Türk Metal’in taslağının işçiye yansıması nasıl olacak?

Engin KAYA

Türk Metal, MESS grup TİS kapsamındaki taslağını nihayet açıklayabildi. Türk Metal, çekme ve kıdem zammı ile sosyal hakların oransal getirisi bakımından on binlerce işçinin durumuna uygun olmayan bir hesaplama ile toplamda yüzde 119,05 zam talep edildiğini ileri sürmektedir.

Öncelikle çekmeden ortalama yüzde 2,23 zammın nasıl yansıdığı anlaşılamamaktadır. Çünkü işe giriş saat ücreti, bu yılın başında imzalanan protokol ve TİS gereği asgari ücretin yüzde 8 fazlası, yani brüt 64,39 TL/saattir. Üstelik yine TİS gereği, bu ücretin altında kalan işçilerin ücreti 64,39 TL’ye yükseltilmek zorundadır. Sonuç olarak gerçekte, bazı işçilerin çekmeden payına düşen sadece 61 kuruştur.

HERKES AYNI KIDEM ZAMMINI ALAMAYACAK

Kıdem zammı olarak talep edilen, 20 yılla sınırlı olmak kaydıyla her yıl için brüt 3 TL’dir. MESS grupta işçilerin ortalama 8-9 yıllık kıdemi bulunmaktadır. Bu kalemdeki zam oranı, ortalama kıdem dikkate alınarak yüzde 29,14 TL olarak yansıtılsa da bazı işçilerin hiç kıdem zammı alamayacağı, işçilerin en az yarısının da kıdem zammından ortalamanın altında zam alacağı açıktır.

EK ZAM YERİNE NET 3 BİN 64 TL AVANS

İşçilerin ek zam talebi göz ardı edilerek aylık 5 bin TL avans ödemesi ise hiçbir derde deva olmayacaktır. Her şeyden önce 5 bin TL brüttür ve yüzde 20’lik vergi dilimindeki işçilerin eline net 3 bin 362 TL, yüzde 27’lik vergi diliminde bulunan işçilerin eline net 3 bin 64 TL geçecektir. Bu tutarlar brüt olarak fark ödemelerinden mahsup edileceğinden ve adı üstünde avans olduğundan işçiler için kalıcı hiçbir fayda sağlamayacaktır.

NET ÜCRETİN ZAM ORANI YÜZDE 53-93

İşçilerin asgari ücret artışlarının ücretlerine yansıtılması ve ücretin net olarak belirlenmesi, dilimler nedeniyle artan vergi yükünün işverence üstlenilmesi talebi tamamen yok sayılmıştır. Bu nedenle, belirtilen zam oranlarının gerçek olduğu ve taslağın aynen kabul edileceği var sayılsa dahi, ortalama işçi dikkate alınarak, brüt ücret üzerinden açıklanan yüzde 119 oranındaki artışın yarısını dahi alamayacak işçiler olacaktır.

TASLAK NE GETİRECEK?

Taslaktaki taleplerin ne getireceğini birkaç örnekle açıklayalım:

1) 1 YILDAN AZ KIDEMLİ İŞÇİ

Mevcut ücret, 64,39 TL/saat (Aylık 14 bin 487,75 TL brüt, 12 bin 123,00 TL net) (İşe giriş maddesi gereği asgari ücretin yüzde 8 fazlası)

Çekme ile 65,00 TL/saat

Yüzde 80 zam ile son saat ücreti 117,00 TL brüt. (Aylık 26 bin 325,00 TL brüt, aylık ücret yüzde 20’lik vergi diliminde net 20 bin 83 TL, yüzde 27’lik dilimde net 18 bin 517 TL)

Sözleşme 1 Eylül 2023 tarihinde yürürlüğe girecek. Bu nedenle eylül 2023 itibarıyla işçilerin ücretlerine yapılacak zammın brüt ve net karşılığını hesaplamak mümkün.

Yukarıdaki örnekte, brüt ücrette toplam zam oranı yüzde 81,70 iken, net ücretteki toplam zam oranı yüzde 20’lik dilimde yüzde 65’e, yüzde 27’lik dilimde ise yüzde 53’e tekabül ediyor.

2) 8 YILLIK KIDEME SAHİP İŞÇİ

Mevcut ücret 70,00 TL/saat (aylık 15 bin 750,00 TL brüt, 12 bin 972,75 TL net)

Yüzde 80 zam ile 126,00 TL/saat

Kıdem zammı ile son saat ücreti 150,00 TL brüt (aylık 33 bin 750,00 TL brüt, aylık ücret yüzde 20’lik dilimde net 25 bin 76 TL, yüzde 27’lik dilimde net 23 bin 68 TL)

Yukarıdaki gibi 1 Eylül itibarıyla hesaplandığında, ortalama işçiye yakın olan bu örnekte brüt zam oranı yüzde 114,28’dir. Ancak net ücretteki toplam zam oranı yüzde 20’lik dilimde yüzde 93, yüzde 27’lik dilimde ise yüzde 77,8 olabilecek.

VERGİ YÜKÜ TASLAKTA YOK

Tük Metal, daha taslak aşamasında, doğru bilgi vermeyerek işçiye sarı rengini belli etmeye, işçisinin hakkını korumak için mücadele etmek yerine, üyesini patronların vereceğine “ikna etmeye” çalışmaktadır.

Kutuda yer alan hesaplamalar, ücretlerindeki vergi yükünden yakınan işçilerin ne kadar haklı olduğunu göstermesine karşın, taslakta bu yönde bir talep yok. Net ücret hesaplamaları, taslak, bu haliyle TİS’e dönüşse dahi, zamlı ücretlerin, metal işçilerinin hayatta kalmasına zar zor yeteceğini, sermayenin artı değerden aldığı payın azalmayacağını gösteriyor.