Teknoloji ve kapitalizme dair birkaç düşünce

Erman ÖZ

İzmit/Kocaeli

Teknolojinin gelişmesi ele alındığında genellikle durulan taraf kapitalizmin tarafıdır. Buna göre kapitalist ekonomi modelindeki rekabet ortamına güvenir ve teknolojiyi oldukça iyi bir noktaya taşıdığını düşünür. Ancak bu konuyu detaylı incelediğimizde daha farklı düşüncelerin ortaya çıktığını söyleyebiliriz.

Kapitalist ekonomide şirketlerin her zaman için kendi kârlarını artırmaya çalıştıklarını biliyoruz. Bunu gerçekleştirmek için de çeşitli stratejiler uygularlar. Ve bu da aslında kapitalizmin anahtar kelimelerinden biri olan pazarlamayı ön plana çıkartır. Pazarlama, her zaman için şirketlerin daha fazla satış yapıp daha fazla kâr elde etmelerini kolaylaştırır. Yani onların kaliteden ödün verme gibi bir seçeneği vardır ve o boşluğu ürünleri iyi bir şekilde pazarlayarak doldururlar. Bunun sonucunda şirketlerin ürettiği ürünlerin her koşulda insanlara kendi koşullarını iyileştireceği söylenir ancak her zaman böyle midir? Bu duruma verilebilecek en iyi örnek her yıl olağanüstü teknolojiye sahip olduğu iddia edilen telefonların gün yüzüne çıkması olabilir. Yeni piyasaya sürülen bu ürün insanların ilgisini oldukça çeker. Ancak o telefonun bir önceki modelinden farkı, pazarlandığı kadar fazla değildir genellikle. Bunun oluşmasını sağlayan şey aslında satış stratejisidir ve kapitalist ekonomi bunu çok sever. İnsanlar üzerinde algılar yaratır ve istediği satışları yapmayı başarır.

Peki şirketler gerçekten insanların ihtiyaçlarını tümüyle giderecek şekilde üretim yapabilir miydi? Evet yapabilirdi ancak bu üretimin daha da maliyetli olmasına sebep olacağından onlar için pek de iyi olmayacaktı. Üretim maliyetin yanı sıra ürettikleri ürünlerin uzun ömürlü, işlevli ve kaliteli olması, insanların kullandıkları ürünün yenisini alma ihtiyacını ortadan kaldıracağı için günün sonunda daha az ürün satarak elde edebilecekleri kârdan çokça ödün vermiş olurlardı. Peki bu durumun aksi mümkün müdür?

SOSYALİZMDE NASILDI?

Kapitalizmin aksine sosyalizmde teknolojik gelişimin, toplumun ihtiyaçları doğrultusunda olması hedeflenir. Yaşamımızdaki sorunları ve ihtiyaçları belirleyip kâr amacı gütmeden üretim yaparak üretilen ürünlerin insanların yaşamlarına oldukça katkı sağlaması beklenir. Bu durum akıllara bazı soru işaretleri getirir: Üretilen aletlerin veya makinelerin kalitesinin ne durumda olacağı.

Buradaki en önemli noktalardan birisi kapitalizmin aksine sosyalizm, insanların her zaman için temel ihtiyaçlarını ve eğitim haklarını ücretsiz bir şekilde sağlayan bir ortam yarattığı için potansiyellerini tümüyle kullanmalarına yol açar ve bu da bilimin gelişmesine neden olur. Kapitalizmde bu durum oldukça problemlidir. İnsanlar çoğunlukla potansiyellerini kullanamaz. Bütün bunların yanı sıra sosyalizmde çalışma ortamının kapitalizme kıyasla çok daha komforlu, kaygısız oluşu bilim insanlarının ortaya koyduğu çalışmaları çok daha iyi bir yere taşır. Yani özetle sosyalizmde gelişen teknoloji kapitalizmin aksine daha güvenilirdir. Peki kapitalizm teknolojiyi geliştiriyor mudur? Bu sorunun cevabı evet olabilir ancak bu soruyu soramadan geçemeyiz: Gelişen teknolojinin yaşamımızda oynadığı rol nedir?