Pakistan'da seçim günü: Bombaların ve bölgesel gerilimin gölgesinde

Ela AVA

Nüfusu yaklaşık 250 milyon olan Pakistan’da bugün genel seçimler yapılıyor.  Oy verme işleminin devam ettiği Pakistan'da "kanun ve düzeni korumak" gerekçesiyle telefon ve internet hizmetleri askıya alındı. Pakistan Seçim Komisyonunun raporuna göre yaklaşık 129 milyon seçmen oy kullanacak. 5 bin 121 aday Pakistan’ın 167 kayıtlı siyasi partisine mensup veya bir kısmı bağımsız olarak rekabete dahil oluyor.

Pakistan, 1947 yılında bağımsızlığını kazanan ve on yıllarca süren askeri yönetimin ardından sivil yönetime geçebilen federal bir cumhuriyet. Ordu hâlâ etkili. 12. genel seçimlerini gerçekleştirecek olan Pakistan’da parlamentonun iki organı var: Ulusal Meclis ve Senato. Ayrıca 4 eyalet meclisi bulunuyor: Send, Pencap, Belucistan ve Hayber Peştun Khwa.

GERGİNLİĞİN ORTASINDA

Pakistan nükleer silahlara sahip bir ülke ve aynı zamanda dünyanın en kalabalık beşinci ülkesi; bölgede Batılı ülkelerin müttefiki olarak da öne çıkıyor. Pakistan, birbirleriyle düşmanca ve gergin sınır ilişkileri olan Afganistan, Çin, Hindistan ve İran ile sınır komşusu. İsrail’in Gazze saldırılarıyla yükselen bölgesel gerilim İran’ın, ABD ve İsrail’e dolaylı bir mesaj olarak, Pakistan’ı vurmasına kadar varmış; Pakistan da İran topraklarına saldırmıştı. Karşılıklı saldırılar, bölgedeki siyasi cepheleşmenin boyutlarını ve hassasiyetini bir kez daha gözler önüne serdi.

Öte yandan Pakistan’daki güvenlik tartışmaları, 2022 yılında İslamabad ile Kabil’in Taliban hükümetinin ara buluculuğunda yapılan görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Tahrik-i Taliban örgütünün Pakistan’daki saldırılarını yoğunlaştırmasıyla daha kritik bir noktaya ulaştı. Seçimlerden bir gün önce dün, Belucistan eyaletinde bağımsız milletvekili adaylarını hedef alan bombalı saldırılarda en az 25 kişi hayatını kaybetti.

EKONOMİK TABLO

Seçimlere bu siyasi tabloda giden Pakistan’da adayların çoğu da seçim kampanyalarını ülkede güvenliğin sağlanması, istihdamın arttırılması, işçi haklarının düzenlenmesi, ekonomik refahın artırılması ve otoyolların inşa edilmesi gibi benzer vaatlerle gerçekleştirdiler.

Nüfusun yaklaşık yüzde 40’ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor, enflasyon yüzde 30’un üzerinde ve para birimi ABD doları karşısında yüzde 50’den fazla değer kaybetmiş durumda. Ancak yeni hükümetin ekonomik sorunları çözmesi bir yana IMF ile yapılan anlaşma nedeniyle halkın sırtına daha fazla yük bindirmesi bekleniyor.

Bu arada mevcut hükümetin İmran Han yönetiminin nisan 2022’de yolsuzluk iddialarıyla devrilerek yerine eski başbakanlardan Navaz Şerif’in Müslüman Birliği-Navaz partisini de içeren Pakistan Demokratik Hareketi bayrağı altında kurulan bir geçici koalisyon hükümeti olduğunu da hatırlatalım.

NAVAZ ŞERİF’İN DÖNÜŞÜ

Pakistan’da bazı siyasi partilerin konumuna bakmakta da yarar var.

Navaz Müslüman Birliği, 1993 yılında kurulan ve Pakistan’ın Eski Başbakanı Navaz Şerif’in liderliğini yaptığı bir parti. Navaz Şerif yolsuzluk iddiaları, hapis ve sürgünün ardından bu yılki seçimlerde Pakistan başbakanı olmak için yeniden aday. Navaz Müslüman Birliği, Pakistan’da 2013 yılında ezici çoğunlukla üçüncü kez iktidara gelmiş ancak 74 yaşındaki Şerif, 2017 yılında görevden alınmış ve ciddi yolsuzluk iddiaları nedeniyle görev süresini tamamlayamamıştı.

Şerif, kızı Meryem ile birlikte 10 yıl hapis cezasına çarptırıldığı için Pakistan’da 2018 genel seçimlerine katılamadı. Dört yıl boyunca kendi isteğiyle sürgünden sonra, ekim 2023’te İngiltere’den döndü ve kendisine yöneltilen yolsuzluk suçlamaları Pakistan mahkemelerinde reddedildi. Bu onun bu yılki ulusal seçimlere katılmasının önünü açtı.

Şerif’in siyasi karnesinde son başbakanlık döneminin yolsuzluk suçlamasıyla sona ermesi ve bir önceki dönem askeri darbeyle devrilmesi yer alıyor. Ancak kimi yerel yorumlarda uzun süredir Pakistan’ın güçlü ordusunun rakibi olarak görülen Şerif’in dikkate değer bir geri dönüş yaptığı ileri sürülüyor.

İMRAN HAN

Pakistan Tahrik-i İnsaf Partisi ya da Pakistan Adalet Hareketi, gençler arasında en popüler parti olarak gösteriliyor. Pakistan’da seçmen yaş ortalamasının 22.7 olduğunu belirtmekte de fayda var.

1996 yılında uluslararası bir kriket yıldızı olan İmran Han tarafından kurulan bu parti, 2018 seçimlerini kazanarak milyonlarca Pakistanlının desteğini kazandı. Ancak İmran Han, beş yıllık başbakanlık süresini tamamlayamadı ve dördüncü yılında ekonomiyi iyi yönetemediği iddiasıyla Pakistan Ulusal Meclisi tarafından görevden alındı, iktidardan uzaklaştırıldı. İmran Han, ordunun bu planın parçası olduğunu iddia etti. Taraftarları günlerce eylemler yaptı.

İmran Han yolsuzluk, devlet sırlarını ifşa etme, İslami olmayan evlilik gibi suçlamalar nedeniyle aldığı 14 yıl hapis cezasını çekmek üzere şu anda cezaevinde. Seçimlere katılması yasaklandı ve partinin adayları seçimlere bağımsız olarak katılmak zorunda.

BUTTOLAR: HALK PARTİSİ

Pakistan Halk Partisi, Pakistan’ın eski başbakanlarından Benazir Butto’nun oğlu ve Zülfikar Ali Butto’nun torunu Bilaval Butto Zardari’nin liderliğinde çalışmalarını sürdürüyor. 1967 yılında kurulan parti, en son 2008 yılında Pakistan’da iktidar koltuğuna oturmuştu ancak 2013 ve 2018 seçimlerinde fazla oy alamadı. Benazir Butto ve Zülfikar Ali Butto’nun ardından parti güç ve seçmen kaybetti.

DİĞER PARTİLER

Pakistan’daki Awami Neşnal ya da Ulusal Halk Partisi de dahil olmak üzere diğer bazı siyasi partiler de bu yılki seçimlere katılıyor.

1986 yılında Abdul Wali Han tarafından kurulan bu partinin merkezi, Hayber-Peştun Khwaja eyaletinde bulunuyor ve şu anda bu partinin lideri, İmal Wali Han. Bu parti Pakistan’da hiçbir zaman tek başına iktidar olamayan küçük ve milliyetçi bir parti olarak biliniyor. Ancak 2008’den 2013’e kadar eyalet hükümetinden sorumluydu. Kimi yorumlarda bu partinin artık pek popüler olmadığı yer alıyor. Parti 2022’de İmran Han’ın ülkenin başbakanlığından alınmasını talep eden 11 parti arasında yer aldı.

Dini partiler de Pakistan’ın siyasi sahnesinde rol oynuyor.

Cemiyet Ulema İslam Pakistan, eski partilerden biri. Sirajul Haq liderliğindeki bu parti, Cemaat İslami’nin bölünmesine dayanarak 1988 yılında ortaya çıkan Mevlana Fazlur Rahman’ın bir kolu.

Bu parti, Pakistan’ın bağımsızlığından önce 1941’de Hindistan’da kuruldu. Pakistan’daki dini partilerin tüzüğü çoğunlukla bu ülkede İslami kanunların uygulanmasından ibaret ancak bu kez bu partiler seçmenleri cezbetmek için daha ılımlı programlar sunmaya çalışıyor.

Pakistan'da adı geçen siyasi partilerin yanı sıra bu ülkenin herhangi bir eyaletinde daha fazla nüfuza sahip ve seçimlerde en çok oyu alan partilerle ittifak kuran başka partiler de mevcut. Bunlar arasında Sindh eyaletinin Karaçi şehrinde en fazla nüfusa sahip olan Muttahida Qaumi hareketi, Pakhtunkhwa'nın Awami Ulusal Partisi ve Pakistan'ın Belucistan eyaletindeki Belucistan Awami Partisi'ni sayabiliriz.