Kara tren gecikir, belki hiç gelmez

Tasarıya göre; demiryolları devletin malı olarak kalacak, ama faaliyeti, işletmeciliği, ‘ticareti’ özel şirketler yapacak. TCDD ise demiryolu trafiğini ‘yönetecek’.

Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı ile TCDD, demiryolu altyapı işletmecisi olarak yeniden yapılandırılıyor. TCDD’nin tren işletmesi ile ilgili birimleri ise ayrılarak Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi (TCDD Taşımacılık A.Ş.) kuruluyor.

DAYATMANIN SONUCU

Buna göre; TCDD, demiryolu altyapısının kendisine devredilen kısmı üzerinde demiryolu altyapı işletmecisi olarak görev yapacak. ‘Üstyapı’ ise tamamen şirketlere devredilecek.

Her özelleştirmede olduğu gibi bu özelleştirmede de benzer sorular gündeme geliyor. Hava-İş Sendikası Genel Merkezi de yaptığı açıklamada, demiryollarının özelleştirmesinin uluslararası şirket ve kuruluşlarca dayatıldığını, hükümetin bu çerçevede kanun tasarısını gündeme getirdiğini ifade ediyor: “İşte AKP iktidarının bugün TBMM’ne getirdiği bu kanun yapılan bu dayatma ve girişimlerinin bir sonucudur.”

DEVLET ELİYLE BİRİKİM

Hava-İş açıklamasında, demiryollarında devlet eliyle özel şirket yaratılacağı belirtilerek, “TCDD alt yapı işleticisi olarak kamuda kalacak, kamu olanakları ile tüm alt yatırımları yenileştirmeleri hatta tren hatlarının geliştirilmesi için toprak kamulaştırmalarını yapacak bu hazır alt yapı üzerine özel şirketler işletmecilik yapacak” deniyor.

GÜVENCESİZLİK ARTACAK

Yine tasarı demiryolu emekçileri için de felaket... Sistemdeki özelleştirme ile güvencesizliğin had safhaya çıkacağını belirten Hava-İş şu uyarıyı yapıyor: “Çalışanların tasfiyesi ile ilgili olarak da bir parmak bal olarak emekliye ayrılacakların ikramiyeleri üzerine ilave paralar verilerek olayın sosyal yanının da halledilmesi sözde kolaylaşacak. Taşımacılık alanında işçilerin, sendikaların tüm itiraz ve karşı çıkmalarına  rağmen, yine kamusal olarak sürdürülebilir bir kamu taşımacılığı talebimize rağmen, bu gerçekler yerine devlet eliyle özel sektör yaratılmasına ‘hayır’ diyoruz. Demiryollarının ticarileştirilmesine ‘hayır’ diyoruz. Demiryolu çalışanları işçileri, memurları, sözleşmeli personeli, taşeron işçileri ile birlikte bu tasfiyeye karşı çıkmalıdır.”

2005 YILINDAKİ CANAC VE IBM RAPORU

Hükümetin kanun taslağı ile 2005 yılında TCDD tarafından Kanadalı CANAC ve IBM firmalarına hazırlatılan rapordaki görüşler birebir örtüşüyor. İşte rapordan bazı başlıklar:
“Bunlar, ulaşılabilir olduğuna inandığımız, TCDD’yi modern ve yaşayabilir bir demiryoluna dönüştürme hedefi için gerekli önerilerdir. Görev zordur ve cesaret gerektirmektedir:
* Süratle modern demiryolu bilgisayar sistemleri alımına başlayın.
* Ana hat yolcu hizmetlerini azaltın.
* Banliyö hizmetlerinin yerel denetime transferini destekleyin.
* Genel Müdürlük yönetimindeki eksikleri giderin, bölgeleri ortadan kaldırın ve iş birimi bazında organizasyonu oluşturun
* Büyüme fırsatlarını değerlendirmek için bir yük taşımacılığı pazarlama gücü oluşturun.
* Güvenliği üst yönetimin gerçek bir önceliği olar ak belirleyin.
* Limanları ve beş fabrikanın üçünü özerkleştirin.
* Temel işletim uygulamalarını geliştirerek demiryolu ağının kapasitesini artırın.
* Çok sayıda istasyonu kapatın ve binaları elden çıkarın.
* Lokomotif makinistlerinin çalışma şeklini ve çalışma şartlarını gözden geçirin ve makinistleri kurum içinde tutacak yeni bir çalışma prensipleri paketini uygulamaya koyun.
* Vagon atölyelerini trafik akışlarının gerektirdiği minimuma kadar konsolide edin.
* Yol bakım işgücünü yeniden organize edin, yeniden konfigüre edin ve azaltın.
* İdari ve destek birimlerindeki 4200’ü aşkın personeli, yaklaşık 2300 kişiye kadar azaltın.

DÜNYA BANKASININ ŞARTLARI

2005 yılında Dünya Bankasının hazırladığı kredili projeler ve öneriler de kanun tasarısıyla devreye girmiş gibi gözüküyor. Dünya Bankası Adapte Edilebilir Program Kredisi adı altındaki şartlı kredileri bakın hangi şartla ülkemize veriliyor.
“TCDD’nin Yeniden Yapılandırılması: TCDD ideal olarak, kaliteli hizmetler sunabilen finansal açıdan geçerli ve faydalı bir girişim olmasını sağlayacak şekilde (demiryolları moduna yüklenilen role bağlı olarak) ve AB gerekliliklerini karşılayacak şekilde yeniden yapılandırılmalıdır. Başarılı bir yeniden yapılandırılma işlemi Devlet Harcamalarının da önemli ölçüde azalmasına neden olacaktır. Yeniden yapılandırma aynı zamanda demiryolları ile bağlantılı yan kuruluşların ve şirketlerin ayrılması ve mutlaka özelleştirilmelerini gerektirmekte ve aynı şekilde liman operasyonlarının da özelleştirilmesini gerektirmekte, iş gücünün şeklinin yeniden belirlenmesini ve muhtemelen fazla olan çalışan sayısının da azaltılmasını gerektirmektedir. Şirketin büyüklüğü ele alındığında, işçi çıkarılması programının Türkiye’nin işçi piyasasına çok önemli etkisi olabileceğinin de düşünülmesi gerekmektedir.

YENİ TEKELLER YARATACAK

Kanun tasarısı gerekçesinde demiryollarındaki ‘tekelcilik’ hedefe konuluyor. Açıklamada buna da cevap veriliyor: “‘Tekelcilikten kurtulma, çok firmanın olaya dahil olmasıyla rekabet ve bu rekabetle, daha ucuza veya daha kaliteli, müşteri talep odaklı taşıma’ şeklinde allanıp pullanan ve bizden önce birçok ülkede denenen bu metot yine birçok ülkede fiyasko ile sonuçlanmıştır. Tam tersi tekelleşme artmış, bilet fiyatları dengesiz ve pahalı hale gelmiş, rekabet ve maliyet uğruna emniyet ve yatırımdan kaçınılarak büyük riskler oluşmuştur.” (İstanbul/EVRENSEL)