Altını şirket aldı, halka enkaz kalacak

Özlem Songül ABAYOĞLU
İstanbul

Erzincan İliç’teki altın madeni 2008 yılından beri bölgede altın araması yapıyor. Bu sürede madenin bulunduğu alan ve civarındaki çevre ciddi zarar gördü, siyanür Fırat’a karıştı. Son yaşanan toprak kaymasında ise 9 işçi yaşamını yitirdi. Tüm bunların yanı sıra madende kullanılan siyanür ve diğer ağır metaller insan ve çevre sağlığına geri dönülmesi mümkün olmayan zararlar verecek. Şirketin daha ne kadar İliç’te altın çıkarmayı planladığını, çıkarılan altından Türkiye’nin payının ne olacağını ve bölgenin nasıl rehabilite edileceğini Maden Mühendisi Mehmet Torun ile konuştuk.

"KAPASİTE ARTIRACAKLAR"

Anagold şirketi İliç’te kaç yıl kalmayı ve ne kadar altın çıkarmayı hedefliyor?

İliç madeninin rezervi 100 ton metal altın. Bunun 85 tonu şirket tarafından çıkarıldı. Bu 100 tonu ise bilinen rezerv ve kapasiteyi genişleterek artırmayı planlıyorlar. Yani muhtemelen 100 ton ile bitmeyecek. Çünkü bölgede altın açısından büyük bir zenginlik var. 2027 yılına kadar altın çıkarmak için işletme izinleri var. Ancak yeni başvurularla tarihleri sürekli uzatıyorlar. Sermayedar için bu işler çok basit. Bugüne kadar çok rahat bu işleri götürdüler çünkü ortakları Çalık Holding mevcut iktidara yakınlığı ile biliniyor. Ayrıca Amerikan- Kanada ortaklı uluslararası bir tekel. O yüzden kapasite artırmak istediklerinde sorun yaşamayacaklardır.

"TÜRKİYE’YE YÜZDE 1’İ KALACAK"

Çıkarılan altının ne kadarı Türkiye’ye kalacak peki?

Kanunen yüzde 5 ila 18 arasında bir miktar devlet hakkı olarak alınmalı. Ancak vergi indirimleriyle, teşviklerle bu oran yüzde 1’e düşüyor. Ancak bu önemli değil. Devlet hakkı yüzde 80 olsa ne olacak? Yaratılan pisliği temizlemek için çok daha büyük bedeller ödeniyor. İliç’in doğaya maaliyeti çok yüksek çıkacak. Bu maliyeti de halk ödeyecek. Şirketin bir teminatı yok, çekip gidecek. Bu kalan enkaz yine halka kalacak.

"YIKINTIYI HALKA BIRAKIP GİDECEKLER"

Madenin çıkarıldığı bölgede maden faaliyeti bittikten sonra alanın rehabilite edilmesi gerekiyor yasal olarak. İliç’te böyle bir enkaz yaşanmışken nasıl rehabilite edilecek?

Rehabilitasyon gerekiyor ama hepsi göstermelik. Çevresel etki değerlendirme (ÇED) raporu sunulurken 200-300 sayfalık raporlar veriyorlar ama hiçbir anlam ifade etmiyor. Büyük bir kısmı kopyala yapıştır yöntemiyle yapılan ve genel olarak uygulanmayan işler. Burada 30 milyon ton kaymayı nasıl temizleyecekler. Rehabilitasyon işlemi için de örneğin ormanda ağaçlar kesilecekse burayı sonradan ağaçlandırın diyorlar. Verimli toprağı yani tarım yapılacak toprağın üst kısmında bulunan 15-20 santim kalınlığındaki tarım toprağını bir tarafa alıp, üstünü örtüp maden işlemi bitene kadar saklayacaklarını, bittikten sonra da geri sereceklerini söylüyorlar. Bu şekilde rehabilite yapılmasının imkanı yok. Oraya biz ağaç diktik, toprak serdik deyip gidiyorlar ama ağaç dikmek orman oluşturmak anlamına gelmiyor. Ekosistemi bozup yeni bir şey yapılıyor.