Altın tekelinin rüşvet fonu | İliç'i talan eden Anagold, sus payı için fon kurmuş
Senelerdir bölgede siyanür kullanarak altın çıkaran Anagold şirketi, bölge halkının tepki göstermesini engellemek için kurduğu fonla adeta rüşvet dağıtmış.
Fotoğraf: AFAD
Nisa Sude DEMİREL
İstanbul
Erzincan’ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik’e ait Çöpler Altın Madeninde yaşanan facianın üzerinden sekiz gün geçti. Siyanürlü toprağın Fırat Nehri’ne karışma riski devam ederken atık toplama havuzunun etrafında bulunan gazeteciler gözlerinin ve boğazlarının yandığını anlatıyor. 2022’de de siyanür sızıntısının yaşandığı, bulunduğu bölgeyi adım adım zehirleyen madenin öncesinde bölge halkının geçim kaynağının başlıca gelir kaynakları hayvancılık ve tarımken maden bu kalemleri neredeyse yok etti. Senelerdir bölgede siyanür kullanarak altın çıkaran şirket ise bölge halkının tepki göstermesini engellemek için çeşitli yöntemler deniyor. Bu yöntemlerden biri de Anagold Sosyal Kalkınma Fonu (Anagold-SKF). Bu fonla “Madenin artık nesiller arası bir zaman dilimini kapsayacağını düşünürsek, maden faaliyette olduğu süre boyunca meydana gelebilecek sosyal sorunlar” çözülmeye çalışılıyor.
ŞİRKET BESLENDİ, BÖLGE TALAN EDİLDİ
Kapasite artımı talebine verilen “ÇED gerekli değildir” raporu, siyanür sızıntısından henüz birkaç ay sonra yeniden çevre izin lisansı uzatılan şirket adım adım bölgeyi talan ederken bahsedilen “kalkındırma projelerine” yapılan destek ise 2022’de açıklanan şekliyle 1.6 milyon dolarla sınırlı kaldı. Şirkete bu zamana kadar 1 milyar 337 bin TL tutarında yatırım teşviki verildi, 7 milyon 218 bin dolar vergi borcu silindi. Fonun harcanma şekli ve miktarına ilişkin ise pek çok soru işareti var.
Anagold’a ait belgelerde yer alan bilgilere göre bu fon her sene üretilen altın miktarına göre, ons başına 2 dolar ayrılarak oluşturuluyor. Şirketi gündeme getiren her felakette, her sızıntıda ise bu fon “Toplum yararına harcanıldığı” söylenerek, madenin bulunduğu bölgenin “doğasını ve insanını” önemsediklerine örnek olarak gösteriliyor. Örneğin 2022 senesinde yaşanan siyanür sızıntısından sonra şirket yaptığı açıklamada şöyle diyor: “Anagold, 2018 yılından bu yana SKF aracılığıyla tarım, sağlık, eğitim gibi birçok alanda sürdürülebilir gelir fırsatlarını destekleyen programlar için bugün itibarıyla 1.6 milyon ABD doları ayırmıştır. SKF, madencilik faaliyetlerinin sona ermesinden sonraki dönem için kalkınma ve iş birliğini, beceriyi, uzmanlığı ve gelir getirici faaliyetleri destekleyerek tüm yöre halkının madenden bağımsız olarak güçlendirilmesini amaçlamaktadır”
YOK EDİLENLERİ TELAFİ ETME REKLAMI
Anagold’un açıkladığı biçimiyle bu fon toplumsal ve sosyal kalkınma projelerine destek vermek ve maden dışı gelir getirici fırsatların geliştirilmesine yönelik olarak İliç’teki yerleşim yerleri ve Çöpler maden sahası aracılığıyla koordine edilen yerlerde yaşayanlar tarafından hazırlanan projelere, finansman ve ayni destek sağlamak amacıyla 2018 yılında kuruldu. Şirket fonun öncelikli olarak maden dışı gelir getirici ekonomik faaliyetler, kırsal kalkınmaya yönelik faaliyetler, eğitim, mesleki eğitim ve yerel insan kaynağının geliştirilmesi, gençler, kadınlar ve yaşlılara yönelik sosyal kalkınma faaliyetleri için kullanıldığını ifade ediyor.
FONA İLİŞKİN ARADIĞIMIZDA BİLGİ ALAMADIK
Aynı zamanda Anagold’un bir maden şirketi olduğu, toplum ve sosyal kalkınma ajansı olmadığı; Anagold’un amacının madenin ve hissedarlarının gelirlerini en üst düzeye çıkarırken iyi bir kurumsal ortak olmak olduğu ifadelerine yer veriliyor. Tam da bu sebeple fon dışarıdan gözüktüğü gibi bölge halkını desteklemek veya kalkındırmak için değil, bizzat şirketçe yok edilen gelir kaynaklarını kısıtlı bir biçimde “Telafi etmek” ve maden için yeni emek gücü oluşturmak için kaynaklanıyor. Fona başvuru yapma sürecine ilişkin bilgi veren bir metinde altyapı, örgün eğitim, sağlık gibi projelerin desteklenmeyeceği ifade ediliyor. Şirketin sitesinde fona ilişkin bilgi alınması için verilen numarayı bilgi almak için aradığımızda ise numaranın artık kullanılmadığını öğrendik. 2022 yılında SKF’ye başvuru yapılması için işaret edilen numarayı aradığımızda telefonu açan yetkili ise devam eden bir başvuru süreci olmadığını, “bu durumda” fona ilişkin bilgi veremeyeceğini, kurumdan bilgi almamız gerektiğini ifade etti.
FONUN GERİ KALANI NEREDE?
Yıllık altın üretiminde ons başına iki dolar olarak biriktirilen fonda, 2018 senesinden itibaren 2018’de 170 bin 866 ons, 2019’da 391 bin 213 ons, 2020’de hedeflenen 340 bin ons, 2021’de ortalama 300 bin ons, 2022 ve 2023 yılında bir şirket yetkilisinin Dünya gazetesine verdiği röportaja göre ortalama 230 bin ons altın üretimi yaptığı göz önünde bulundurulduğunda, 3 milyon 322 bin dolar olması gerekiyor. Ancak 2018-2022 arasında fondan toplam 1.6 milyon dolar harcama yapılmış. Peki fonun geri kalanı ne için harcandı?
KADINLAR VE GENÇLERİ DE ‘MADENE HAZIRLIYORLAR’
Fonun bir başka amacı olarak ise “Kadınlar ile gençleri güçlendirmek” işaret ediliyor. Kadınların madenden sonra daha fazla istihdama katıldığı anlatılıyor. Ancak şirketin “Kadınları kalkındırmak” olarak ifade ettiği programlar, bölgedeki kadınları da sömürü çarkına dahil etmekten başka bir anlama gelmiyor. 2019’da yayımlanan sürdürülebilirlik raporunda 2015 yılından beri Çöpler Madeni İdari İşler Bölümünde çalışan Gülten Güler Uludağ örnek verilebiliyor. Uludağ kadınların maden sonrasındaki gelişimini şöyle anlatıyor: “Bölgedeki kadınlar gece vardiyasında bile çalışmaya başladı!”
Yine Anagold için gençleri desteklemenin arkasında yatan motivasyon “Yaşanabilecek sosyal sorunların önüne geçmek”. Zaten bölgedeki gelir kaynaklarını yok etmiş olan Anagold, bölgedeki yatırımlarıyla gençleri “Madende çalışmaya hazırlıyor”: “Madendeki istihdam fırsatlarına erişememeden kaynaklı olsun, dışarıda bırakılan gençlik, zamanla önemli sosyal sorunlara yol açabilir. Madenin artık nesiller arası bir zaman dilimini kapsayacağını düşünürsek, maden faaliyette olduğu süre boyunca meydana gelebilecek sosyal sorunları ele almayı amaçlayan programların uygulanması önemlidir. Madende kendilerine iş verilmesini bekleyen gençlerin örgün eğitimden kaçındığını gösteren son gözlemleri/verileri dikkatlice ele almak gerekir. Buna ek olarak, mesleki eğitimler yardımı ile iş kapasitesi oluşturma/geliştirme, teknik yetkinlik ve yeterliliğin artırılması bir odak noktası olacaktır.”
TALAN ETTİKLERİ BÖLGEDE SÜKUNETİ SAĞLAMAYA ÇALIŞIYORLAR
Yaşanan facianın ardından gazetemiz muhabirleri Elif Ekin Saltık ve Özkan Zülfikar İliç’ten yazdıkları izlenimde Anagold’un bölgede bölge halkını “himayesi altına almak” adına devlet gibi davrandığından bahsetmişti: İlçe halkı ile sohbetlerimizde maden şirketinin ilçe için yaptığı hizmetler de konu oluyor. Okul yaptırdıkları, Sosyal Kalkınma Fonu adıyla projelere destek verdikleri vs. vs. Bir de ilçe Halk Eğitim Merkezi binasıyla yan yana “Anagold Madencilik İş ve İşçi Geliştirme Merkezi” var. “Sosyal Kalkınma Fonu”ndan da bahsediyor işçi. Maden şirketinin halkı himayesine almak için bu fon aracılığıyla hayvancılık, arıcılık yapanları, işletme açmak isteyen kimi projeleri desteklediğini belirtiyor. “Fona maden işçileri ve eşleri haricinde herkes başvurabilir” diyor: “Fon için başvuru tarihi veriliyor, muhtarlıklara ilan veriliyor, sonra projeler değerlendiriliyor. Destek verdikleri proje 60-70 tane. Anagold burada sayısız proje verdi, madenin ucunda büyük menfaatler olunca bir kısmını da tabii dağıtacaksın ki göze batmayasın. Resmiyette bir rakam ortaya koyuyorlar çıkardıkları altınla ilgili, ama gerçekten çıkardıkları altın o kadar mı bilmiyoruz. Halkı susturmak, himayelerine almak için de bir şeyler vermek durumundalar.”
Bu projeyle bölgedeki pek çok iş yerinin tabelasında adı yazan Anagold, madende örgütlü Maden İş’e “donanımlı bir lokal” açtı, açılışına Anagold Madencilik’ten Genel Müdür Yardımcısı Cem Serin, İnsan Kaynakları Şefi Cengiz Şahin, Halkla İlişkiler Müdürü Melik Sadık, Basın Servisinden Halil Yüksel katıldı.
İsrail’in kirli savaşı
İsrail devlet terörü ve işgalin kalıcılaştırılması planı
Saldırıyı püskürtmek için
AKP ve MEB’in büyük mahareti: Bağnazlığı ve emek sömürüsünü sürdürmeye diplomalı çözüm
Almanya'nın Orta Asya hamlesi tutar mı?
