1 öğün ücretsiz sağlıklı yemek davasında karar verildi: Çocuklara bir kap yemek yok!

Nisa Sude DEMİREL
Elif TURGUT
İstanbul

Tuzluçayır Kadınları Dayanışma Derneği’nin 1 öğün ücretsiz sağlıklı yemek için MEB’e açtığı davada mahkeme “Devletin çocuklara ücretsiz yemek sağlama gibi bir pozitif yükümlülüğü bulunmadığına” karar verdi.

Ekmek ve Gül’ün çağrısını yaptığı “Okullarda Bir Öğün Ücretsiz Sağlıklı Yemek Her Çocuğun Hakkı” kampanyasının yürütücülerinden Tuzluçayır Kadınları Dayanışma Derneği’nin geçen yıl Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) açtığı davada karar açıklandı. Ankara 3. İdare Mahkemesi, davanın reddine karar verirken eğitim hakkının gerçekleştirilmesinin ölçüsü konusunda takdir yetkisi olduğunu ifade etti. Kararda, “kaynakların sınırlı olduğu” gerekçesi ile “eğitim hakkı da dahil olmak üzere sosyal ve ekonomik hakların gerçekleştirilmesinin ölçüsü konusunda, yasama organının bir takdir yetkisi olduğuna”, “Devletin okullarda eğitim alan tüm çocuklara ücretsiz yemek sağlama gibi bir pozitif yükümlülüğü bulunmadığına” karar verdi.

“YASAYI HİÇE SAYAN BİR KARAR”

Kampanya çağrıcısı Ekmek ve Gül yaptığı açıklamada, bu karar ile mahkemenin “MEB çocukları aç bırakabilir” demiş olduğuna dikkat çekti. Açıklamada mahkeme kararının , uluslararası sözleşmelere, Anayasa’ya ve MEB’in bağlı olduğu Milli Eğitim Temel Kanununa aykırı olduğu belirtildi. “İdarenin takdir yetkisinden söz ederek davamıza ilişkin ret kararı veren Ankara 3. İdare Mahkemesi 14/6/1973 tarih ve 1739 tarihli Milli Eğitim Temel Kanununu da görmezden geldi. Eğitimde fırsat ve imkan eşitliğini düzenleyen 8. madde gereği Milli Eğitim Bakanlığının her çocuğun eğitim hakkını garanti altına alma zorunluluğu bulunuyor. Dolayısıyla ilgili kanun Milli Eğitim Bakanlığına somut bir görev yüklüyor. Milli Eğitim Bakanlığı zaten kanunla kendisine verilmiş olan görevi yerine getirmek durumunda olup, bu durum Bakanlığa bir takdir yetkisi vermiyor” denen açıklamada, Ankara 3. İdare Mahkemesinin Milli Eğitim Bakanlığının yasayı yerine getirme yükümlülüğünü “isterse yapar istemezse yapmaz, biz mahkeme olarak zorlayamayız” biçimine dönüştürerek, yasayı hiçe sayan bir karar verdiği belirtildi.

Mahkeme kararında “Eğitim organizasyonu karmaşık ve sürdürülmesi maliyetli bir faaliyet olmasına rağmen Devletin bu hizmete ayırabileceği kaynaklar sınırlıdır. Devlet, bireylerin eğitim ihtiyaçları ile bu tür ihtiyaçlara tahsis edilecek kısıtlı kaynaklar arasında bir denge kurmak zorundadır” ifadelerine yer verilmesine karşın Ekmek ve Gül yaptığı açıklamada halkın parasının halk için harcanması için mücadele çağrısında bulundu: “İnsanca bir yaşam sürdürebilmek için her talebimizde karşımıza çıkartılan “Kaynak yok” bahanesini kabul etmiyoruz. Mahkemenin iktidar adına konuşarak “kaynak yok” demesi, çocuklar okullarda açlıktan bayılırken, açlık yüzünden eğitim hakkına erişimi engellenirken bu kararı kabul etmiyoruz! Sermayedarlara, yandaş vakıf ve tarikatlara halkın cebinden alınan paralarla tüm teşvikler akıtılıyor. Halkın parasının halk için kullanılması, Milli Eğitim Bakanlığının çocukları aç bırakmak gibi bir yetkisi olamayacağını göstermek, okullarda her çocuğa bir öğün ücretsiz yemek verilmesi için mücadeleye devam edeceğiz! Okul okul, iş yeri işyeri, mahalle mahalle, sokak sokak okullarda her çocuğa bir öğün ücretsiz yemek verilmesi talebini örgütlemeyi sürdüreceğiz.”

DİH: İSTİNAFA GİDECEĞİZ

Demokrasi için Hukukçular (DİH) da davanın reddi kararına ilişkin sosyal medya hesabından açıklama yayımladı. Davanın avukatlarından İlke Işık, “MEB’in takdir yetkisinden bahseden mahkeme, Anayasa’yı, BM Çocuk Hakları Sözleşmesini, Milli Eğitim Bakanlığının temel kararını görmezden gelen bir karar verdi. Bu kararı kabul etmiyoruz, MEB’in çocukların aç kalmasına ilişkin bir takdir yetkisi asla olamayacağını düşünüyoruz. İstinaf için hazırlıklarımıza başladık” dedi.

‘MÜCADELEDEN VAZGEÇMİYORUZ’

Kampanyı yürüten dernekler de karara tepki gösterdi. Tuzluçayır Kadın Dayanışma Derneğinden Hatice Boyraz, “Patronlara milyonlarca teşvik verirken, seçim sürecinde bile seçim propagandası için milyonlar ayrılırken çocuklara bütçe yok mu? Talebimiz karşılanana kadar mücadeleye devam edeceğiz” dedi.

Dersim'de Yenigün Kadın Dayanışma Derneği ise karara ilişkin, “Yoksulluğun, işsizliğin her geçen gün arttığı koşullarda yarınlarımız olan çocuklarımızın sağlıklı beslenme hakkının 'kaynak sınırlı' denilerek karşılanmamasını kabul etmiyoruz, mücadelemizden vazgeçmiyoruz” dedi.

VERİLER ÇOCUKLARIN AÇLIĞINI GÖSTERİYOR

• TÜİK Türkiye çocuk araştırmasına göre 2022’de çocukların ancak yüzde 57.8’i her gün peynir ve yoğurt gibi besinler tüketebilirken, her gün meyve tüketebilen çocukların oranı ise yüzde 50.5. Her gün sebze tüketebilen çocukların oranı ise yüzde 33. Her gün et, tavuk veya balık tüketebilen çocukların oranı ise sadece yüzde 12.7.
• Dünya Yoksulluk Haritası’na göre, Türkiye’de yaklaşık 3 milyon çocuk kronik yetersiz beslenme yaşıyor.

KAYNAK VAR AMA ÇOCUKLARA HARCANMIYOR

• MEB bütçesi içinde öğrencilere düşen pay oldukça düşük. 2024 bütçesinin yüzde 81’i zorunlu personel harcamalarına ayrılıyor. Cari transferler ise (aralarında dini vakıf ve derneklerin de olduğu kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler) yüzde 2.55. 2024 MEB bütçesinin yaklaşık yüzde 6’sı ile çocuklara bir öğün ücretsiz sağlıklı yemek verilebilir.
• MEB’in 2023 raporuna göre, kaynaklar büyük ölçüde çocuk işçiliğin “resmileştirildiği” mesleki ve dini eğitim için kullanılıyor.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2023’te MEB bünyesindeki 23 birimin 19’undan daha fazla para harcadı: 41 milyar 668 milyon 290 bin TL.
• Sayıştay’ın MEB’e ilişkin raporlarında bakanlığın 2020'de 7 milyon 621 bin 320 TL, 2022'de ise 32 milyon 216 bin 485 TL alacağı sildiği yer alıyor.
• MEB bütçesinden Türkiye Maarif Vakfı'na 3 milyar 499 milyon 874 bin liraya kadar para aktarmanın önü açıldı.
• MEB sadece 2023’te 24 Kasım Öğretmenler Günü protokol organizasyonları için 12 milyon 508 bin TL harcadı.
• 2016’da MEB’in merkezi bütçe içindeki payı yüzde 13.38 iken bu oran 2023’te yüzde 9.74’e düştü.
• 2023 yılının sadece iki ayında 47 özel okul patronuna 316 milyon lira teşvik verildi.
• 2024 yılında sermayenin ödemesi gereken 2 trilyon liraya yakın vergi iktidar tarafından tahsil edilmeyecek. Bu tutarın yüzde 0.48’i ile 20 milyon öğrenciye 9 ay boyunca günde 2 öğün ücretsiz yemek sağlanabilirdi.
• Patronların fabrikalarında çalışan işçiler usta öğretici gösterildi, MESEM kapsamındaki çocuklara iş öğrettikleri iddiasıyla patronlara işsizlik sigortası fonundan usta öğretici başına asgari ücretin yarısı kadar para verildi, toplam aktarılacak kaynak çocuklara bir öğün yemek sağlayacak 70 milyar liraya yaklaştı.
• Diyanet’in bütçesi, 2024 yılında geçen seneye göre yüzde 151’lik artış ile 91.8 milyar lira oldu.