Binlerce hektarlık ormanlık alan orman sınırı dışına çıkarıldı |"Ek madde 16, orman işgalinin önünü açıyor"

Nisa Sude DEMİREL
İstanbul

Resmî Gazete’de 13 Aralık tarihli yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla Antalya, Balıkesir, İstanbul, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Mersin, Sivas, Trabzon ve Yozgat olmak üzere 11 ilde toplam 1 milyon 41 bin 980 metrekarelik alan 6831 sayılı Orman Yasası’nın ek 16. maddesi kapsamında orman sınırı dışına çıkarıldı. Orman sınırı dışına çıkarılan alanların ne amaçla kullanıldığı bilinmemekle beraber özellikle İstanbul’da bu alanların Sarıyer, Maltepe gibi ilçelerdeki gecekondu mahalleleri olması bunun bir yapılaşma hazırlığı mı olduğu sorusunu akla getiriyor.

"BU ALANLARIN HANGİ AMAÇLA KULLANILACAĞI BİLİNMİYOR"

Konuya ilişkin Evrensel'e değerlendirmede bulunan Yücel Çağlar orman sınırları dışına çıkarılan alanların nasıl seçildiği, “Orman olarak muhafazasında hiçbir yarar olmadığına” ilişkin cümleye dikkat çekiyor. Çağlar, bu belirlemeye hangi ölçütlere göre kimler tarafından nasıl karar verildiği, bu yerlerin kimler tarafından hangi amaçlarla kullanıldığı ve bundan sonra kimler tarafından hangi amaçlarla ve nasıl kullanılacağı konularının belirsizlik olduğunu vurguluyor.

"ANAYASA’NIN 169. MADDESİNE AÇIKÇA AYKIRI"

2018’den itibaren yaklaşık 25 defa bu maddenin uygulandığını hatırlatan Prof. Dr. Doğanay Tolunay ise, maddenin Anayasa’nın 169. maddesine aykırı olduğuna dikkat çekiyor. Anayasanın 169. maddesinin 1981 yılı sonuna kadar orman vasfını kaybetmiş arazilerin orman dışına çıkarılmasına işaret ettiğini ifade eden Tolunay, “Ek 16. maddeyle Anayasa’nın bu hükmüne aykırı olarak 1982’den itibaren de orman vasfını kaybetmiş alanlar orman sınırları dışına çıkarılabiliyor, aslında bu bir suç. 1982’den sonra bir şekilde işgal edilmiş, yapılaşmış ya da tesisleşmiş orman alanları orman işgalidir ve ormanlara bu şekilde tesis yapılması ya da ormanların vasfını kaybetmesine yol açacak işlemler yapılması bir suçtur. Açıkça Anayasa’nın 169. maddesine aykırı olmasına rağmen defalarca uygulandı” diyor.

"ORMAN İŞGALİNİN ÖNÜNÜ AÇIYOR"

1981’den sonra ormanlık alanlara yapılan tesislerin suç kapsamında sayılması gerektiğine vurgu yapan Tolunay, bunun yapılamadığı ve herhangi bir cezai işlem uygulanamadığı için yapılaşmış ormanlık alanların orman sınırı dışına çıkarıldığını söylüyor. Tolunay, son yıllarda orman alanları üstünde giderek artan baskılar olduğuna da dikkat çekiyor. Orman Yasası’nın 16. ve 17. maddelerinin bu baskıların başında geldiğini aktaran Tolunay, “Sadece 2012-2022 yılları arasında 406 bin hektar orman alanı yapılaşarak tekrar orman olması neredeyse imkansız hâle geldi” ifadelerini kullanıyor.

Yalnızca 2022-2023 yılları arasında ek madde 16 kapsamında çıkan kararname sayısının 13 olduğu, bunun giderek hızlandığını söyleyen Tolunay, “Bu madde ormanlar üzerindeki baskıların katlanarak artmasına sebep olabilir. Çünkü belli bir tarih sınırı yok. Ucunun açık kalması da ayrı bir sorun. Ormanları işgal etmeyi planlayanları caydıracak hükümlerin uygulanmaması, orman işgallerinin önünün açılması riskini taşıyor” şeklinde konuşuyor. Tolunay aynı zamanda maddede yer aldığı şekliyle orman sınırından çıkarılan ormanlık alanların en az iki katı olacak şekilde ağaçlandırma yapılmadığı yönünde ifadelerin Sayıştay raporlarında da yer aldığına dikkat çekiyor.

SAYIŞTAY RAPORLARINDA "ZARARA UĞRATIR" DİYOR

2018’de yürürlüğe giren ek madde 16. 2018’den beri OGM’nin Sayıştay denetim raporlarında da yer alıyor.

• Sayıştay raporuna göre 2018’de Bakanlar Kurulu kararıyla 1 milyon 616 bin 399 m² alan orman sınırları dışına çıkartıldı ancak Orman Genel Müdürlüğüne belirtilen sahanın iki katından az olmayacak şekilde bir hazine arazisi tahsisi yapılmadı. Raporda duruma dair “Orman Genel Müdürlüğü ve Milli Emlak Genel Müdürlüğü arasında arazi devirlerine yönelik bir protokol düzenlenmemesi ve bunların taşınmaz hesap ve kayıtlarına alınmaması sonucu mali tabloları olumsuz etkileme riski taşıdığı değerlendirilmektedir” ifadeleri yer aldı.

• Yine 2019’da ise toplam 3 milyon 926 bin 382 m² alan orman sınırları dışarısına çıkarıldı, kanuna uygun olarak 7 milyon 948 bin 101 m² alanın tahsisi alındı. Ancak orman sınırları dışarısına çıkarılan alanlar yoğunluklu olarak İstanbul ve Kocaeli illerinden olurken bu illerde OGM’ye ormanlık alan tahsisi yapılmadı.

• 2021’de ise ek madde 16’nın mali hükümler içermesine rağmen, Sayıştayın görüşü alınmadan yürürlüğe konduğuna dikkat çekildi. Maddenin uygulanması hakkında ise “Orman alanı dışına çıkarma sonucu ormancılık çalışmalarında ekonomik kayıplara yol açılacağı da açıktır” görüşü belirtildi. 2021 sonunda 24 milyon 500 bin hektar orman alanının 21 milyon 300 bin hektarı tapuya tescil edilmiş olup 3 milyon 200 bin hektar orman alanının tescilinin yapılamadığı, kurum cevabında, “Bu hususun Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün yetkisinde olduğu” ve “Orman Genel Müdürlüğünün bir dahlinin olmadığının” ifade edildiği de raporda yer aldı. OGM tarafından ihaleler için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Döner Sermaye İşletmesine toplam 567 milyon 100 bin TL ödenek aktarıldığı belirtildi.

• 2022’ye ait raporda ise orman sınırı kapsamından çıkarılan alanlar Sayıştay raporunda yer almadı. Ancak örneğin yalnızca 5 Ocak 2022’de Kastamonu ve Manisa’da 611 bin 848 m², 6 Ocak 2022’de ise Ankara ve Mersin’de 376 bin 494 m² büyüklüğünde alanlar orman sınırları dışında bırakıldı

SINIR DIŞINA ÇIKARILACAK ALANLARDA SÜRE YOK

2018 yılında yürürlüğe giren ek madde 16 şu şekilde: “Orman ve Su İşleri Bakanlığınca, bilim ve fen bakımından orman olarak muhafazasında hiçbir yarar görülmeyen ve tarım alanına dönüştürülmesi de mümkün olmayan yerler ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte üzerinde yerleşim yeri bulunan ya da yerleşim yeri oluşturulması uygun olan taşlık, kayalık, verimsiz ve fiilen orman vasfı taşımayan alanlardan, sınırları Cumhurbaşkanınca belirlenen alanlar, Cumhurbaşkanınca belirlenecek usul ve esaslara göre Orman Genel Müdürlüğünce orman sınırları dışına çıkartılarak tapuda Hazine adına tescil edilir. Orman sınırları dışına çıkartılan alanın iki katından az olmamak üzere devletin hüküm ve tasarrufu altında veya Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar Orman Genel Müdürlüğüne orman tesis etmek üzere tahsis edilir.”

Ek madde 16’nın Anayasa’nın 31 Aralık 1981’e kadar ormanlık vasfını kaybetmiş alanların orman sınırı dışına çıkarılacağı yönündeki 169. maddesine aykırı olduğu yönünde pek çok tartışma var. Çünkü ek madde 16, orman sınırı dışına çıkarılacak alanlar için herhangi bir tarih sınırı koymuyor.

İstanbul Doğa Savunmaları: Orman alanlarının yağma ve yalanı kabul edilemez

Erdoğan'ın imzasıyla 11 ilde bazı alanlar orman sınırları dışına çıkarıldı