Vakıf üniversiteleri yasaları takmıyor: Sömürü var, ceza yok

Nisa Sude DEMİREL
İstanbul

Üniversitelerde yeni eğitim öğretim başlarken vakıf üniversitelerindeki sorunlar sürüyor. Türkiye’deki 75 vakıf üniversitesinin çoğunda akademisyenler, öğretim görevlileri yasal olarak almaları gereken ücreti, yani devlet üniversitesindeki aynı unvandaki akademik personelin aldığı ücreti alamıyor. Ücret adaletsizliği dışında birçok problemle uğraşan akademisyen mobbing altında çalışıyor. Bu problemlere karşı Vakıf Üniversiteleri Dayanışma Meclisi (VÜDAM) ile Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası, Vakıf Üniversiteleri Birimini kurdu. Birimde yan yana gelen vakıf üniversitesi emekçileri eşit ücret, çalışma saatlerinin üniversite içinde bulunmakla kısıtlanmaması ve akademik özgürlük gibi haklarını talep ediyor. Vakıf Üniversiteleri Birimi temsilcisiyle yaşadıkları problemleri ve taleplerini konuştuk.

YASA VAR AMA UYAN YOK

Türkiye’de vakıf üniversitelerinin yasal olarak vakıf oldukları için kâr etmemeleri gerekiyor. Ancak vakıf üniversiteleri adeta bir şirket gibi işletiliyor. Bunun en bariz örneklerinden biri de vakıf üniversitelerindeki akademik personelin ücretleri. 2547. sayılı Yükseköğretim Kanunu’na 2020’de eklenen ek sekizinci maddeye göre ‘Vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışan öğretim elemanlarına, unvanlarına göre devlet yükseköğretim kurumlarında ödenen ücret tutarından az ücret verilemez.’ Yani 2020’den beri vakıf üniversiteleri ve devlet üniversiteleri arasında ücret eşitliğinin sağlanması kanunla güvence altına alınmış durumda. Fakat, Vakıf Üniversiteleri Dayanışma Meclisinin (VÜDAM) verilerine göre ağustos ayında 59 vakıf üniversitesinin yalnızca 13’ü bünyesinde çalışan akademisyenlere devlet üniversiteleriyle eşit ücret ödedi.

YÜZDE 65 YASAYI TAKMIYOR

İki üniversite bin lira civarı eksikle maaşları eşitlemeye yaklaştırdı, altı üniversite ise ‘Bu ay seyyanen zammın yarısını yatırdıklarını’ söyleyerek bir sonraki aydan itibaren olması gereken ücreti ödemeye başlayacağını taahhüt etti. Kalan 38 vakıf üniversitesi ise yasayı çiğneyerek akademisyenlere devlet üniversitelerinde çalışan akademisyenlerden daha az ücret ödüyor. Yani Yükseköğretim Kanunu’nun eşit ücret hükmüne uymayan üniversite oranı yüzde 65. Bu 38 vakıf üniversitesinin içinde akademisyenlere 12-13 bin TL gibi rakamlar ödeyenler hatta düzenli maaş ödemeyenler bile var.

‘YÖK UYARMAKLA YETİNİYOR’

Devlet üniversitelerinde araştırma görevlileri 31 bin 763 TL ücret alırken vakıf üniversitesinde bu ücret 18-23 bin TL’ye düşüyor. Öğretim görevlileri için 33 bin TL civarında olan ücretler ise vakıf üniversitelerinde en fazla 27 bin TL. Tüm bunlara rağmen vakıf üniversitelerini denetlemekle yükümlü olan YÖK çoğunlukla bu duruma göz yumuyor.  YÖK’ü denetime VÜDAM’ın zorladığını dile getiren Vakıf Üniversiteleri Birimi temsilcisi, bu zorlama sonucu YÖK’ün yasaya uymayan vakıf üniversitelerini sadece ‘öğretim elemanlarına ücretlerinin zamanında ve mevzuata uygun olarak ödenmesine özen gösterilmeli’ ifadeleriyle uyarmakla yetindiğini hatırlattı.

‘YAPTIRIM UYGULANMIYOR’

YÖK kanun gereği vakıf üniversitelerine para cezası veremiyor ancak dolaylı yoldan para kaybına sebep olacak cezalar verebiliyor. Örneğin bir sonraki eğitim öğretim yılı için üniversitenin yeni bölüm açmasını ya da kontenjan artırımını engelleyebiliyor. Fakat temsilci, YÖK’ün bu denetim görevini yalnızca VÜDAM ücret eksikliğini gündem ettiğinde, şikayetleri sıklaştırdığında yerine getirdiğine dikkat çekiyor. Temsilci, YÖK’ün en sık ifşa edilen 10 üniversiteye denetime gittiğinde ilk defa maaş bordrolarını incelediğini ama o 10 üniversitenin ismini ise paylaşmadığına vurgu yaparak “Bu denetimlerin ardından da üniversitelere herhangi bir yaptırım uygulanmıyor” dedi.

‘TANITIMA BÜTÇE VAR, AKADEMİSYENE YOK’

Vakıf üniversitelerinin şirket anlayışına bir başka örnek de akademisyenlere devlet üniversiteleriyle eşit ücret vermeyen vakıf üniversitesi akademik personeline ‘Ücretler diğer vakıf üniversiteleriyle müşterek belirlendi’ diye e-posta gönderdi. Vakıf üniversitelerinde ücretleri birbirine yakın belirleyen, ücretlerin azlığı sorulduğunda ‘bütçe yetersizliğini’ örnek veren şirket anlayışına işaret eden temsilci, “Tanıtım bütçelerine ne kadar ayrıldığını hepimiz biliyoruz. Büyük sermaye gruplarına ait üniversitelerde akademisyenlere sunulan yetersiz bütçe bahanesine elbette kimse inanmıyor” diye konuştu. Türkiye’de inşaat, hastane zincirleri gibi büyük şirketlerin yönetim kurulu başkanlarının kurduğu vakıf üniversitelerinin bütçeyi bahane etmesinin inandırıcı olmadığına vurgu yapan temsilci “Üstelik bu sene vakıf üniversitelerinde eğitim harçları, yurt ve yemek ücretlerine yüzde 100’ün üstünde zam yapıldı. Ancak bu artış oranı okuldaki hiçbir emekçinin ücretlerine yansımadı” hatırlatmasında bulundu.