Somalı madenci aileleri evi barkı satıyor

Eda AKTAŞ
Manisa

Manisa’nın Soma ilçesinde 301 maden işçinin yaşamını yitirdiği katliamın üzerinden 9 yıl geçti. Cumhuriyet tarihinin en büyük iş cinayeti olarak kayıtlara geçen katliamda 301 işçinin ölümünden sorumlu olan tutuklu hiçbir sanık kalmazken, bazı ailelerin maddi ve manevi tazminat davaları ise sonuçlanmadı.

Somalı ailelerin bir bölümü, katliamdan sonraki yıllarda tazminatlarını alırken, bazı ailelerin açtığı davalar ise Yargıtay ya da istinaf sürecinde. CHP Manisa Milletvekili Ahmet Vehbi Bakırloğlu’nun 2022 yılında kaç ailenin tazminat alamadığını sorduğu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 194 ailenin halen yargılama sürecinin devam etmesi sebebiyle tazminat alamadığı şeklinde açıklama yapmıştı. Soma 301 Madenciler Sosyal Yardımlaşma Derneği Başkanı İsmail Çolak da 100’ün üzerinde ailenin derneği aradığını ve davalara ilişkin bir sonuç çıkmadığını söylediğini aktardı.

"MADDİ-MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI DEVAM EDİYOR"

Katliamın hemen ardından ceza ve maddi-manevi tazminat davalarının açıldığını söyleyen Çolak, 2014 yılında açılan maddi-manevi tazminat davalarının bir kısmının 2015-2017 yıllarında sonuçlandığını, 2017 yılından sonra ise davaların uzun sürdüğünü ifade etti.

E-devletten yaptıkları kontrollerde, davaların istinaf ve Yargıtayda arşivde bekletildiğini gördüklerini dile getiren Çolak, “Ceza davaları bitmiş. Adamlar aldıkları cezaları bile yatmadan dışarı salındı ama ailelerin maddi-manevi tazminat davaları hâlâ bitmedi. Nedenini anlamış değiliz. 2017’den önce iki çocuklu bir aile 900 bin lira alıyordu, o zamanın şartlarıyla Soma’da iki, üç daire alınıyordu. Bu insanların parasında artış olmayacak, günümüzde ekonomik şartlar belli, paralar pula döndü. 1 milyon verilse bile Soma’da artık bir daire bile alınmıyor” dedi.

"EVLERİNİ SATMAK ZORUNDA KALAN AİLELER VAR"

Tazminatları alamayan bazı ailelerin TOKİ ve Doğuş Grubunun verdiği evleri satmak zorunda kaldığını söyleyen Çolak, “Eşini kaybetmiş, çocukları olan bir kadına eşinden kalan aylık yetmiyor. Gelinime o dönem 650 lira aylık bağlanmıştı. Şimdi en fazla 8 bin lira olsun. İki çocuklu bir kadın nasıl geçinsin? O zaman küçük olan çocuklar şimdi ortaokul, liseye gidiyor. Masraflar arttı. Bir çocuğu üniversitede okutmak kolay mı?​” diye sordu.

"BU DAVALAR 6-7 YILDIR NEDEN BEKLETİLİYOR?"

Derneğe ulaşan 100’e yakın aile olduğu bilgisini veren Çolak, “2022 yılında 194 kişi diye açıklamıştı. Bu davalar 6-7 yıldır neden bekletiliyor? Ana maddi-manevi tazminat davalarından sonra 2018 yılında Enerji ve Çalışma Bakanlığına kusurlarından dolayı dava açtık, 2019 yılında bitti, kazandık davayı. Herkes tazminat aldı. Ama 2014 yılında açılmış davalar ne amaçla istinaf ve Yargıtay’a bekletiliyor. 2021 yılında Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yaptık. Mahkemelerin uzun sürmesinden dolayı mağdur olduğumuzu, adil cezaların çıkmaması, içeride hiçbir tutuklunun kalmamasından dolayı açtığımız davalar daha sonuçlanmadı, 2 yıldır bekletiliyor. 20 Eylül 2023’te avukatlara dosya hakkında karar verilmesine ilişkin randevu verilmişti ama eksik evrak olduğu gerekçesiyle ertelendi. Belgeleri tamamladık ancak Anayasa Mahkemesi hâlâ bir açıklama yapmadı” diye konuştu.

Maddi-manevi tazminatı alamayan ailelerin mağdur edildiğini belirten Çolak, davaların bir an önce sonuçlanmasını istediklerini söyledi.

KATLİAMDAN SORUMLU TEK BİR TUTUKLU YOK

301 işçinin yaşamını yitirdiği katliama neden olan ihmaller dava tutanaklarına yansımış, planlanandan iki kat fazla üretim yapıldığı, üretim artmasına rağmen havalandırmayı sağlayan ana vantilatörün kapasitesinin değiştirilmediğinden, gaz maskelerinin işçilerin madenden kaçmasına olanak tanımamasına, maden içi etkin haberleşme ve alarm sistemi bulunmamasından, acil durumlar için bir planlama yapılmamış olmasına kadar bir dizi eksikliğe dikkat çekilmişti.

Ailelerin avukatlarının sanıkların ‘olası kastla’ yargılanmasını talep ederken, 5’i tutuklu toplam 51 kişinin yargılandığı dava temmuz 2018’de sonuçlanmıştı. Mahkeme 37 kişi beraat kararı verirken, 14 sanığı ‘taksirle ölüme ve yaralamaya sebebiyet vermekten’ cezalandırmıştı.

Sanıklardan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan 15 yıl, Genel Müdür Ramazan Doğru 22 yıl 6 ay, İşletme Müdürü Akın Çelik 18 yıl 6 ay hapis cezasına mahkum edilmişti. Patron Can Gürkan, 18 Nisan 2019’da yurt dışına çıkış yasağıyla tahliye edilmişti.

YARGITAY’IN ÜYELERİ DEĞİŞTİRİLMİŞTİ

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 30 Eylül 2020’de, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesinin verdiği ve istinaf mahkemesinin onadığı kararı bozmuş sanıkların ‘olası kastla 301 kez öldürme ve 162 kez yaralama’ suçundan cezalandırılmasını istemişti. Fakat bu sırada 12. Ceza Dairesinin 3 üyesi değiştirilmiş ve sanıklar hakkında ‘taksirle ölüme neden olmaktan’ ceza verilmesi talep edilmişti.

2021’in Şubat ayında Ramazan Doğru, Akın Çelik, onun yardımcısı İsmail Adalı, hapis yattıkları süre göz önünde bulundurularak Soma İnfaz Savcılığı tarafından serbest bırakılmış, böylece davada tutuklu sanık kalmamıştı. Dava dosyasını takip eden ailelerin avukatlarından Selçuk Kozağaçlı ve Can Atalay ise tutuklu.

MADENCİYE TEKME

Katliamın meydana geldiği tarihte başbakan olan şimdiki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Soma’ya gittiğinde halk tarafından protesto edilmişti. O dönem Erdoğan’ın müşaviri olan Yusuf Yerkel bir madenciyi tekmelerken görüntülenmişti.

Ayrıca katliamda yaşamını yitiren Mustafa Kaya’nın kızına Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret iddiası ile gözaltına alınmış, adli kontrolle serbest bırakılmıştı. Kaya’nın eşi Naciye Kaya, “15 Temmuz darbe gecesi sosyal medyada bir şeyler yazmış, kendi düşüncesini paylaşmış. Ertesi gün geldiler, gözaltına aldılar. 1 yıl adliyeye gitti benim kızım imza için. 8 bin lira para cezası verdiler” demişti.