Ek protokol var, ek zam yok!

Ahmet ERGİN

Yüz binlerce kamu işçisinin ücret zamları ve sosyal hakları, Türk-İş ve Hak-İş konfederasyonları ile Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (TÜHİS) adındaki kamu işveren sendikası arasında düzenlenen çerçeve anlaşma protokolü ile belirlenmektedir. Çerçeve protokoldeki ücret zamları ve diğer haklar hiç değiştirilmeksizin, Türk-İş ve Hak-İş’e bağlı sendikalarca yetkili oldukları iş yerlerinde uygulanan toplu iş sözleşmesine dönüştürülüyor.

Şu an yürürlükte olan çerçeve anlaşma protokolü 9 Mayıs 2023’te imzalandı. Çerçeve protokol, 1 Ocak 2023-31 Aralık 2024 dönemini kapsıyor.

KAMU İŞÇİSİNİ ENFLASYONA EZDİREN SÖZLEŞME

Protokol imzalandığında, tüm sendikacıların tüm grup TİS’leri için söylediği, artık alıştığımız sözlerle, “Asrın sözleşmesi, son 30 yılın en iyi sözleşmesi” denilerek kamuoyuna duyurulmuştu. Ancak protokoldeki 6 aylık dönem zamları enflasyon oranında dahi belirlenmemiş, yüzdeli zam oranları tercih edilmişti. Buna göre birinci yıl ikinci 6 ay zammı yüzde 15, ikinci yıl birinci 6 ay ve ikinci 6 ay zamları ise yüzde 10 oldu. Aynı zamanda karşılarına patron olarak oturan iktidara desteklerini açık etmekten hiç kaçınmayan Türk-İş ve Hak-İş’in ağaları, yüzdeli dönem zamlarının enflasyonun altında kalması halinde bir sonraki dönemin zammına eklenmesi gibi ‘ucube’ bir yöntem benimsemişti. Böylece işçiler resmen hem de gerçek enflasyona bile değil, TÜİK’in resmi enflasyonuna ezdirildi.

Sonuç olarak kamu işçilerinin ücretleri eridi. Ocak ayı itibarıyla ortalama kamu işçisi ücreti asgari ücretin ancak yüzde 37 fazlası düzeyinde. Kamu işçilerinin sefalet ücreti düzeyindeki ücretleri, ek zam talebini, Türkiye’nin dört bir yanındaki kamu işçilerinin talebi haline getirdi. İşçiler, kimi yerlerde sendikalarının bastırma ve oyalama çabasına karşın ek zam talebiyle eylemler yapmaya başladı.

Türk-İş Başkanlar Kurulunun önceki gün, ek zam talebine ilişkin yol haritasını, eylemleri belirlemek üzere toplanması beklenirken, öncesinde kotarılan ek çerçeve anlaşma protokolü açıklandı.

Peki protokolde ek zam var mı? Kısaca cevap verelim, yok. Karmaşık bir anlatımla sanki ek kazanımlar elde edilmiş gibi sunulan ek çerçeve protokol, neredeyse sadece çerçeve anlaşma protokolünde yer alan enflasyon farkından kaynaklanan ücret zamlarının rakamsal ifadesinden ibaret. Çünkü Türk-İş ve Hak-İş ağaları, ikinci 6 ayda resmi enflasyon 37.57 iken sadece yüzde 15 zam almalarını sağlayarak kamu işçisini enflasyona ezdirmişti. Ek çerçeve protokolüne, çerçeve protokol gereği uygulanacak üçüncü 6 ay zammını, sanki ek bir kazanım elde edilmiş gibi yazmışlar. İkinci 6 aydan gelen yüzde 22.57 enflasyon farkı ile üçüncü 6 ay zammı olan yüzde 10’u toplayarak, 1 Ocak 2024’ten itibaren geçerli olan ikinci yıl birinci 6 ay zammının yüzde 32.57 olarak uygulanacağını belirtmişler.

GÜNLÜK BRÜT ÜCRETİ 1000 TL ALTINDA OLANLAR

Ek çerçeve protokolünde, yürürlük başlangıç tarihleri 2023 yılının nisan, mayıs ve haziran olan işçilerin günlük brüt ücreti 1000 TL’nin altında ise, günlük brüt ücretinin 2 Mart 2024 tarihi itibarıyla 1000 TL’ye çekileceğine ilişkin düzenleme yer alıyor. Bu düzenleme ilk bakışta ek zam yapılmış izlenimi verse de işin aslı öyle değil. Çünkü hemen arkasından bu işçilerin üçüncü 6 ay zamlarının 1 Mart 2024 tarihindeki ücretleri esas alınarak yüzde 32.57 oranında uygulanacağı belirtilmiş.

Buradaki hinliği örnekle anlatmak daha anlaşılır olacak. Örneğin, halen günlük brüt ücreti 850 TL (aylık 25 bin 500 TL brüt) olan bir işçi ocak ve şubatta aynı ücretle çalışmaya devam edecek. Martta ise yüzde 32.57 zam 1000 TL’ye değil 850 TL’ye yapılacağından günlük ücreti 1126.85 TL olacak. Yani bu çekme, sözleşmesi martta başlayan işçinin ücretini bir kuruş bile artırmayacak. Sözleşmesi nisan ve mayısta başlayan işçiler için ise sadece bir veya iki ay avans niteliğinde aylık brüt 4 bin 500 TL geçici artış anlamına geliyor.

Ek çerçeve protokolünde, adına kazanım denilebilirse eğer, sözleşme başlangıcı ocak olmayan işçiler için üçüncü 6. ay zammının, enflasyon farkı + ücret zammının yüzde 32.57’nin altında kalması halinde yüzde 32.57 olarak uygulanacak olmasıdır. Bunun kazanım olması için ise enflasyonun düşük olması gerekecek. Yani sadece ihtimal.