Zehir saçan fabrikalar denetlenmedi, halkın parası yine ‘adrese teslim’

Uğur ZENGİN
Damla KIRMIZITAŞ
İstanbul

Sayıştay, 2022 yılına ilişkin belediye denetim raporlarını yayınladı. Kamu kaynaklarının belediyeler eliyle ‘iç edildiği’ tekrar Sayıştay denetimine takıldı. Bursa’da zehir kusabilecek fabrikaların denetlenmediği, Balıkesir’de 10 bin liralık konser için 190 bin lira ödeme yapıldığı, Kağıthane’de teftiş müdürünün yerine ‘zabıta müdürünün’ kanuna aykırı biçimde atandığı, Bursa’da 13.8 milyon liralık adrese teslim ihale ile kanuna aykırı biçimde ‘kültür turu’ yapıldığı ortaya çıktı.

BURSA’DA ZEHİR SAÇABİLECEK FABRİKALAR DENETLENMEDİ

Bursa’da meskenlerden mutlaka uzak bulundurulması gereken işyerlerinin ruhsatlandırma ve denetim çalışmalarına başlanılmadığı tespit edildi.

“Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler” sınıfında bulunan üretim tesisleri, faaliyeti sırasında çevresinde bulunanlara biyolojik, kimyasal, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden en çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ya da doğal kaynakların kirlenmesine sebep olabilecek müesseseler olarak tanımlanıyor.

Söz konusu müesseseleri ruhsatlandırmak ve bu müesseseleri denetlemek görev, yetki ve sorumluluğu büyükşehir belediyesinde bulunuyor.

Bursa Büyükşehir Belediyesinin bu görev ve sorumluluğu yerine getirmediği bulgusuna ulaşan Sayıştay, yaptığı incelemede maden sanayii başlığı hariç birinci sınıf gayrisıhhi müesseseler sınıfında yer alan tüm başlıklara yeni üretim tesisleri eklenmiş olmasına rağmen, idare tarafından durum tespitine ilişkin bir işlemin başlatılmadığını belirtti.

Buna göre enerji, maden, metalurji ve makine, kimya, petrokimya, tekstil, atık işleme, gıda maddeleri, içkiler, yemler ve tarımsal ürünler sanayiine ilişkin tespit, denetim ve ruhsat verme çalışmaları Belediye tarafından yapılmadı. Sayıştay söz konusu tespit, denetim ve ruhsat verme çalışmalarının ivedilikle yapılması gerektiğini kaydetti.

AKP’Lİ BELEDİYEDE ZABITADAN ‘TEFTİŞ MÜDÜRÜ’ YAPTILAR

Sayıştay, AKP’li Kağıthane Belediyesinde teftiş, denetleme, araştırma, inceleme ve soruşturma görevlerini yürüten Teftiş Kurulu Müdürlüğü görevine Zabıta Müdürünün atandığını saptadı. Teftiş Kurulu Başkanının müfettiş olması ve 5 yıllık mesleki birikime sahip olması gerekirken, belediye tarafından vekaleten ataması yapılan personelin “Zabıta Müdürü” olduğu kaydedildi.

Sayıştay, “Müfettiş sıfatına haiz olmayan bir personel tarafından yapılacak olan inceleme, araştırma, soruşturma ve teftiş gibi idari işlemler yetki unsuru bakımından sakat olabilecek ve bu sebeple açılan idari davalarda yetkisizlik iddiası ileri sürülebilecektir” ifadelerini kullandı.

BELEDİYEDEN 12 ‘ŞANSLI’ KİŞİYE İHALESİZ, SÜRESİZ KELEPİR SERVİS PLAKASI

Erzurum Büyükşehir Belediyesinin okul ve personel servis (S plaka) plakalarını ihalesiz ve süresiz olarak verdiği görüldü. 12 adet araca verilen S plakanın kapalı teklif usulü verilmesi gerekirken belediyenin bu kişilerden plaka satış ücreti değil trafik tescil işlem ücreti aldığı belirlendi. Belediye savunmasında “ekonomik krizi” gerekçe gösterdi. Belediye, “Erzurum şartlarında S plakalı araçlarla personel ve servis taşımacılığı yapmanın küçük esnaflar için önemli bir geçim kaynağı olduğu, S plakalar için ihale yapılması durumunda küçük esnaf statüsünde olan işletmecilerin çoğunluğunun ihaleye giremeyeceği, bu durumda ülkemizin ve dünyanın içinden geçtiği ekonomik sıkıntılar da göz önüne alındığında bu esnafların geçim kaynağının ellerinden alınmasına sebep olunacağı” yönünde savunma yaptı.

21/B SAYIŞTAY RAPORUNDA

Bursa Büyükşehir Belediyesinin adrese teslim ihale olarak bilinen Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesi uyarınca yaptığı üç ihale Sayıştay raporuna takıldı. Kamu İhale Kanununa göre “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde” yapılması gereken ihale yöntemi belediyelerce sıkça kullanılırken, Sayıştay Bursa Büyükşehir Belediyesini uyardı.

Belediye 2022 yılında bu yöntemle 13 milyon 800 bin liralık “Kültür turu organizasyonu” ve milyon liralık yemek pişirme ve dağıtım ihalesine çıktı.

13.8 MİLYON LİRALIK KÜLTÜR TURUNA GEREKÇE: TALEP ÇOKTU

Belediye 13.8 milyon liralık “kültür turu”na ilişkin “pandemi döneminde yapılamayan kültür turlarının Mayıs 2021 itibariyle yasak ve kısıtlamaların kalkmasına binaen oluşan yoğun talepler ile yasak ve kısıtlamaların tekrar başlayıp başlamayacağının öngörülememesi ve açık ihale sürecinin uzunluğu nedeniyle açık ihaleye çıkılmadığı” savunması yaptı.

Sayıştay söz konusu hizmet alımları için açık ihale yapılmasına engel teşkil eden gerekçelerin mevzuatta belirtilen şartları taşımadığı yönünde değerlendirmede bulundu.

PAZARLIK USULÜ YİNE ÇIĞ GİBİ

AKP’li Balıkesir Büyükşehir Belediyesinde de Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde, hizmet alımı ihalelerinin pazarlık usulü ile yapıldığı tespit edildi.

AKP’Lİ BELEDİYE MALİYETİ 10 BİN LİRA OLAN KONSERE BELEDİYE 190 BİN LİRA ÖDEDİ

AKP’li Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, konser ihalelerinde yüklenicileri ihya etti. Sayıştay, belediye tarafından düzenlenen 9 konseri inceledi. Bazı konserlere ilişkin belediyenin yüklenici firmaya ödediği bedeller ile yüklenici firmanın organizasyon şirketlerine ödemiş olduğu bedeller arasında büyük farklılıklar olduğu tespit edildi.

Belediyenin yükleniciye 235 bin lira ödediği konser için organizasyon şirketine 115 bin lira ödendi. Kârlılık oranı yüzde 103’ü buldu. Yine yükleniciye 235 bin liranın ödendiği iki konser için yüklenici, organizasyon şirketine 75 bin 620 ve 75 bin 540 lira ödeme yaptı. Kârlılık oranı yüzde 211 oldu.

En yüksek kârlılık oranı ise 10 bin liralık konser için yükleniciye ödenen 190 bin lira ile gerçekleşti. Kârlılık oranı yüzde 1800 oldu.

9 adet konser için yüklenicinin toplam maliyetinin 895 bin 761 TL, belediyenin yükleniciye ödediği toplam bedelin ise 1 milyon 890 bin TL olarak belirtildi. Sanatçı giderlerine ilave olarak konaklama, yemek ve ulaşım giderleri hesaba katılsa dahi yüklenici firmanın kârlılık oranının yüzde 111 seviyesinde gerçekleştiği görüldü.

İŞÇİNİN İZNİNİ GASP ETTİLER!

Sayıştay raporlarında Ankara’daki AKP ve MHP’li belediyelerin işçilere yıllık izinleri kullandırmadığı tespit edilirken kullandırılmayan izin günlerinin toplamı bir yılı geçtiği ortaya çıktı.

GÖLBAŞI’NDA İŞ YERLERİNİN YARISINDAN ÇOĞU RUHSATSIZ

Belediyeler tarafından kiraya verilen bazı iş yerlerinin iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarının olmadığı Sayıştay raporlarına yansıdı. Raporda, MHP’li Gölbaşı Belediyesinde 7972 iş yerlerinden 4001’ine belediye tarafından iş yeri açma ve çalışma ruhsatı verilmediği ortaya çıktı. AKP’li Mamak Belediyesinde ise 14 bin 785 iş yerinden 2.706 ruhsatsız faaliyet gösterdiği tespit edilen raporda,  AKP’li Pursaklar Belediyesinde de 2 bin747 adet işletmenin ruhsatsız faaliyet gösterdiği kaydedildi.

İŞÇİLER YILLIK İZİNLERİ KULLANAMADI

Sayıştay denetçileri, AKP ve MHP’li belediyelerin işçilerin yıllık izinlerini kullandırtmadığını ortaya çıkardı. Buna göre; MHP’li Etimesgut Belediyesinde görev yapan kadrolu 30 işçiden 7’sinin 100 ile 200 gün arasında, 6’sının 200 ile 300 gün arasında, 1’inin ise 300 ile 400 gün arasında; MHP’li Gölbaşı Belediyesi’nde 53 kadrolu işçinin toplam 5762 gün izinlerinin olduğu tespit edildi.  Raporda, AKP’li Keçiören Belediyesi’nde 274 sürekli işçiden; 5 işçinin 400-500 gün arasında,33 işçinin 300-400 gün arasında,72 işçinin 200-300 gün arasında,103 işçinin 100-200 gün arasında,41 işçinin 50-100 gün arasında kullanılmamış yıllık izni bulunduğu ortaya çıktı. Mamak Belediyesi’nde 110 sürekli işçiden 14’ünün 50 ile 100 gün (100 dahil), 33’ünün 101 ile 200 gün (200 dahil), 46’sının ise 201 ile 503 gün arasında kullanılmayan izinleri olduğu, yine AKP’li Pursaklar Belediyesinde de  kadrolu 39 işçiden 9’unun 300 ile 411 gün arasında, 21’inin 100ile 200 gün arasında, 9’unun 100 günden az olarak kullanmadığı izinlerinin olduğu tespit edildi.

AYNI FİRMADAN İHALESİZ ALIMLAR YAPILDI

AKP’li Çubuk Belediyesinde, ihale usulü ile yapılması gereken bazı mal ve hizmet alımlarının ihtiyaçları bölmek suretiyle doğrudan temin usulü ile yapıldığı Sayıştay raporuna yansıdı. Raporda, “İncelenen mal ve hizmet alımları aynı ihale konusu içinde yer alabilecek mal ve hizmet alımları olmasına rağmen birbirine çok yakın tarihler itibarıyla kısımlara bölünerek büyük oranda aynı firmalardan farklı tarihlerde doğrudan temin usulü ile yapılmıştır” denildi.

DEPREM İLLERİ DENETLENMEDİ

Sayıştay’ın 2022 yılı denetimlerinde, deprem illerinin kapsam dışı bıraktı. Sayıştay, 11 deprem ili ve bağlı ilçe belediyelerine ilişkin rapor hazırlanmazken deprem öncesinde belediyelerde yaşanan usulsüzlüklerin de üstü kapatılmış oldu. Denetlenmeyen belediyelerden Adıyaman, Antep,  Elazığ, Kilis  Malatya, Maraş,  ve Urfa AKP, Diyarbakır kayyum; Osmaniye MHP, Hatay ve Adana ise CHP yönetiminde bulunuyor.