Eğitim bütçesi temel ihtiyaçları karşılamaktan uzak, aslan payı velinin sırtında

Eylem NAZLIER
İstanbul

İktidarın ‘En büyük payı eğitime ayırıyoruz’ diyerek övündüğü 2024 Milli Eğitim Bakanlığının (MEB) bütçesi 1 trilyon 90.2 milyar liraya yükseltildi. ‘Bütçeden en büyük pay eğitime ayrıldı’ söyleminin bir kandırmaca olduğuna dikkati çeken Eğitim Sen Eğitim Uzmanı Erkan Aydoğanoğlu, “Öğrencilere bir öğün yemek bile veremeyen, okul öncesindeki öğrencilerin yemeğine göz diken bir iktidarın ‘Bütçeden en çok pay eğitime ayrıldı’ diye övünmesi büyük bir çelişki” ifadelerini kullanarak veli ve öğrencilerin eğitim harcamalarının bu dönem hiç olmadığı kadar artacağı uyarısında bulundu.  

‘HANGİ AMAÇLA KULLANILACAK?​’

Erkan Aydoğanoğlu, her bütçe döneminde ‘aslan payı’nın eğitime ayrıldığını iddia eden AKP hükümetleri döneminde, eğitim bütçesinin milli gelire oranının OECD ortalaması olan yüzde 6’nın yarısına bile ulaşmadığına dikkat çekti. Bu 22 yıl içinde MEB bütçesinin merkezi bütçeye ve milli gelire oranının çok değişmediğini dile getiren Aydoğanoğlu, “Eğitim bütçesinde payın büyük bölümü yani yüzde 81’i personel harcamalarına gidiyor. Öğrencilere bir öğün yemek bile veremeyen, okul öncesindeki öğrencilerin yemeğine göz diken bir bakanlığın bütçeden en çok pay eğitime ayrıldı diye övünmesi büyük bir çelişki” dedi.  Öte yandan önemli olanın bütçeden ne kadar pay ayrıldığı değil, ayrılan kaynakların nerede ve hangi amaçla kullanılacağı olduğuna işaret eden Aydoğanoğlu “Bugüne kadar olduğu gibi 2024’te de eğitim bütçesinin bütün yükü öğrenci ve velilerin sırtına yıkılacak, halkın cebinden yapacağı eğitim harcamaları hiç olmadığı kadar artacaktır” diye konuştu.

‘RAKAM ARTTI, ORAN DEĞİŞMEDİ’

2023 yılı için ek bütçe dahil 461 milyar 649 milyon lira olarak belirlenen MEB bütçesinin  ağır ekonomik kriz koşulları ve TL’de yaşanan değer kaybının da etkisiyle 2024 yılı için 1 trilyon 92 milyar liraya yükseldiğini belirten Aydoğanoğlu, “İlk bakışta MEB bütçesinin bir yıl içinde iki kattan fazla arttığı görülse de bu durum tamamen bir yanılsamadır. Şöyle ki, MEB bütçesi her yıl olduğu gibi rakamsal olarak artmış, ancak genel bütçe ve milli gelire oranı belirgin şekilde değişmemiştir. 2023’te MEB bütçesinin merkezi yönetim bütçesine oranı yüzde 9.64 iken; 2024 bütçesinde bu oran yüzde 9.85 oldu” dedi.

‘TEMEL İHTİYAÇLARI KARŞILAMAZ’

Eğitimde en temel ihtiyaçlar görmezden gelinerek hazırlanan 2024 MEB bütçesinin zorunlu eğitim harcamalarını bile karşılamaktan uzak olduğunun görüldüğünü dile getiren Aydoğanoğlu “Yıllardır eğitime ayrılan ödenekler yüksek enflasyon karşısında sadece rakamsal olarak artarken, doğrudan eğitim hizmetlerine yönelik yatırımlar açısından hazırlanan bütçelerde okulların temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadar artış yapılmıyor. Bunun sonucu olarak okullar en temel ihtiyaçlarını kayıt sırasında alınan bağışlar ve velilerden düzenli olarak toplanan paralarla karşılıyorlar” hatırlatmasını yaptı.

‘ASLAN PAYI PERSONEL GİDERLERİNE GİDİYOR’

MEB bütçesinin merkezi yönetim bütçesi içindeki büyüklüğünün temel nedeninin iktidarın eğitime verdiği önemden çok, büyük ölçüde personele yapılan zorunlu harcamalardan kaynaklandığını söyleyen Aydoğanoğlu “MEB bütçesinin büyük bölümünü personel giderleri (yüzde 72.34) ve sosyal güvenlik devlet primi giderleri (yüzde 8.63) oluşturuyor. Her yıl eğitime bütçeden en çok pay ayrıldığı iddia edilse de bu payın yüzde 81’i zorunlu personel harcamalarına ayrılıyor. 2024 MEB bütçesi içinde mal ve hizmet alım giderlerinin payı yüzde 7.30 (2023’te yüzde 8.95); sermaye giderleri yüzde 9.16; cari transferler (Aralarında dini vakıf ve derneklerin de olduğu kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler, hane halkına yapılan transferler vb.) yüzde 2.55” bilgisini verdi.

‘AYRILAN PAY 22 YIL ÖNCESİNİN ÇOK GERİSİNDE’

MEB bütçesinden eğitim yatırımlarına ayrılan pay 2002 yılında yüzde 17.18 iken, eğitim hizmetlerinin sunumu açısından çok önemli olan bu rakamın 2009’da yüzde 4.57’ye kadar gerilediğine dikkat çeken Aydoğanoğlu, “Eğitimde 4+4+4 düzenlemesi sonrasında zorunlu olarak kısmen de olsa artışa geçen eğitim yatırımlarına ayrılan pay, 2014 sonrasında yeniden azalmaya başladı. MEB bütçesinden eğitim yatırımlarına ayrılan pay 2023’te yüzde 9.18 iken, 2024’te yüzde 9.16 oranıyla 22 yıl öncesinin çok gerisinde kaldı” dedi. Türkiye ile OECD ülkeleri arasında kademeler düzeyinde yapılan eğitim harcamaları arasındaki farklılıkların da her geçen yıl arttığına vurgu yapan Aydoğanoğlu “Devletin eğitim harcamalarına yaptığı katkı yıllar içinde istikrarlı bir şekilde azalırken, hane halkının cebinden yaptığı eğitim harcamalarının payı artmaya devam ediyor. Türkiye’de kamusal eğitim yıllardır adım adım tasfiye ediliyor. Merkezi bütçeden eğitime ayrılan kamu kaynakları oransal olarak her geçen yıl azalırken, hane halkının cebinden yaptığı eğitim harcamaları artıyor” dedi.