin azami yüzde 50+ şıkkının yer alması işçilerin tepkisini çekerken, temsilciler tarafından işçilerle yapılan konuşmalarda Türk Metal’in talep edeceği zam oranının yüzde 140.5’in altında kalacağının sinyali verildi. Hak-İş’e bağlı Özçelik-İş’in ise taslak açıklamak için Türk Metal’in taslağını açıklamasını beklediği öğrenildi.