Sit alanındaki "kaçak" otelin yıkımında kamu görevlilerine yargı yolu

Ramis SAĞLAM
İzmir

İzmir’in Foça ilçesi Fevzipaşa Mahallesi 1625 ada, 3 parselin içinde 1. derece sit alanına yapılan “kaçak otel” için Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’nun, kültürel sondaj yapılmadığı gerekçesiyle yıkım kararı vermesinin ardından başlatılan süreç, mahkemenin kamu görevlilerinin yargılanması yönünde karar vermesiyle farklı boyut kazandı.

Ekinoks Çevre ve Kültür Derneği, Foça ilçe sınırlarında yer alan 1. derece arkeolojik sit alanı vasıflı taşınmazla ilgili yargı kararına kayıtsız kalıp kaçak yapılaşmaya göz yumulduğu iddiasıyla İzmir 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (KVKBK) üyeleri İzmir Valiliğine şikâyet etti. İzmir Valiliği, 17 Temmuz 2023 tarihinde kamu görevlileriyle ilgili “soruşturma izni verilmemesine” karar verdi.

KARAR YARGIYA TAŞINDI

Ekinoks Çevre ve Kültür Derneği, kamu görevlileri hakkında “soruşturma izni verilmemesi”ni yargıya taşıdı. İzmir Bölge İdare Mahkemesi 1’inci İdare Dava Dairesi Mahkemesi kararında, 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu atıfta bulunarak; “Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmanın Kültür ve Turizm Bakanlığına ait olduğu” ifade edildi.

MAHKEME: İZİNSİZ İNŞAAT YAPILAMAZ

Mahkeme, SİT alanlarının korunması, gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile korunma alanlarının her ne suretle yok olmasına ve zarar görmesine kasten sebebiyet verilemeyeceğine dikkat çekti. Kararda, izin almaksızın inşai ve fiziki müdahale yapanlar veya yaptıranların iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacağı belirtildi.  

İzmir Valiliği'nin 25 Mayıs 2023 tarihli raporunda "Foça Belediyesinin 11 Temmuz 2017 tarihli yazısı üzerine yer incelemesi ve hazırlanan uzman raporuna müteakip İzmir 2 Numaralı KVKBK'nun 22 Kasım 2017 tarihli kararında, Foça Belediyesi de dahil ilgili birimlere 29 Kasım 2017 tarihli yazının geciktirilmeden yazıldığı, ardından da İzmir 2 Numaralı KVKBK Müdürlüğünün 22 Eylül 2020 tarihli yazısıyla ilgili parsele ilişkin ne gibi işlem yapıldığı hususunda ilgili Belediyesinden bilgi istenildiği” belirtildi.

KURUL KARARLARI YOK MU SAYILDI?

Soruşturma raporunda Foça Belediyesi, “imar barışı” kapmasında parsele “Yapı Kayıt Belgesi” düzenleyerek, 3194 sayılı Kanunun geçici 16. maddesi kapsamında işlem yapılması durumunda tazminatla karşılaşılacağından herhangi bir işlem yapmadığı bilgisini ilgili kuruma gönderdi.

Gelişmeler üzerine İzmir 2 Numaralı KVKBK, 26 Ocak 2021 tarihinde Foça Belediyesi de dâhil olmak üzere işlem yapılmak üzere yazı yazdığı fakat herhangi bir cevap alamadığı rapora yansıdı. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile İzmir Müze Müdürlüğünce de her iki kurul kararının ardından ilgili parseldeki kayıtlı taşınmazda izinsiz uygulamaların kaldırılması amacıyla yazılan yazıya Belediye’den cevap alamadıkları belirtildi.

Bölge, İzmir 1 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararıyla 9 Eylül 1993 tarihli 1. derece arkeolojik sit alanı statüsü ilan edilmesiyle, Kültür Bakanlığı, alan üzerindeki kaçak yapılara karşı hukuki süreç başlattı. Bakanlığın, 1994 yılında başlattığı süreç, “yıkım” davası, Yargıtay 1’inci Hukuk Dairesi'nce üç defa bozulup, yerel mahkemeye iade edilerek, mahkemenin 29 Nisan 2003 tarihinde karara bağlamasıyla karar kesinleşmiş oldu.

YIKIM KARAR SÜRECİ TAMAMLANDI

İzmir 2 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 22 Kasım 2017 tarihinde "İnşaatların kazı başkanlığı ve müzesi denetiminde yıkılmasında 2863 sayıl Kanun bakımından sakınca bulunmadığını" kararlaştırdı. Mahkeme kararında, “Asliye Hukuk Mahkemesi ilâmının 2004 yılında kesinleştiği ve gereğinin ifası için kesinleşmesini müteakip yetkili makamlara iletildiği sabit olup, arada geçen süre zarfında yargı kararı gereğinin yerine getirilip getirilmediği belirtilerek, ilgili kurul üyelerinin soruşturma izni verilmesine, dosyanın derhal yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine” karar verildi.

NE OLMUŞTU?

İzmir Valiliği, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün 12 Mayıs 2023 tarihli yazısında, İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün 16 Haziran 2023 tarihli yazısında ilgili parselde ruhsat alınan tarihte müze tarafından herhangi bir arkeolojik kazı ve sondaj yapılmadığı bildirilmiş yapının yıkımına karar verilmişti.

Kurul Müdürlüğü uzmanlarınca hazırlanan rapor sonucunda, Foça “özel çevre koruma bölgesi” sınırları içinde kalan “kaçak” otelin geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları belirlenmiş olan kentsel arkeolojik sit sınırları içerisinde, kayıt ve sondaj yapılmasına ve binanın yıkımına karar verilmesine rağmen geçtiğimiz günlerde otelin sadece son katının yıkımına başlandı.