Bir dönem romanı: Zaman Geçer Sesleri Kalır (*)

Hasan AKARSU

Belgin Bıyıkoğlu, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Mikrobiyoloji Bölümünü 1981’de bitirir. İlaç sektöründe yöneticilik yapar. Öyküleri birçok dergide yayımlanır. İlk romanı “Dünya Döner Renkler Kalır” ile 2022 Yılı Yunus Nadi Roman Ödülü’nü kazanır. “Zaman Geçer Sesler Kalır” resim çalışmaları da olan yazarın yeni romanıdır. Romanda olaylar 1887-1923 yılları arasında geçerken Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında, Abdülhamit Dönemi’nde yaşanan olaylara, İstanbul’da ve taşradaki insanların yaşama koşullarına ışık tutar.

BEYOĞLU’DA GÖRKEM, KIRSALDA YOKSULLUK

Hekim Paşa (Sırp Mikael) ve eşi Gülnuş Hanım (Veronica) çocukken Sırbistan’dan kaçırılıp Osmanlı Sarayı’na getirilir. Gülnuş, şehzadeye cariye olmayı kabul etmeyince Hekim Paşa’yla evlendirilir. Hekim Paşa, iyi bir doktor olup ders de verir. Çocukları olmaz. Gelibolu-Çardak taraflarında çiftlik arazisi satın alırlarken genç bir adamla kucağındaki bebeğini görürler. Talip Efe’nin eşi ve annesi ölünce bebeğe bakamaz. Onu evlatlık isteyen Hekim Paşa ile ailesine verir. Anlatıcı, onların İstanbul’daki yaşamlarına yer verir. Madam Dupont, evlatlık kız Sabite’ye piyano dersi verir. Sabite’yi annesi öldüğünde sütannesi Hasibe Kadın emzirir. Kızı Zehra ile Sabite de süt kardeş olurlar. Hekim Paşa, Talip Efe’ye ve Hasibe Kadın’a da sahip çıkar. Onları aldığı çiftlikte görevlendirir, evlendirir. Böylece çiftlik işleri de düzenli yürür. Sabite iki yaşındayken evlatlık olduğunu öğrenir, Hasibe Kadın’ı da ikinci annesi olarak benimser. Madam Dupont’un oğlu Alain ile birlikte büyürler, birbirilerine ilgi duyarlar. Alain, öğrenim için Paris’e gidince bağlantıları kesilir. At arabasıyla Gelibolu’ya, oradan mavnayla Çardak’a geçip çiftliğe gidişlerini unutamaz.

Beyoğlu’daki görkemli yaşama karşılık, kırsal kesimde yoksulluk, adaletsizlik vardır. Hekim Paşa, baskılara karşı savaşım verirken eşi Gülnuş hastalanıp ölür. Kendisi de Selanik’te vurularak öldürülür. Sabite’ye, zalimlerin yanında olmadığını, herkesin eşit ve özgür olmasını savunduğunu söyler. Balkanlar karışır, göçler başlar. Sabite, doktor olmak ister. Hekim Paşa’dan aldığı derslerle kırık-çıkıklarda halka yardımcı olmayı başarır ve Çardak’ta aranır, sevilir. Taşrada korku dolu günler başlar. Eşkıyalar, çeteler baskın yapar. Zehra, at arabasını süren Cebrail’e ilgi duyar, evlenirler.

SAVAŞLARIN YIKICILIĞI

Yazar, Gelibolu, Lapseki ve Çardak’taki etnik grupların kardeşçe yaşadıklarını anlatır. Dora ile Yorga’nın kızları Fedora (Feride) Yunanlı olup çiftlikte çalışır, doğum işlerinde yardımcı olur. Mehmet’le evlendirilir. Sabite, Alain’den ümidini kesince Fazıl Ali’yle evlenir, yeni bir ev yaparak oraya taşınırlar. At sırtında yakın köylere giderek hastalara yardımcı olan Sabite, çevrede sevilir, sayılır. Çocukları Eyüp, Sitare, Mustafa, Hüseyin doğarlar. Onların öğrenimleriyle ilgilenirler. Oğlanlar askere alınıp savaşlara katılırlar. Şehit haberleri gelir. Yemen’de, Balkanlar’da savaşlar sürerken 1. Dünya Savaşı çıkar. Çanakkale Savaşları’nı yakından görürler. Sabite, Feride’nin kızı Fatma, Zehra, yaralılara bakarlar. Doktor Yüzbaşı Tarık, hemşirelerden yardım alır. Daha sonra ilgi duyduğu Fatma’yla evlenir.

Savaş ortamında yaşamanın tadı kaçar. Kara savaşlarında kaçan aileler evlerde ağırlanır. Her yere bombalar atılır. Lekeli humma salgını başlar. Hastaneye gelen yaralılar arasındaki Alain, Sabite’yi sayıklayınca buluşurlar. Sabite’yle evlenmek ister, yüz bulamaz, yeni kimliği olan Ali Necip adını alıp Zehra’yla evlenir. Mondros Antlaşması ve ardından yurdun işgali sürerken Mustafa Kemal Samsun’a çıkar. Gelibolu çevresinde direnişçiler, Kuvayı Milliye güçlenir. Yazar, tarihsel olayları da yerli yerinde değerlendirir. Sitare’yle evlenen Ferzad, Biga’da ulusal güçlere katılırken Rum ve Ermeniler de Kuvayı Milliye’yi destekler. İnönü Savaşları, Sakarya Savaşı, Büyük Zafer kazanılır. Talip Efe, Fazıl Ali de ölür. Sabite, çiftlikle baş edemediği için boşaltır. Annesi Gülnuş’un mektupta yazdıklarını anımsar: “Vücudumuz bu dünyayı terk etse de sesler… kalır.” (s.257)    

Yazar Belgin Bıyıkoğlu, romanına olay kişilerinden Gülnuş Hanım’ın sözlerini ad olarak verir: “Zaman geçer, sesler kalır.” Son bölümde de “Sabite Hanım’ın Özgür Çiftliği” (2019) yer alır. Bu bölümde, günümüzde yaşanan doğa kıyımlarına karşı çıkan yeni kuşağın direnci, organik tarımın önemi yansıtılır.

(*) Zaman Geçer Sesler Kalır-Belgin Bıyıkoğlu, Roman, Destek Yayınları, nisan 2023, 278 s.