30 Ocak 2024 18:31

ABD ile savaş uçağı alışverişi Ege sularını dalgalandırdı

ABD’nin Yunanistan’a F-35 ve Türkiye’ye F-16 savaş uçakları satış sürecini başlatması iki ülkede de gündem oldu. Yunan Gazeteci Yannis Elafros, ülkesindeki tartışmayı Evrensel’e anlattı.

Yunanistan basınında savaş uçakları manşetleri.

Paylaş

Elif GÖRGÜ
Atina

ABD yönetiminin Türkiye’ye satacağı F-16 ve Yunanistan’a satacağı F-35 savaş uçaklarına dair Kongre onay sürecini aynı gün başlatması Türkiye’de olduğu kadar Yunanistan’da da gündem oldu. İki ülke, ABD ve NATO’nun bölgesel çıkarları gereği aralarındaki ihtilafı geçici bir süreliğine rafa kaldırmak zorunda kalmış, Erdoğan yönetimi de uzun bir süre kullandığı “mavi vatan” ve “Bir gece ansızın gelebiliriz” argümanlarından geri adım atmıştı. Bu nedenle iki komşu ülkenin savaş uçaklarını kime karşı kullanacakları sorusu öne çıktı.

Haftalık Prin gazetesi editörlerinden, Yunanistanlı Gazeteci Yannis Elafros’a göre bu soru “Paradoksal gibi görünüyor ama değil.”

“Atina ve Ankara’daki hükümetler barışçıl bir yakınlaşma için görüşmeler yaptıklarını ve Ege’nin son birkaç aydır ‘sakin sularda’ olduğunu beyan ediyorlar. Ancak diğer yandan her iki ülke de düzinelerce savaş uçağı; Türkiye için F-16’lar, Yunanistan için F-35’ler gibi pahalı alımlar yapıyor. Ve bunlar uçuşa geçen silah bütçelerinin sadece bir kısmı!” diyen Elafros, Evrensel’e yaptığı değerlendirmede, sürecin temel iki gerekçesi olduğunu vurguluyor; savaş örgütü NATO’nun ihtiyaçları ve iki ülkenin burjuva sınıfları arasındaki rekabetin sürmesi:

AMERİKAN SİLAH SANAYİSİNİN İYİ MÜŞTERİLERİ

“Komşular Amerikan silah sanayisi için iyi birer müşteri haline geldi. Yunanistan silahlanmaya yılda 2 milyardan fazla para harcıyor ve GSYİH’ye oranla askeri harcamalarda NATO’da ilk sıralarda yer alıyor. İnsanlar barış, iş, ücretsiz kamu eğitimi, sağlık hizmetleri istiyor ama hükümetler silahlanıyor. Neden mi? Birincisi NATO için. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis’e yazdığı mektupta F-35’lerin ‘İttifakın savunma kabiliyetlerini’ güçlendirmek için verildiğini söyledi. İkincisi, Yunanistan ve Türkiye’nin burjuva sınıfları arasında henüz aşılamamış olan tehlikeli rekabetle ilgili.”

YUNANİSTAN HÜKÜMETİ VE MEDYASINDA KUTLAMA

Bu arada Yunanistan’ın Yeni Demokrasi (ND) hükümeti ve hükümet yanlısı medya, F-35 anlaşmasını kutluyor. Medyada, “Türkiye’ye karşı hava üstünlüğü” öne çıkartılıyor.

Parlamentodaki muhalefetin en büyük iki partisi olan SYRIZA ve PASOK da alıma karşı çıkmıyor ancak Elafros, özellikle F-16’ların Türkiye’ye satışına, Ankara’nın bunları Yunanistan’a karşı kullanmamasına ilişkin katı koşulların eşlik edip etmediği gibi tek tek hususlar hakkında “homurdandıklarını” vurguluyor:

“SYRIZA Lideri Kasselakis 29 Ocak’ta Savunma Bakanlığını ziyaret etti ve anlaşmayı anlamanın zaman alacağını söyledi! Basında yer alan bazı makalelerde F-35’lerin çok yüksek -ki bu bir gerçek- maliyetine dikkat çekiliyor ve Ege’den ziyade NATO görevlerinde daha faydalı olacakları belirtiliyor. F-35 alımına Yunanistan Komünist Partisi (KKE), Yeni Sol ve ANTARSYA gibi sol partiler ise karşı çıkıyorlar.”

Yunanistan talep ettiği şubat 2022’den bu yana beklediği 40 F-35 savaş uçağı için 8.6 milyar dolar ödeme yapacak. Rusya’dan S-400 aldığı için, ödeme yaptığı halde F-35 projesinden çıkarılan Türkiye ise uzun yıllar talep ettikten sonra NATO’nun Rusya’ya karşı genişleme ihtiyacı ile gündeme gelen İsveç’in üyeliğini onaylama karşılığında 40 F-16 savaş uçağına ve 79 modernizasyon kitine 23 milyar dolar gibi oldukça yüklü bir para ödeyecek.

GAZETELER NASIL GÖRDÜ?

Konu Yunanistan basınının da birinci sayfalarında yer aldı. Dünkü (29 Ocak) Ta Nea gazetesi, ikinci manşetten gördüğü haberde, İzmir’deki “Mücadelemiz, düşmanı topraklarımızdan söküp atmakla, İzmir’den denize dökmekle bitmedi” açıklamasına yer verdiği Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “eski günleri”ne döndüğünü yazdı. Haberde, Yunanistan hükümetleri kaynaklarının Erdoğan’ın üslubunu Türkiye’de baskı altında olmasına ve iç süreçlere bağladıkları yorumuna yer verildi ve planlanan Yunanistan-Türkiye toplantılarının (Miçotakis’in nisan veya mayıs ayındaki Ankara ziyaretinden önce şubat ve mart aylarında) Ege’de sükunetin korunmasına yardımcı olacağını değerlendirmesi yapıldı.

Kathimerini gazetesinin İngilizce sitesi Editörü Tom Ellis ise bugün yayımlanan yazısında, “İki ülkenin her birinin yeni ve yükseltilmiş askeri teçhizatı nasıl kullanmayı planladığı önemli ölçüde farklılık gösteriyor” diyerek, “Güvenilir bir NATO müttefiki olan Yunanistan için bu silahlar savunma ihtiyaçlarına hizmet edecek. Yayılmacı amaçlar, mevcut uluslararası tanınmış sınırların ötesine uzanan ‘kalbimizin sınırları’ yok. Askeri varlığı ve geniş bölgedeki rolüyle övünen, sık sık doğrudan ya da dolaylı olarak Osmanlı İmparatorluğu ile ‘süreklilik’ duygusunu vurgulayan doğudaki komşumuz için durum her zaman böyle değil” ifadelerini kullandı.

Ellis, yorumuna şöyle devam etti: “Burada vurgulanmak istenen nokta, bir ittifak (NATO) bağlamında bir üyenin, ittifakın liderinin kendisine sağladığı silahları bir diğerine karşı kullanmasının teorik olarak gerçeküstü ve pratik olarak kabul edilemez olduğudur. Bununla birlikte, her iki ülkeye yapılan satışların ilerlemesini sağlayan hassas dengeleme hareketi bağlamında, Washington bir yandan silahların gerçekten de bir NATO üyesine karşı kullanılmamasını aktif bir şekilde sağlamalı, diğer yandan da son 12 ayda yakalanan olumlu ivmenin üzerine inşa ederek iki ülkeyi yakınlaştırmaya yönelik diplomatik angajmanını sürdürmelidir.”

Bu arada Kathimerini gazetesi, bugün ayrıca Türkiye’nin F-16 savaş uçaklarının Yunan adaları üzerinde uçmaması ve yalnızca NATO’nun amaçları doğrultusunda kullanabileceği şartı konduğunu ileri süren bir haber de yayımladı.

F-16’LAR YUNANİSTAN’A KARŞI KULLANILACAK MI?

“F-35 ve F-16 alımıyla ilgili tüm gerçekler” başlığını kullanan Dimokratia gazetesi ise Miçotakis hükümetini eleştiren manşetinde, “Erdoğan Stockholm üzerinden Biden’a şantaj yaparken, Yunan tarafı kaderci bir şekilde Washington’un F-35’lere yeşil ışık yakmasını bekliyor ve Türk Cumhurbaşkanı NATO’ya ‘evet’ diyene kadar rehin tutuluyordu. Elbette ülkenin savunma kabiliyetlerinin F-35 ile güçlendirilmesi olumlu bir gelişme ve bu tartışılmaz. Ancak bu aynı zamanda önemli yenilgileri ve kritik soruları da beraberinde getiren bir zaferdir” yorumu yaptı.

Haberde, ABD’nin savunma çıkarları için Yunanistan’ı kullandığına dair detaylı eleştiriler öne çıkarken ayrıca ABD’nin Yunanistan’ı “Ukrayna için bir savunma deposu olarak” kullandığı vurgulandı.

Öte yandan haberde, “Kontrol edilemez ve güvenilmez Erdoğan’dan yeni F-16’larını Yunanistan’a karşı kullanmayacağına dair taahhüt talep etmek gibi naif -hatta aptalca- bir söylem pratikte ne kadar işe yarayabilir?” gibi sorular yöneltildi.

Bir anekdot: Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendisine hakaret ettiği gerekçesiyle 2021 yılında Dimokratia gazetesine dava açmıştı.

15 GÜN İTİRAZ HAKKI VAR

ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ve Yunanistan’a silah satışları için resmi bildirimi Kongreye yaptı. ABD’nin bildirim için İsveç’in NATO’ya katılım protokolünü Türkiye’nin uygun bulduğuna dair onay belgesinin orijinalini ABD’ye göndermesi gerekiyor.

Resmi bildirimin ardından Kongrenin 15 günlük değerlendirme ve itiraz süresi var. İtiraz olmazsa satış izni onaylanmış olacak. Bu konuda itiraz hakkı olan kurum, ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi ile Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi.