Norveç’te emeklilik yasasın yapılan değişiklikler mecliste onaylandı

Mahmut ALGÜNERHAN
Oslo

Norveç’te emeklilik yasasında yapılan değişiklikler meclisin büyük çoğunluğu tarafından 21 Mart Perşembe günü onaylandı. Buna göre emeklilik sistemindeki yaş sınırı, 1964 doğumdan itibaren kademeli olarak artacak. Yeni anlaşmada 1964 ve sonrasında doğanların daha uzun süre çalışması gerekecek. Standart emeklilik yaşı değişikliğine paralel olarak hastalık yardımları, işsizlik yardımları gibi sosyal haklar da uzatılacak.

Emeklilik yasasında yapılan değişikliklere; "insanların daha uzun yaşıyor olması ve bu nedenle daha uzun süre çalışabileceği" gerekçe gösteriliyor. Emeklilik sistemindeki yaş sınırları 1964 kuşağından itibaren her yıl için 1-2 ay kademeli olarak artacak. Bu da yaş sınırlarının her on yılda bir yaklaşık olarak bir yıl artması anlamına geliyor.

Yetkililer, emeklilik anlaşmasının iki temel ayağı olduğunu söylüyorlar. Bunlardan birincisi, insanlar daha uzun süre işte çalışacak. İkincisi ise, hem yetkililer hem de taraflar "daha uzun süre sağlıklı çalışabilmeyi mümkün kılmak için" katkıda bulunacak.

Emeklilik sistemindeki diğer değişikliklere paralel olarak sosyal sigorta sisteminde de uzun süreden ötürü çalışmada oluşan yorgunluk planı oluşturulacak. Plan, emeklilik sisteminde sosyal perspektifin güvence altına alınmasına yardımcı olacak ve beklenen yaşam süresi düzenlemesinin öngördüğü süreden daha erken emekli olan bireye daha fazla mali güvence sağlayacak bir büyüklüğe sahip olacak.

Program, özel anlaşmalı emeklilikdeki (AFP) zorluk/yorgunluk planı modeline göre oluşturulacak ve standart emeklilik yaşından beş yıl önce emekli olanlara yıllık 0,25 G (baz tutar) ek katkı sağlayacak ve daha yüksek bir emeklilik yaşına doğru kademeli olarak azaltılacak. Taraflar, mağduriyet planının tasarımına dahil olacak.

Çalışanların zihinsel ve fiziksel olarak tükendiği, çalışamaz hale geldiği bir çalışma hayatı yaşamaması için çalışmalar yapılacak. Bireyin işten ayrılma zamanlaması, hem çalışma hayatı içindeki hem de çalışma dışındaki koşullardan etkilenecek.

Engellilere yönelik emeklilik maaşı, güçlendirilmiş bir sosyal profille desteklenecek.

SENDİKALAR PROTESTO ETMİŞTİ

Sendikalar 14 Mart günü emeklilik yasası görüşülürken başkent Oslo’da meclis önünde değişikliği protesto etmişti. Norveç Sendikalar Konfederasyonu LO'ya bağlı çeşitli sendikalarından işçiler bir araya gelerek, emeklilik yaşının yükseltilmesini protesto etmişlerdi.  LO üst yönetiminin desteklediği yeni değişikliğe karşı bir araya gelen emekçiler, “Yeni emeklilik anlaşması Norveç'i yanlış yöne götürüyor ve LO liderinin emeklilik anlaşmasına yönelik tutumu tarihi bir hatadır, ölünceye kadar çalışma olamaz” demişlerdi ve şu taleplerde bulunmuşlardı:

"Emeklilik yaşında artışa hayır. Değişmesi gereken emeklilik yaşı değil, çalışma hayatı. Meclis, emeklilik yaşı konusunu ele almadan önce, erken emekli olmak zorunda kalanlar için bir plan uygulamaya koymalıdır. Garanti emekliliği en azından bekar kişilerin asgari emekli maaşı seviyesine kadar çıkmalıdır."

Meclisteki partiler hükümet ve muhalefetiyle yeni değişikliği onaylarken, Kızıl Parti (Rødt) ve Yabancı karşıtı FRP anlaşmaya karşı oldular.

Emeklilik sistemindeki değişikliklerin uzun vadede ne gibi etkileri olacağını zaman gösterecek. Bu nedenle değişikliklerin doğurabileceği sonuçlar yaklaşık her on yılda bir değerlendirilecek.