Kadosan'daki MESEM'li 'çocuk işçiler' anlatıyor: Burada eli kolu yaralı olmayan birini bulamazsın

Eren YÜCEBOY
İstanbul

Milli Eğitim Bakanlığının (MEB) teşvikiyle yaklaşık 1.5 milyon öğrencinin kaydedildiği mesleki eğitim merkezlerinde (MESEM) çocuklar iş cinayetine kurban gidiyor. Haftanın 4 günü iş yerlerinde patronlara çalışan çocuklardan 8’inin son 1 yılda iş cinayetinde hayatını kaybetmesi MESEM’lerdeki ‘çocuk işçilerin’ sağlığını ve can güvenliğini de tartışmaya açtı.

Ümraniye’de kurulu Kadosan Oto Sanayi Sitesi’nde sayısız sektörden toplamda 653 iş yeri var. Kadosan’da hemen her iş yerinde MESEM kapsamında en az 1 ya da 2 çırak çalışıyor. Başta Ümraniye olmak üzere Sancaktepe, Sultanbeyli ve Çekmeköy’den de çok sayıda MESEM öğrencisinin çırak ya da kalfa olarak çalıştırıldığı Kadosan’da çocukların bile iş kazası deneyimi var. Hatta kimileri iş kazlarını olağan olarak karşılayarak “Burada herkesin eli kolu yaralıdır” diyorlar.  

‘OKUL GİR ÇALIŞ DİYOR AMA DENETLEMİYOR’

Okullar ara tatile girmesine rağmen sayısız MESEM öğrencisi halen atölyelerde, iş yerlerinde; kimi iş yerini silip süpürüyor, kimi tezgah başında, kimisi bir arabanın altında yetişkinler gibi çalışıyor. Sitede karşılaştığımız MESEM Öğrencisi Adnan’ın elleri dolu. Elindeki malzemeleri çalıştığı atölyeye taşıma telaşında, hızlı adımlarla yürüyor. Yol boyu eşlik ediyoruz kendisine. 14 yaşındaki MESEM Öğrencisi Arda Tonbul’un iş cinayetinde hayatını kaybetmesinden haberi olmamış Adnan’ın. Bunu duyunca üzülüyor ve ekliyor: “Denetim olmadıktan sonra çok kaza olur. Okul bir yer gösteriyor bize. Gir burada çalış diyor. Ama ondan sonra hiç denetlemiyor; burada bu çocuklar ne koşulda, nasıl çalışıyor diye hiç sormuyor bile.”

ÇOCUK AMA İŞ KAZASI DENEYİMİ VAR

Kendi çalışma koşullarını sorduğumuz Adnan, daha evvel bir iş kazası atlattığından bahsederek yaşadıklarını anlatıyor: “Fren tabancası tutukluk yapmıştı bir defasında. İşaret parmağım sıkıştı arasında. Kırıldı gitti parmak. Akşama kadar çalıştırdılar yine de. Akşam olduğunda baktım ki parmak şişmiş, mosmor. Anca o zaman gittim hastaneye. Ucuz atlattığımı söyledi doktor. Az daha derine inse parmağı koparıp atarmış.” Adnan yaşadığı iş kazasını olağan bir durumdan bahseder gibi anlatıyor. Sorumluluğu patronda aramıyor. Ustabaşını ve okulunu eleştiriyor: “Patron haberdar olamaz her dakika hangi işçinin başına ne geldiğinden. Takip edemez adam. O yüzden başımıza ustabaşı koymuş. Ustabaşının bakması, kontrol etmesi lazım. Okulların da denetlemesi lazım. Ara sıra çalıştığımız atölyeleri gelip gezmeleri lazım, bakmaları lazım. Ama yapmıyorlar...”

‘OKUYUP DA NE YAPACAKTIM?​’

Sinan’ı da Adnan gibi, koşar adım, iki atölye arasında git gel yaparken yakalıyoruz. 17 yaşında Sinan ama MESEM programının birinci senesinde henüz. Orta okulu bitirdikten sonra 3 yıl başlamamış liseye. 3 yılın ardından MESEM programına kaydolmuş bu defa. Neden okula devam etmedin diye sorduğumuzda “Okuyup da ne yapacaktım?​” diye soruyla cevap vererek devam ediyor: “Okuyanın hali ortada. Sadece ben çalışmıyorum burada. Bir sürü üniversite mezunu da çalışıyor benim gibi, aynı işi yapıyor benimle.” Sinan’ın da haberi yok son zamanlarda yaşıtlarının iş cinayetleri sonucu hayatını kaybetmesinden. Ama o da Adnan gibi, olağan karşılıyor iş yerlerinde yaşanan kazaları şunları söylüyor: “Ağır iş ağabey neticede. Kimse bize demiyor ki zaten başınıza bir şey gelmeyecek diye. Gelir illa ki. Gerektiğinde kaç tonluk arabanın altına giriyorsun. Kriko arabayı kaldırıyor kalmasına ama belli olur mu? Krikonun hidroliği bir boşalsa tonlarca kiloluk araba yığılır birden üstüne. Nereden bileceksin ki krikonun hidroliği sağlam mı bozuk mu? Bilemezsin.”

‘RAHAT RAHAT PARA KAZANAMAZSIN’

Sinan henüz birinci senesi olması nedeniyle bir iş kazası yaşamadığını ama iş kazası geçiren arkadaşları olduğunu belirterek yaşadığı tanıklığı anlatıyor: “Benim başıma bir şey gelmedi, şükür. Ama geçenlerde bir arkadaşım geldi yanıma gözü mosmor, gözünün içi kan çanağı. Ne oldu dedim. Forkliftin tırnağı çarpmış gözüne. Az daha yukarısına gelse alacak gözünü. Neyse ki elmacık kemiğinin üstüne gelmiş. Kimse kimseye durduk yere para vermez. Rahat rahat oturduğun yerde para kazanamazsın. İlla ki zor bir iş yapmak zorundasın ki para kazanasın. Bizim işler de zor ama ustası oldu mu da parası iyi.”

‘BİRÇOK YERDE ÇALIŞTIM, SON DURAK SANAYİ’

Öğle molası bitmek üzereyken denk geliyoruz Cafer ile. İşbaşı yapmadan önceki son sigarasını yakıyor. Daha önce başka işlerde de çalışmış Cafer. Sonunda MESEM programına kaydolup ağır sanayiye yönelmiş. “Sanayide para var” diyor gerekçesini açıklarken. “Daha önce markette, kırtasiyede de çalıştım. Orada uzamaz, kısalmazsın. Burada hiç değilse yarın öbür gün kendi atölyeni açma ihtimalin var. Fena da kazanmazsın” diye konuşuyor. O da MESEM’deki iş cinayetlerinden habersiz. Ama Sultanbeyli’de işçilerin kaldığı konteynerde çıkan yangın sonucu hayatını kaybeden işçilerden haberdar çünkü işçilerin kaldığı konteynerler mahallesine çok yakınmış. Sultanbeyli’de patronun yanan işçilerin akrabası olduğunu hatırlatan Cafer “Benim çalıştığım yerin sahibi yabancı biri. İnsanın akrabası sahip çıkmadıktan sonra kendisine, yabancı bir patron sahip çıkar mı? Çıkmaz. Başına her bir şey de gelir. Eli kolu yaralı olmayan kimseyi bulamazsın burada. Ama sadece çırakların değil, çalışan her işçinin öyle” diyor.

Öğle molasının bitimine yakın sitedeki hareketlilik yerini durgunluğa bırakıyor. Koşturanların, atölyeler arasında git gel yapanların, lokantalardan çıkıp da kapı önünde sigara yakanların sayısı azalıyor. Herkes atölyesine çekilip, işinin başına geçiyor Kadosan’da.

MESEM’LERDE ÖLEN ÇOCUKLAR

MANİSA’nın Alaşehir ilçesinde 16 yaşındaki Zekai Dikici çalıştığı inşaatta 5’inci kattan düşerek hayatını kaybetti. (26 Eylül 2023)

Diyarbakır’da MESEM kapsamında çalıştırılan 17 yaşındaki 10’uncu Sınıf Öğrencisi Ömer Çakar, klima montajı için götürüldüğü Oto Galericiler Sitesinde çatıdan düşerek can verdi. (21 Aralık 2023)

Ekim 2022’de Balıkesir’de 17 yaşındaki Emre Koç stajyer olarak çalıştığı mobilya atölyesinde devrilen suntaların altında kalarak yaşamını yitirdi.

İstanbul’da Özkanlar Metal’de kafası sac büküm makinesine sıkışan 14 yaşındaki Arda Tonbul hayatını kaybetti. (Ocak 2023)

Kütahya’da İç Mekan Mobilya Teknolojisi Dalı 9. Sınıf Öğrencisi Erol Can Yavuz, üzerine sunta bloklarının devrilmesi sonucu can verdi. (23.01.2024)

Konya Ereğli Şeker Fabrikasında 17 yaşındaki Stajyer Öğrenci Ulaş Dumlu, arıza gidermek için çıktığı elektrik direğinden arıtma havuzuna düşerek can verdi. (6 Aralık 2023)

2023 Aralık’ta Kocaeli’de 15 yaşındaki Ömer Girgin çırak olarak çalıştığı kaporta atölyesinde ağır yaralandıktan sonra kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.

2023’TE 32 ÇOCUK İŞÇİ, İŞ CİNAYETİNDE ÖLDÜ

İSİG Meclisinin 2023 raporuna göre, geçen yıl 14 yaş ve altındaki 22 çocuk işçi, 15-17 yaş arasındaki 32 çocuk/genç işçi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Kaç çocuğun çalıştırılırken yaralandığıysa bilinmiyor.