5 soruda, çetelerin ayaklandığı Ekvador’da neler oluyor?

Ekvador’da silahlı uyuşturucu çeteleri ayaklandı. “İç silahlı çatışma” yaşandığını duyuran hükümet olağanüstü hal (OHAL) ilan etti. Çeteler, başkent Quito ve ülkenin ekonomik başkenti Guayaquil başta olmak üzere birçok bölgede terör estiriyor. Halk tedirginlik içinde. 5 soruda Ekvador'da neler yaşandığını derledik. 

NASIL BAŞLADI?

Uzun süredir uyuşturucu çetelerinin güç kazandığı ve hapishanelerde yaşanan çatışmaların dikkat çektiği Ekvador’da son şiddet dalgası pazar günü başladı. Pazar günü “Fito” lakaplı uyuşturucu baronu Adolfo Macias Salazar ile birkaç mahkum, Guayaquil kentinde tutuldukları hapishaneden kaçtı. Macias Salazar’ın ortadan kaybolması üzerine geçtiğimiz kasım ayında seçilen Ekvador Devlet Başkanı Daniel Nabo’nun hükümeti 3 bin güvenlik gücüyle operasyon başlatıldığını açıkladı. Kaçan isimlerin son derece tehlikeli oldukları ve bu nedenle 60 günlük olağanüstü hal (OHAL) ilan edildiği duyuruldu. Naboa’nın yayımladığı başkanlık kararnamesi ile gece 23.00 ile 05.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı da ilan edildi.

Nabao, ayrıca, aralarında Fito’nun lideri olduğu “Los Choneros”un da bulunduğu bazı organize suç gruplarını terörist olarak ilan etti. Bu arada savcılık, firarla bağlantılı olan iki gardiyan hakkında suç duyurusunda bulundu.

HAPİSTEN KAÇAN ÇETE LİDERİ KİMDİR?

Ülkenin en tehlikeli suç gruplarından biri olarak kabul edilen “Los Choneros” çetesinin lideri olan 44 yaşındaki Adolfo Macias Salazar, 2011 yılında organize suç, uyuşturucu kaçakçılığı ve cinayet suçlarından 34 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Salazar, Guayaquil’deki Litoral Hapishanesinde tutuluyordu.

Kökenleri “Chone” kasabasının bulunduğu Ekvador’un kıyı eyaleti Manabi’ye dayanan Los Choneros’un Meksikalı ünlü Sinaloa Karteli ile güçlü bağlantıları olduğuna inanılıyor. Los Choneros, diğer uyuşturucu çeteleriyle girdiği kanlı çatışmaların yanı sıra kiralık katillik, uyuşturucu kaçakçılığı, soygun ve haraç almakla da suçlanıyor.

PAZARTESİ VE SALI GÜNLERİ NELER YAŞANDI?

Çete şiddeti pazartesi günü doruğa ulaştı. Bir grup çete üyesi, yine Guayaquil kentinde büyük bir televizyon kanalı olan TC kanalının canlı yayınını bastı. Silahlı ve yüzleri kapalı çete üyeleri yayıncıları rehin aldı.

Yerel basına göre çeteler polisi kaçırdı ve araçları ateşe verdi. Sosyal medyada paylaşılan videolarda, çete üyeleri tarafından kafalarına silah dayanan kaçırılan polisler, Devlet Başkanı Noboa’dan yardım isterken görüldü. 3 polisin daha sonra kurtarıldığı bildirildi. Hapishanelerdeki çete üyelerinin 130’u aşkın gardiyanı rehin tuttuğu ve bazılarını öldürdüğü iddia ediliyor.

Guayaquil’in bazı noktalarında güvenlik güçleriyle silahlı kişiler arasında da çatışmalar çıktı. Şehrin çeşitli noktalarında saldırılar düzenleyen silahlı gruplar, 8 sivili öldürdü, 2 kişiyi yaraladı.

Öte yandan televizyon kanalını basanların da 13 kişi olduğu ve tamamının yakalandığı duyuruldu.

Evrensel’e konuşan Ekvador Opcion Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ramiro Vinueza da, şu bilgileri verdi: "Hükümet olağanüstü hal ve gece 11’den sabah 5’e kadar sokağa çıkma yasağı ilan etti. Örgütlenme ve toplanma hakları kısıtlandı. Dün gece ile bugün arasında birçok şehirde yaya köprülerinde patlamalar kaydedildi, Quito’da, Riobamba’da, Esmeraldas’ta arabalar yakıldı. Ve bugün öğle saatlerinde, haber saatinde, bir TV kanalını ele geçirdiler ve çalışanları kaçırdılar. Bir buçuk saat sonra suçluların bir kısmı tutuklandı, diğerleri ise arabalarıyla kaçtı. Hükümet derhal bir başkanlık kararnamesi yayımlayarak iç silahlı çatışma durumu ilan etti. Bir savaş hali, korku ve terör atmosferi yaratıldı, kamu binaları boşaltıldı, bazı yollar kapatıldı. Ve çeşitli suç grupları terörist ilan edildi. Bu olup bitenlerin çok kısa bir özeti. Henüz bitmedi, daha yeni başlıyor.”

EKVADOR’DA ÇETELER NASIL GÜÇ KAZANDI?

Hükümet verilerine göre, 2023 yılında ülke genelinde şiddet olaylarına bağlı ölümler 8 bin 8’e yükseldi ve 2022 yılındaki 4 bin 500 ölümün neredeyse iki katına çıktı. Ekvador 100 bin kişi başına 40’ın üzerinde ölüm oranıyla Latin Amerika’daki en şiddetli ülke haline gelmişti. Hatta, şiddetin başlangıç noktası olan Guayas eyaletinin başkenti Guayaquil’in güneyinde yer alan Nueva Prosperina bölgesinde bu oran 100 bin kişi başına 114’e ulaştı. Ekvador’un geçen yılki başkanlık yarışında da öne çıkan başkan adaylarından biri olan Fernando Villavicencio ağustos ayında suikast sonucu öldürülmüştü.

Ağustos 2021 ile Kasım 2023 arasında ülkeyi yöneten sağcı Guillermo Lasso’nun devlet başkanlığı döneminde, üst düzey polis ve askeri yetkililer arasında mafya bağlantıları olduğu iddiası, takma adı Quito’daki ABD büyükelçiliğinden gelen “narko generaller” davası olarak adlandırılan olayla suçlanmıştı.

Bu arada Reuters’ın haberine göre kısa süre önce yayımlanan bir BM raporuna göre, bu yıl Yunanistan ve Türkiye’ye gelen uyuşturucunun yüzde 30 ila yüzde 50’sinin Guayaquil limanından geldi.

BBC Mundo’ya konuşan Arjantin Ulusal Bilimsel ve Teknik Araştırma Konseyinde doktor ve araştırmacı olan Carolina Sampó’ya göre, “Ekvador bir süredir kokainin hem Amerika Birleşik Devletleri’ne hem de Avrupa’ya taşınmasında merkezi bir rol oynuyor. Ayrıca koka yaprağının üretildiği bölgede Kolombiya ile sınır paylaşıyor. Buna devletin zayıflığını ve devlet kurumlarının kaynak yetersizliğini de eklerseniz, Ekvador ne yazık ki sadece transit geçiş için değil, aynı zamanda faaliyet göstermek için de bir alan haline geldi. Bu da Ekvador’u suç örgütleri için aranan bir yer haline getiriyor.”

Opcion Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ramiro Vinueza ise gazetemize, “Organize suçun, yani uyuşturucu çetelerinin devlet yapısına nüfuz ettiği açık. Ordu ve polis generallerinin yanı sıra yargıçlar ve milletvekillerinin de çetelerle bağlantılı olduğuna dair kanıtlar var. Hem Correa’nın hem de Moreno’nun ve şimdi de Noboa’nın hükümetinde çetelerle anlaşmalar yapmışlardı” yorumunda bulundu.

Öte yandan Ekvador’un hapishane nüfusunun yüzde 40’ı 18-29 yaş arasında ve hapsedilen kadınların yüzde 37.2’si 18-22 yaş arasında.

EKVADOR HÜKÜMETİ NE YAPIYOR?

TV kanalının basılmasının ardından Devlet Başkanı Noboa liderliğinde güvenlik toplantısı düzenlendi. Noboa, ardından yaptığı açıklamada, “silahlı iç çatışma hali” ilan ettiklerini belirterek, “Çetelerin etkisiz hale getirilmesi için silahlı kuvvetlere talimat verdim” ifadesini kullandı. Noboa, paylaşımında organize suç örgütlerinin isimlerini sırasıyla yazdı.

Toplantıdan sonra basın mensuplarına açıklamada bulunan Ekvador Silahlı Kuvvetler Ortak Komutanlığı Başkanı Jaime Vela, terör örgütlerinin artık “meşru hedefleri” olduğunu ve bu gruplarla “kesinlikle” pazarlık yapılmayacağını duyurdu. Devlet Başkanı Noboa’nın 111 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kendilerine “açık” bir misyon biçtiğini söyleyen Vela, “Bu andan itibaren her terörist askeri bir hedeftir. Geri adım atmayacağız ve müzakere etmeyeceğiz” diye konuştu.

“Teröristlerle” pazarlık yapmayacağını söyleyen Noboa, şiddetin hükümetinin hapisteki çete liderleri için yeni bir yüksek güvenlikli hapishane inşa etme planlarına bir tepki olduğunu söyledi.

Noboa kasım ayındaki seçim kampanyasında yeni bir istihbarat birimi, güvenlik güçleri için taktik silahlar, yeni yüksek güvenlikli hapishaneler ve liman ve havaalanlarında güçlendirilmiş güvenliği içeren “Phoenix Planı”nı açıklamıştı. Reuters’a göre planın yaklaşık 800 milyon dolara mal olacağını, ancak ordu için 200 milyon dolarlık yeni silahın ABD tarafından sağlanacağını söyledi. (DIŞ HABERLER)

Ekvador'da çetelerden silahlı ayaklanma: OHAL ilan edildi