Kitap Eki | Cumhuriyet, ekonomik kriz ve yayıncılıkta tekelleşme

İsmail AFACAN

Pandemiyle birlikte başlayan, kur artışlarıyla büyüyen yayıncılık sektöründeki krizin ateşi bir türlü söndürülemiyor. Yayıncılar kitap basmakta zorlanırken butik yayınevleri bir bir kapanıyor. Okuyucunun fiyatları nedeniyle kitap almaktan çekindiği, birçok yazarın kitaplarını bastıramadığı, yayınevi emekçileri üzerindeki mobbingin arttığı kısır bir döngünün içinde yayıncılık sektörü.

Ekonomik kriz bir yandan kültürel çeşitliliği yok ederken diğer yandan tekelleşmeyi de büyütüyor. Özellikle TÜYAP’ın düzenlediği kitap fuarları, banka sermayesini ve büyük şirketleri arkasına alan yayınevlerinin gövde gösterisi yaptığı alanlara dönüştü. Tekelleşen yayınevleri alt kuruluşlarıyla birlikte fuar alanlarını işgal ederken butik yayınevleri TÜYAP’ın fahiş fiyatları nedeniyle ya mütevazi stantlarda kitaplarını okurlarına ulaştırmaya çalışıyor ya da fuara katılamıyor.

Kağıdın dövize endeksli olması, devletin kitap üretim aşamalarında aldığı vergilerin yüksekliği sektördeki krizi büyüten nedenler… Krizi bahane eden yayınevlerinin çalışanlar üzerinde kurduğu mobbing, esnek ve güvencesiz çalıştırma sektörde giderek yaygınlaşıyor. Buna karşı yayınevi çalışanları da örgütlenerek taleplerini dile getiriyor, bu süreci dayanışmayla aşmaya çalışıyorlar.

***

Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı bu yıl 40’ıncı yaşını kutluyor. Kitap fuarı yayıncıları, yazarları ve okuyucuları yine bir araya getirecek. 28 Ekim-5 Kasım tarihleri arasında her şeye rağmen fuar kitapseverlerin buluşma noktası olacak. Bir süredir devam eden ziyaretçi sayısının azalması, butik yayınevlerin fuarlara katılamaması üzerinde düşünülmesi gereken konular. Burada fuarın düzenleyicilerine büyük görev düşüyor. Kitap fuarlarını aynı zamanda bir kültür festivali olduğunu kabul ediyorsak eğer… Gidişat ise bunun tersi yönde olduğunu gösteriyor. Parayı verenin düdüğü çaldığı, serbest piyasa ekonomisinin son sözü söylediği yerde “kültür” ve “edebiyat” gibi kavramlar reklam malzemesi olmaktan öteye gidemiyor.

***

Biz de kitapseverler için “Cumhuriyet ve Edebiyat” temalı bir ek hazırladık. Tema kapsamında hazırladığımız dosyaya Adnan Özyalçıner, Nuray Sancar ve C. Hakkı Zariç yazılarıyla katkı sundu. Farklı açılardan cumhuriyet ve edebiyat ilişkisini masaya yatırdı.

Zona Karsak, İlhan Sami Çomak’ın “Haritadan Taşan” isimli seçme şiirleri üzerine yazdı. Kadir İncesu ise geçmişten bugüne fuar izlenimlerini kaleme aldı. E. Ava İsrail zulmüne direnen Filistinlileri anlatan şiirleri ve kitapları derledi. Rojhat Turgut esnek ve güvencesiz çalıştırılan yayınevi emekçilerinin taleplerini ve mücadelesini anlattı.

GİNKO Kitap Yayın Yönetmeni Onur Öztürk ile de yayıncılık sektöründeki son gelişmeleri konuştuk. Sektöründeki tekelleşmeye dikkat çeken Öztürk “Türkiye’de kültürel çeşitliliği sağlayan şey; büyük tekellerin ve banka yayınevlerinin ürettiği başlıklar değil, aksine butik yayınevlerinin bulup çıkardığı, okurla buluşturduğu içerikler” diyor.

İyi okumalar…