Ücretsiz yolcu taşımama kararı: Sorun toplu ulaşımın özelleştirilmesinde

Kübra KIRIMLI
Ankara

Zam alamayan milyonlarca emekli bir umut “100. yıl ikramiyesi” beklerken, ücretsiz toplu taşımanın kaldırılması gündeme geldi. Tüm Özel Halk Otobüsleri Kooperatifleri Birliği (TÖHOB), maliyet gerekçesiyle 15 Ekim’den sonra ücretsiz yolcu taşımaya son vereceklerini duyurdu. Emekliler yolcu taşımama kararının yasalara aykırı olduğunu söylerken, Ulaşım Uzmanı Erhan Öncü, Türkiye’deki sorunun toplu taşıma sistemlerinin özel işletmeciler tarafından verilmesinde olduğunu vurguladı.

Başta artan akaryakıt fiyatları ve yapılan zamların ardından Tüm Özel Halk Otobüsleri Kooperatifleri Birliği (TÖHOB), 15 Ekim 2023 itibariyle ücretsiz yolcu taşımaya son vereceklerini duyurdu. 28 bin özel halk otobüsü ile tüm Türkiye’de kamu hizmeti verdiklerini ifade eden TÖHOB Genel Başkanı Kurtuluş Kara, “Artan akaryakıt maliyetleri, yedek parça-sanayi giderlerinin altından artık kalkamaz hale geldik. 50 bin TL’ye yapılan otobüslerin motor masrafı bugün 500 bin TL’ye; sigorta kasko ücreti ise 5 bin TL’den 50 bin TL’ye yükseldi. Kısaca artık esnafın yürümeye dermanı yok. Bu şartlarda ücretsiz yolcu taşımaya son veriyoruz” dedi.

"AİLE BAKANLIĞI MASRAFLARIMIZI KARŞILASIN"

Türkiye geneli halk otobüs başkanları derneği ile toplantı yaparak bu kararı aldıklarını ifade eden Kara, “Ücretsiz yolcu taşımaya dair bir kanun var; 4736 sayılı Kanun. Bu kanuna göre ücretsiz taşıma hizmetine karşın devlet bize bir ödeme yapıyor. Büyükşehirlerde bu ücret 4 bin 500 TL. Ancak ücretsiz taşıdığı yolcuların masrafı 130 ila 150 bin TL’yi buluyor. Biz ücretsiz yolcu taşımak istemiyoruz. Taşıyacaksak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bu giderleri karşılamasını bekliyoruz” dedi.

"KARAR ANKARA’DA DAHA ERKEN UYGULANABİLİR"

Aile ve Sosyal Hizmet Bakanlığının yanı sıra pandemi ile başlayan süreçte Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanı Mansur Yavaş’ın desteği ile zararlarının sübvanse edildiğini hatırlatan Kara, “Ancak 14 Haziran itibarıyla bu destek de verilmiyor. Ankara’da yakın zamanda bu destek yeniden verilmeye başlanmazsa otobüsler ücretsiz yolcu taşımama kararını Ankara için daha öne alacaklar ya da hiç çalışamayacaklar. Çünkü artık akaryakıt alacak paramız yok” diye konuştu.

SORUN ULAŞIMIN ÖZEL İŞLETMECİLERDE OLMASI

Ulaşım Uzmanı Erhan Öncü TÖHOB’un aldığı kararın yasal olmadığını belirterek, “Çünkü yasalar onlara bu hizmeti vereceğini söylüyor. Ancak yasal çerçeve belediye ve merkezi yönetimin özellerin bedava veya indirimli taşıdığı yolcuların maliyetini desteklemesini de öngörüyor. Kısaca devlet görevini yapmıyor. Onlar da biz bu yükü kaldıramıyoruz diyerek durumu protesto ediyor. Ancak temel sorunun herkes tarafından görünüyor olması gerekir ki; o da Türkiye’nin giderek çıkmaza giren temel ekonomik sorunudur” dedi.

Türkiye’deki mevcut ekonomik kriz nedeniyle emeklilerin, yaşlıların veya öğrencilerin sıkıntılarını bir anlamda hafifletmek amacıyla ücretsiz yahut indirimli taşımaların yapıldığını kaydeden Erhan Öncü, “Bugün bu kesimin devletin kemer sıkma politikaları altında ezildiğini görüyoruz. Bazı ülkelerde uygulanan şöyle bir tarife söz konusu: Yaşlılar günde iki yolculuğu bedava, daha sonraki belli sayıdaki yolculuğu indirimli tarife yapıyorlar. Bunun üstüne yine yolculuk yapacaksa o insanlar var olan indirimsiz tarifeyi kullanıyorlar. Böylece aşırı tüketimin önüne geçilmiş olunuyor. Kısaca her kentin sorunu farklı. Bizdeki sorun; kentlerimizdeki toplu taşıma sistemlerinin özel işletmeciler tarafından veriliyor olması. Onların da kârlılığı gözeterek çalışıyor olması. Kamunun da sağlıklı bir sübvanse sistemi işletmiyor olması… Karmaşık bir durum ancak ülkenin ekonomik durumundan bağımsız düşünülemeyen ve onun sonuçlarını gördüğümüz bir durumu yaşıyoruz diyebiliriz” diye konuştu.

EMEKLİLER SENDİKASI: BU KARAR HUKUKSUZ

Tüm Emeklilerin Sendikası Genel Sekreteri Ali Rıfat Temel de bu kararın hukuksuz olduğuna dikkat çekerek, “Emekliler bir kanun çerçevesinde ücretsiz taşınıyor. Özel halk otobüsçülerinin aldığı bu karar kanunun üzerinde değil. Kaldı ki ücretsiz taşıyoruz diyorlar. Ancak bu da doğru değil. Belediyeler ile biz de görüşme sağladık. Özel halk otobüslerine bizleri taşıdığı için ödenen ödemede sıkıntı olduğunu biliyoruz. Ancak sübvanse edilmesine rağmen er ya da geç paralarını almalarına rağmen biz bu işi ücretsiz yapıyoruz demelerini doğru bulmuyoruz” dedi.