Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz

Gözde TÜZER
Damla KIRMIZITAŞ

AKP 31 Mart yerel seçimlerine doğru seçim beyannamesini açıkladı. Beyannamede katılımcılık, şeffaflık ve hesap verebilirlik vurgusu öne çıksa da, AKP’li belediyelerin geçmiş yıllardaki yolsuzlukları Sayıştay raporlarına yansıdı. AKP ayrıca “dirençli şehirler” dedi ancak İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Murat Kurum’un onayladığı imar afları sonrası yaşanan depremdeki ölümlerle beraber belediyelerin yaptıkları işler çok da “dirençli” görünmedi.

GERÇEK OLAN: DEPREM, TARİKATLAR, YASAK

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024 AKP seçim beyannamesini açıkladı. “Türkiye yüzyılı şehirleri için gerçek belediyecilik” başlıklı beyanname 8 ana maddeden oluştu.

1. AK Parti yerel yönetim vizyonu, 2. Katılımcılık, şeffaflık ve hesap verebilirlik, 3. Dirençli şehirler, 4. Türkiye Yüzyılı’nda şehir ve çevre, 5. toplumsal refah öncelikli şehir ekonomileri, 6. Huzurlu ve toplumsal yapı için duyarlı sosyal belediyecilik, 7. Kültür üreten şehirler, 8. Hizmet ve eser belediyeciliği.

Ancak AKP’li belediye başkan adaylarının hemen hemen hepsinin geçmiş dönemdeki usulsüzlükleri ve yolsuzlukları Sayıştay raporlarında görülüyor. Üstelik AKP belediyeleri; imar afları sonrası depremde yıkılan binalar, orman arazilerinin satılması ve madenlere açılması, belediye imkanlarının tarikatlara ve TÜGVA gibi iktidar kurumlarına verilmesi, konserlerin ve kültür etkinliklerinin yasaklanmasıyla karşımızda duruyor.

ŞEHİRLER NEYE DİRENÇLİ?

AKP beyannamesindeki maddelerden en önemlisi “dirençli şehirler”. Ama şehirlerin ne kadar dirençli olduklarını 6 Şubat depreminde yakından gördük.

AKP’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Murat Kurum… AKP’nin 21 yıllık iktidarında 9 kez İmar Affı Kanunu’nda düzenleme yapıldı. 2018 yılında çıkan imar affına ilişkin o dönem Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olan bugün ise İBB Adayı Kurum yaptığı açıklamada, “9 milyon 722 bin 610 vatandaşımız başvuru yaptı. Bunlardan 1 milyon 813 bin 768’i yapı kayıt belgesini aldı. Vatandaşlarımızca yapı kayıt belgesi bedeli olarak da 15 milyar 619 milyon 716 bin 27 lira 34 kuruş ödeme yapıldı” demişti. Kurum; Gaziantep’te 76 bin 605, Hatay’da ise 71 bin 738 imar barışına ilişkin başvuru olduğunu söylemişti. 6 Şubat depremlerinin yıkıcı etkisine maruz kalan kentlerde toplam 305 bin 102 kaçak binaya imar affı kapsamında yapı kayıt belgesi verilmişti.

"SESİMİZİ DUYAN YOK MU?"

AKP’nin Kahramanmaraş belediye başkan adayı ise Fırat Görgel. Görgel, AKP Kahramanmaraş İl Başkanı idi ve deprem döneminde, Maraşlı depremzedelerinin protestosuyla gündeme gelmişti. Zira AKP il binası önünde protestoya devam eden depremzedeler, belediyenin vermiş olduğu imar ruhsatı izinlerine tepki göstererek, “Bu belediyeye hesabı sormak boynumuzun borcudur. Sesimizi duyan yok mu” diye slogan atmıştı.

2019 yerel seçimlerinde Urfa büyükşehir adayı seçilen Zeynel Abidin Beyazgül bu seçimlerde de AKP’nin Urfa büyükşehir adayı. Beyazgül depremzedelerin protestoları ve işçilere verdiği sözü tutmamakla gündeme gelen isimlerden. Maraş merkezli 6 Şubat depreminde afet bölgesi ilan edilen Urfa’da meydana gelen şiddetli sağanak yağış nedeniyle 14 yurttaş hayatını kaybetmişti. Yurttaşlar, Urfa Büyükşehir Belediye Başkanı AKP’li Zeynel Abidin Beyazgül’ü protesto etmişti.

Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesinin prestij projesi olarak tanıtılan ve 3 Aralık 2022’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı yapılan Abide Köprülü Kavşağı da sel felaketinde sular altında kaldı. Abide Kavşağı’nın yapımı 210 günde tamamlanmış ve 105 milyon liraya mal olmuştu.

SÖZÜNÜ TUTMAYAN "BAŞKAN"

Öte yandan, Urfa’da sendika seçme özgürlükleri engellenmesi ve işten atmalara karşı iki ayı aşkın süredir direnişte Özak Tekstil işçilerini oyalamakla da gündeme gelen Beyazgül, işçilere söz vermiş ancak sözünü tutmamıştı. Beyazgül, Sanayi Odası, OSB Müdürlüğü ve Ticaret Odası gibi kurumların temsilcileriyle birlikte işçilerin temsilcileri ile görüşmüş ve sorunun çözümü için sorumluluk alma sözü vermiş direniş alanında işçileri ziyaret edeceğini söylemiş ancak bu konuda adım atmamıştı. İşçiler, Beyazgül’e tepki göstererek, “Patronun değil bizim yanımızda olun” diye seslenmişti.

AKP BELEDİYELERE KAYYUM ATIYOR, KENDİSİNE "KATIYOR"

“Katılımcılık, şeffaflık ve hesap verebilirlik” ve “toplumsal refah öncelikli şehir ekonomileri” de beyannamede öne çıkan başlıklar. Katılımcılık deyince kayyum, şeffaflık deyince ise Sayıştay raporları akla geliyor.

Ağustos 2023 tarihli bilgiye göre; 19 Ağustos 2019 tarihinde HDP’nin Diyarbakır, Van ve Mardin Büyükşehir Belediyelerine kayyum atandı. 4 yılda HDP’nin kazandığı 3’ü büyükşehir, 5’i il, 33’ü ilçe ve 7’si belde belediyesi olmak üzere toplam 48 belediyeye İçişleri Bakanlığı kararıyla kayyum atandı. Kayyum atanan belediyelerin meclisi de feshedildiği için 31 Mart seçimlerinde seçilen 807’si HDP’li toplam 1139 meclis üyesinin üyeliği de feshedildi. Bunların içinde diğer partilerden seçilmiş belediye meclis üyeleri de vardı.

İŞÇİLERE İZİN KULLANDIRTMADILAR

Sayıştay denetçileri, AKP ve MHP’li belediyelerin işçilerin yıllık izinlerini kullandırtmadığını ortaya çıkarmıştı. Buna göre; MHP’li Etimesgut Belediyesinde görev yapan kadrolu 30 işçiden 7’sinin 100 ile 200 gün arasında, 6’sının 200 ile 300 gün arasında, 1’inin ise 300 ile 400 gün arasında; MHP’li Gölbaşı Belediyesinde 53 kadrolu işçinin toplam 5 bin 762 gün izinlerinin olduğu tespit edildi.  Raporda, AKP’li Keçiören Belediyesinde 274 sürekli işçiden; 5 işçinin 400-500 gün arasında, 33 işçinin 300-400 gün arasında,72 işçinin 200-300 gün arasında,103 işçinin 100-200 gün arasında, 41 işçinin 50-100 gün arasında kullanılmamış yıllık izni bulunduğu ortaya çıktı. Mamak Belediyesinde 110 sürekli işçiden 14’ünün 50 ile 100 gün (100 dahil), 33’ünün 101 ile 200 gün (200 dahil), 46’sının ise 201 ile 503 gün arasında kullanılmayan izinleri olduğu, yine AKP’li Pursaklar Belediyesinde de  kadrolu 39 işçiden 9’unun 300 ile 411 gün arasında, 21’inin 100 ile 200 gün arasında, 9’unun 100 günden az olarak kullanmadığı izinlerinin olduğu tespit edildi.

10 BİNLİK İŞE 190 BİN ÖDEDİ

AKP’nin Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Başkan Adayı Yücel Yılmaz ise 22 Kasım 2023’te belediyenin bazı hizmet alım ihalelerinde belirlenen yaklaşık maliyetlerin gerçek piyasa fiyatlarına göre oluşturulmadığı kaydedildi. Belediyenin 190 bin TL ödediği bir organizasyon işi için yüklenicinin organizasyonu üstlenen taşeron şirkete yalnızca 10 bin TL ödediği tespit edildi. Yılmaz’ın 2021’e ait Sayıştay denetim raporunda Kamu İhale Kanunu’na uymadığı tespit edilmişti. Balıkesir’e ait bir diğer iddia ise belediyesinin sattığı araziyi Halil Falyalı’nın alıp almadığı idi. Balıkesir’de 49 milyona satışa çıkan lunapark arazisini 52 milyon liraya Kıbrıs merkezli Gold Money kuyumculuk firması satın aldı. CHP Meclis Üyesi Ayhan Halil firmanın Halil Falyalı ile alakasının olup olmadığını sordu. Yücel Yılmaz ise yanıt veremedi.

KENDİ ŞİRKETİNE BORÇLANMA YETKİSİ

Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş ise Hazine ve Maliye Bakanlığının 2023 yılı verilerine göre, en borçlu belediyeler arasında. Sayıştay raporunda, AKP’li Bursa Büyükşehir Belediyesinin kendi şirketlerine milyonlarca lira borçlanma yetkisi verdiği ve bu kredi kullanımı için de kefil olduğu ortaya çıktı.

AKP’nin Eskişehir Adayı İdris Nebi Hatipoğlu ise Europen Endüstri İnşaat Sanayi ve Ticaret Şirketi yönetim kurulu başkanı. Hatipoğlu, İyi Partiden istifa ederek AKP’ye geçmiş, istifasının hemen ardından Europen Endüstri İnşaat Sanayi ve Ticaret Şirketine, Sanayi Bakanlığından 1.3 milyar liralık teşvik verildiği ortaya çıkmıştı.

AKP’nin Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Tahir Büyükakın ise “En borçlu yerel idareler” listesinde ilk sırada yer alan Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin Başkanı HEDEP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu 27 Kasım 2023’te Sayıştay raporlarına yansıyan usulsüzlükleri sıralamış ve şöyle demişti: “Tahakkuklar tahsilata dönüşmüyor. İşçilere kanunda belirtilen yıllık izinler kullandırılmıyor. Yüzlerce iş yeri ruhsatsız çalışıyor! 900 adet gayrisıhhi müesseseden 415’inin; 573 adet sıhhi müesseseden ise 183’ünün iş yeri açma ve çalışma ruhsatı olmadığı görülmüş. Diğer belediyelere otopark gelirleri aktarılmıyor. Belediyeye ait taşınmazların çeşitli dernek, vakıf ve spor kulüplerine tahsis edildiği görülmüş.”

Şırnak’ta yeniden aday olan AKP’li Mehmet Yarka’nın aile şirketi May İnşaat birçok kentte stadyum inşaatı ihalesi aldı. 2019’da ‘taşımalı seçmen’ gölgesi altında Şırnak Belediye Başkan adaylığına seçilen AKP’li Yarka’nın ikinci adaylığı öncesinde de kentin gündeminde 8 bini aşkın ‘taşımalı seçmen’ var. Geçtiğimiz yıl yapılan genel seçimlerden sonraki beş ayda kente 8 bin 843 ‘yeni seçmen’ geldi.

ÇEVRESİ OLMAYAN ŞEHİRLER

Beyyanamenin bir maddesi ise “Türkiye Yüzyılı’nda şehir ve çevre”… Şehir ve çevre deyince Murat Kurum bir kez daha karşımıza çıkıyor. Resmi Gazete’de 9 Kasım 2023 tarihinde “rezerv alan” yetkileri değişti. Böylece tüm vatandaşların evlerine el konulmasının önü açıldı.

7471 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yeni tartışmalara neden olmuş ve rezerv yapı alanı tanımındaki “Yeni yerleşim alanı olarak” ibaresi metinden çıkarıldı. Bu durumda yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenmesinin mümkün olması amaçlandı. Geniş “rezerv alanı” yetkileriyle İstanbul’a aday olan Kurum, mart ayında yaptığı konuşmada 130 milyon metrekare rezerv alan tespiti yapıldığını İstanbul’da 1.5 milyon konutun 500 binini Avrupa, 500 binini Anadolu yakasında inşa edeceklerini duyurmuştu.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) ise Deprem Araştırma Komisyonunun temmuz 2021 tarihli raporuna göre, Türkiye’de 10 milyon civarında olan yapı stokunun 6-7 milyon civarında olan kısmı “riskli” statüsünde. Ayrıca 2012 yılından bu yana riskli olduğu düşünülen yapı miktarının sadece yüzde 3-4 civarındaki kısmı yenilenmiş durumda.

Ayrıca Kurum, 2009-2018 yılları arasında TOKİ iştiraki Emlak Konut GYO AŞ genel müdürü görevlerinde bulundu. Emlak Konut’a sağlanan ‘vergi muafiyeti’nin ardından şirket 2010 yılında ‘uluslararası sermayeye’ açıldı ve hisselerinin yüzde 25’i satıldı. Satılan hisselerin yüzde 75’ini uluslararası sermaye satın aldı. Kurum başkanlığında ikinci satış 2013’te yapıldı. Emlak Konut’ta devlet hisseleri yüzde 49’a düşürüldü. Hisselerin yüzde 80’i uluslararası şirketlere, yüzde 10’u yerli sermayeye, yüzde 10’u ise bireylere satıldı.

KENTSEL DÖNÜŞÜM RANTI

Kentsel Dönüşüm Kanunu’nda rezerv alan tanımının değiştirilmesi depremin yıkıma uğrattığı Hatay’da mağduriyete neden oldu. Düzenlemenin yasalaşmasından 5 gün sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayıyla Antakya ve Defne ilçelerinde birçok mahalle rezerv yapı alanı ilan edildi. Bu karar 50 bin hak sahibi için mağduriyet anlamına geliyor. Alınan karara ilişkin muhataplarına da herhangi bir bilgilendirme yapılmadı.

22 yıllık AKP iktidarı, başta Akbelen ve Marmara’nın Kuzey Ormanları olmak üzere yeşil alanların, ormanların ranta açılması gibi çokça örnekle dolu.

MUĞLA’DA KİŞİYE ÖZEL KIYAK

AKP’nin Muğla Adayı Aydın Ayaydın ise 26 Ocak 2023’te “kişiye özel kıyak” ile gündeme gelmişti. Bodrum’da Ayaydın’a ait villanın tuvaleti ve müştemilatı, orman sınırı içinde kaldığı için yıkılması gerekirken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla ocak 2023’te Resmi Gazete’de özel bir karar yayımlanmış ve 117 m2 alan orman dışına çıkarılmıştı.

Bursa’nın birçok noktasında kentsel dönüşüm çalışmaları devam ediyor. Ancak mahalleliler tepkili. Gaziakdemir Mahallesi’nde kentsel dönüşüm mağdurları kendilerini borçlandırdıklarını söyleyerek Bursa Büyükşehir Belediyesi önünde eylemler gerçekleştiriyor.

AKP, TÜGVA VE TARİKATLARI KAPSADI

AKP’nin “duyarlı ve kapsayıcı sosyal belediyecilik” dediği belediyecilik anlayışında TÜGVA’ya ve tarikatlara, dinci, gerici vakıflara tesis edilen yerler akıllara geliyor.

2019 belediye seçimlerinden kısa bir süre önce, 21 Kasım 2018 tarihinde alınan meclis kararı ile, Edirnekapı 2621 ada 1 parsel üzerindeki taşınmaz, 25 yıllığına TÜGVA’ya bedelsiz olarak tahsis edilmişti. CHP grubunun ret oyu verdiği karar, AKP grubunun oylarıyla, oy çokluğu ile kabul edilmişti. Yurt hizmetlerinde kullanılmak üzere yapılan tahsis, aradan geçen zaman içinde yurt olarak kullanılmadı.

Büyükada’daki Şehir Hatları Vapur İskelesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin (İBB) Bilal Erdoğan’ın yöneticisi olduğu Türkiye Gençlik Vakfından (TÜGVA) geri almak istemesiyle ülke gündemine oturmuştu. TÜGVA’ya tahsis edildikten sonra kına gecesi gibi organizasyonlar düzenlendiği ortaya çıkan iskelede TÜGVA’nın yaz okulu düzenlediği öğrenilmişti.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, İzmit’te bulunan tarihi Pembe Köşk’ü, aralık 2020’de meclis kararıyla Ensar Vakfı’na tahsis etti.

AKP’li Başakşehir Belediyesi “hafızlık ve Kur’an” eğitimi veren Beyaz El Vakfı ile protokol imzalamak için belediye meclisine yetki verdi.

AKP BELEDİYELERİNDE "KÜLTÜR" YASAK

Beyannamede “kültür üreten şehirler” bölümünde ise yasaklamalar akıllara geldi. Örneğin Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, seçim sürecinde paylaşımlar yapan Sanatçı Hüseyin Turan’ı festival programından çıkarmış ve Aktaş, sosyal medya hesabından, “Milli iradeye saygı gösteren sanatçılarla yolumuza devam edeceğiz” demişti. Bursa’da ayrıca Melike Şahin’in de konseri iptal edilmişti.

Balıkesir Burhaniye Kaymakamlığı'nın 17-21 Ağustos 2022 tarihlerinde yapılması planlanan Zeytinli Rock Festivali'ne izin vermemesi üzerine gelen tepkiler devam etmişti. Kaymakamlık, şikayetler üzerine Zeytinli Rock Festivali'nin iptal edildiğini açıklanıştı. Bu şikayetlerden biri de İlim Yayma Cemiyeti'nden gelmişti.

Ayrıca Elle Style Awards Ödüllerinde LGBTİ+’lara ithaf edilen konuşmaları nedeniyle Mabel Matiz ve Melike Şahin’in Denizli ve Bursa’da vereceği konserler iptal edilmişti. Denizli Belediyesi sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada gerekçe belirtmeden konserlerin iptal edildiğini duyurdu.

Altın Portakal’da engellenenler arasındaydı. Yönetmen Nejla Demirci'nin ihraç edilen iki kamu çalışanının mücadelesini anlatan "Kanun Hükmü" belgeseli, belgeselde yer alan kişilerden birinin yargı sürecinin devam ettiği iddiasıyla 60. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nin Ulusal Belgesel Yarışma Seçkisinden kaldırılmıştı. Festivale davet edilen sanatçılar, festivalde filmleri gösterilecek olan yönetmenler tepkilerini dile getirirken Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek festivalin iptal edildiğini duyurdu.