Kapatılması gereken maden 10 kat kapasite artışına gidiyor!

Özer AKDEMİR

Çanakkale’nin Yenice İlçesi Armutçuk köyü yakınlarında işletilen kurşun çinko madeni kapasitesini on kat arttırmak için ÇED sürecine başladı. Kaletepe antik yerleşiminin bulunduğu bölgede 2008 yılında ÇED gerekli değildir kararıyla faaliyete başlayan Oreks kurşun çinko işletmesi on kat kapasite artışının yanı sıra bölgede bir de zenginleştirme tesisi kurmak istiyor. Şirketin hazırladığı ÇED dosyasında “bölgede herhangi bir tescilli kültür varlığı yok” diyor. Oysa Kültür Bakanlığı tarafından henüz tescili yapılmamış Kaletepe - Akpınar antik yerleşimi ve antik maden ocakları tam da madenin kapasite artışı yaptığı yerde bulunmakta. Maden ruhsat sahasının yanı başında Ev kayası Kaya Tapınağı da bulunmakta. Bölgenin en önemli su varlıklarından Gönen Barajını besleyen Handeresi işletmen ÇED alanın tam ortasından geçiyor.

KAPASİTE 40 BİN TONDAN 400 BİN TONA ÇIKACAK

2008 yılından beri üretimine devam eden işletmede mevcut bulunan galeri sayılarının artırılarak üretim kapasitesinin 40.000 ton/yıl’dan 400.000 ton/yıl’a çıkarılması planlanıyor. Yeni ÇED raporunda işletmedeki cevherin zenginleştirilmesi için 490.000 ton/yıl kapasiteli Zenginleştirme Tesisinin (90.000 ton/yıl Oreks Madencilik Ltd. Şti.’ye ait diğer ocaklardan temin edilecek) yanı sıra cevher üretiminden oluşacak maden atıklarının depolanması için 1.950.000 m3 atık depolama kapasitesine sahip Maden Atığı Depolama Tesisi kurulması planlanıyor. Proje kapsamında 34,5 (Kurşun-Çinko-Bakır Ocağı) hektar’lık ÇED Alanına, zenginleştirme tesis ve depolama alanlarının ilave edilmesi ile 2 Poligondan oluşan 345,63 hektarlık yeni ÇED alanı belirleniyor. Madenin kapasite artışı ve zenginleştirme tesisi projesi için Ankara’da Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nda 25/03/2024 tarihinde İDK toplantısı gerçekleştirilecek.

MADEN KİRLİLİĞİ GÖNEN BARAJINA AKACAK!

Oreks Madencilik firmasının Yenice Kalkım Beldesi yakınında Handeresi kıyısında bir kurşun işletmesi daha var. Şirketin Armutçuk köyü yakınında kapasite arttırmak istediği yeni tesisde Handeresi akarsuyu kıyısında yer almakta. Bölgenin güney ve güneybatısındaki yüksek bölgelerden Akpınar adıyla doğarak, kuzey-kuzeydoğu istikametinde akan ve Handeresi adını alan dere madenin atık sahasının tam ortasından geçerek kuzeyde Kocaçay ile birleşiyor. Kocaçay ise bölgenin en önemli su varlıklarından Gönen Barajına dökülüyor. Gönen Barajı  Proje sahasının kuş uçuşu yaklaşık 22 km kuzeydoğusunda yer alırken, 13 km güneybatısında ise farklı bir beslenme sahasına sahip olan Havran Barajı bulunuyor. ÇED Raporuna göre arazi gözlemlerinde ÇED Alanı1’in içinde üç adet çeşmeye rastlandığı belirtiliyor. Bandırma Yenice Gönen Barajı’ndan içme suyunu alırken Gönen ve Kalkım Ovasındaki tarım arazileri de tarımsal sulama için suları bu barajdan alıyor.

MADEN SAHASINDAKİ ANTİK KALINTILARA “TESCİLİ YOK” KILIFI

Madenin ÇED raporunda her ne kadar alanda tescilli kültür varlığı alanı yok” dense de buradaki anahtar sözcük “tescil”. Çanakkale Valiliğinin desteği ile çıkarılan Çanakkale Kültür Varlıkları Envanteri kitabına göre henüz tescili yapılmamış olsa da bölgede Kaletepe ya da Akpınar adı ile geçen antik buluntular ve iki ayrı antik maden ocağı girişi olduğu bilgisine yer veriliyor. M.Ö. 4.-5. yüzyıla tarihlenen antik kalenin maden ocaklarının ve Edremit’den gelerek bölgedeki diğer antik kentleri ulaşan yolun güvenliği için yapıldığı dile getiriliyor.

“NEKROPOL ALANI VE NEOLİTİK ÇAĞ KALINTILARI VAR”

Yine henüz tescili yapılmasa da madenin atık depolama sahası olan Çed 2 poligonuna çok yakın mesafede Evkaya adıyla bilinen kaya tapınım alanı bulunuyor. Prof. Dr. Engin Beksaç’ın “Trakya Ve Kuzeybatı Anadolu’da Kaya  Tapınakları”  başlıklı çalışmasına göre “Merdiven Kayası” olarak da bilinen Evkaya’da, yekpare kaya kitlesinin doğu tarafında oyulan basamaklarla ulaşılan bir zirve düzenlemesi yer alıyor.  Evkaya’nın çevresinde geniş bir nekropol alanı olduğu diye getirilirken Evkaya Armutçuk Köyü’nün 1.7 km güneybatısında yer almakta. Araştırmalarda kaya sığınağının zemini yüzeyinden Neolitik Çağ’a ait dilgi ve kazıyıcı nitelikte obsidyen ve çakmaktaşı parçalar ile birkaç adet amorf seramik parçası da bulunmuş.

KORUNMASI GEREKEN ENDEMİK TÜRLER

Maden işletmesine en yakın konut 1. ÇED Alanının yaklaşık 462 m kuzeydoğusunda yer alan Armutçuk Köyü’ne ait bir konut. ÇED raporuna göre Poligon-1 alanına 8,924 km ve ÇED Poligon-2 alanına 9,447 km mesafede diri Pazarköy Fayı bulunmakta. Yine 265 m mesafede olası Kuvaterner fayınında bulunduğu bilgisi yer alıyor. Rapora göre proje alanında 3 endemik bitki türü tespit edilmiş. Bu endemik türlerden 2’sinin bölgesel yayılışlı, 1’i de geniş yayılışlı olduğu dile getiriliyor. Bölgesel yayılışlı endemik Digitalis trojana ve Cirsium balikesirense türleriısı ve endemik olmadığı halde nadir yayılışlı olan Cyclamen hederifolium türünün inşaat döneminde ve inşaat tamamlandıktan bir yıl sonra izlenmesi, “projeden kaynaklı ciddi bir popülasyon kaybının olduğu tespit edilirse yerinde popülasyon artırımına yönelik çalışmalar” yapılması öneriliyor. İzlenmesi önerilen bölgesel yayılışlı endemik olan toplam 3 türün tohumlarının toplanarak Ankara Tohum Gen Bankasına verilmesi de öneriler arısında.

“SÜRÜNGENE RASTLARSANIZ YOL VERİN!”

Yarasalar hariç toplamda 29 memeli türünün listelendiği ÇED dosyasında 2 türün korunması gereken türlerden olduğuna dikkat çekiliyor. ÇED Dosyasında “Bunlar Vormela peregusna ve Ursus arctos olup IUCN kriteri her ikisinin de Hassas (VU)’dır. Sincap (Sciurus anomalus) ve Hasancık (Dryomys nitedula) da ağaçlara yerleşen memeli türleridir. Proje sahasında inşaat aşaması çalışmalarında kaçınılmaz şekilde bazı ağaçların kesilecek  olması bu türleri olumsuz etkileyebilecektir.” Deniliyor. Raporda çalışmalar sırasında yolda sürüngenle karşılaşılması halinde durularak sürüngenin geçişine olanak tanınması gerektiği ifade ediliyor.