Torba yasadaki maden kanunu değişiklikleri ne anlama geliyor? | Yasa dışı nükleer atık ticaretine yasal kılıf!

Özer AKDEMİR
İzmir

Enerji alanında düzenlemeler içeren maden kanunu teklifi, Erzican İliç’teki Anagold altın madeninde yaşanan faciadan dolayı genel kurulda görüşülmedi. Görüşülmesi planlanan 16 maddelik yeni torba yasa değişiklikleri teklifi AKP tarafından 29 Ocak’ta komisyona sunulmuştu. Torba yasaya ilişkin konuştuğumuz çevre-ekoloji avukatlarından Arif Ali Cangı, değişiklikleri “Denetimsizliği artıran madencilere kıyak yasa değişikliği” olarak yorumladı. Rus Rosatom firmasına ait Akkuyu Nükleer Santraline tanınan kıyağa dikkat çeken Cangı, “Yasa dışı nükleer atık ticareti yasal hale gelebilir” uyarısında bulundu.

Maden Kanunu’ndan, Enerji Kanunu’na, nükleer düzenlemelerden, yenilenebilir enerji mevzuatına kadar birçok yasada değişiklikler ve düzenlemeler öngören yasa teklifini madde madde değerlendiren Cangı madde madde değişiklikleri değerlendirdi.

‘GİZLİ KAPAKLI YAPILAN İŞLERİN ÖNÜ AÇILABİLİR’

MADDE 1- 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 24 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının altıncı cümlesinde yer alan, “diğer grup maden işletme ruhsat sahalarında beş yıl” ibaresi madde metninden çıkarılmıştı. Bu değişikliğe ilişkin konuşan Cangı, “Burada IV. grup dışındaki maden sahalarındaki UMREK raporu hazırlama zorunluluğu kaldırılmaktadır. UMREK raporunun amaçlarından birisi ‘madenlerin aranması, araştırılması ve üretilmesi ile ilgili açık, güvenilir, uygulanabilir kaynak ve rezerv bilgilerini oluşturmak’. Yasa değişikliği ile IV grup dışındaki madenlerde, denetimsizliğin, gizli kapaklı iş yapılmasının önü açılabilir. Bu madenlerde çalışanların iş güvenliğinin tamamıyla ortadan kalkmasına, çevresel etkilerin göz ardı edilmesine, o tür madenlerde kaçakçılığa yol açabilir” uyarılarında bulundu.

YILLIK SATIŞIN YÜZDE 1’İ DE MADENCİYE GİDEBİLECEK

2.maddede 3213 sayılı Kanun’un 47. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “madenler için” ibaresinden sonra gelmek üzere “UMREK koduna göre rapor hazırlama şartı aranmaksızın MTA tarafından hazırlanan raporlar ile” ibaresi eklendi. Bu eklemeyle denetimsiz şekilde buluculuk hakkı dağıtılmak istendiğini söyleyen Cangı, “Dolayısıyla ‘Yıllık ocak başı satış tutarının yüzde 1’i’ maden işletmezcisinin cebine girecek” dedi

MADEN TESPİT EDİLEMEYEN SAHALAR NE OLACAK?

3. maddede, 3213 sayılı Kanun’un geçici 40’ncı maddesinde yer alan, “diğer grup maden işletme ruhsat sahalarında beş yıl” ibaresi madde metninden çıkarıldı. Cangı, “Bu değişiklikle de rezerv olup olmadığına bakılmaksızın, ellerindeki ruhsatın tamamında hak ileri sürebilmeleri için 28 Şubat 2024 tarihine kadar UMREK raporu hazırlamak zorunda olan IV. grup madencilerin bu zorunluluğu ortadan kalkıyor. Bu madenciler, maden tespit edilmeyen sahaları ellerinde tutarak ne yapacaklar?​” diye sordu.

YASA DIŞI ATIK TİCARETİ YASAL HALE Mİ GELİYOR?

14. maddede, 5/3/2022 tarihli ve 7381 sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu’nun 14’üncü maddesinin yedinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş ve sonraki fıkra buna göre teselsül ettirilmiştir.

“(8) İşleten, taşıyıcı ile yapacağı yazılı sözleşmeye taşıyıcının talebi ve işletenin muvafakatinin bulunduğuna dair konulacak açık hükümlerle nükleer maddelerin taşınmasına ilişkin sigorta yaptırma veya teminat gösterme yükümlülüğünü kurumun onaylaması şartıyla taşıyıcıya devredebilir. Yükümlülüğü devralan taşıyıcı, bu Kanun kapsamında işleten olarak sorumludur.” Değişikliğini değerlendiren Cangı, “Bu değişikliğin amacı ne? Şeytanın avukatlığına soyunduğumuz zaman akla gelenler; Bu kanun değişikliğinin amacı, Akkuyu’nun sahibi, Rus Rosatom firmasına kıyak olmasın? Taşıcı firmalar oluşturulup, sorumluluk ona atılmaya çalışılıyor gibi. Bu ülkemizi nükleer yakıtın ve atıklarının ticaret sahası haline getirmesin... Gaziemir’deki radyoaktif atıklar gibi, yasa dışı atık ticareti yasal hale mi getirilmek isteniyor?​” diye tepki gösterdi.