Akdeniz’de istilacı balon balığı tehdidi giderek artıyor

Özer AKDEMİR

Küresel ısınmanın en çok etkileyeceği bölgeler arasında sayılan Akdeniz’de zehirli balon balıkları giderek çoğalıyor. Yapılan bilimsel bir araştırmada Doğu Akdeniz’de balon balıklarını yiyen en az 171 kişinin zehirlendiği tespit edildi. Araştırmada balon balıklarının denizde yüzenlere yönelik saldırılarının da artış gösterdiğini ortaya koydu.

BALON BALIKLARI İLE İNSAN ETKİLEŞİMİ İLK KEZ KAYIT ALTINA ALINDI

Dr. Aylin Ulman önderliğinde, Akdeniz bölgesindeki ülkelerin araştırmacıları tarafından ortaklaşa hazırlanan araştırma geçtiğimiz günlerde Biology dergisinde yayınlandı. Araştırma ile ilgili bilgi veren İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Nazlı Demirel Doğu Akdeniz bölgesinde çok hızlı artan yabancı istilacı türlerden zehirli balon balıkları ile insanlar arasındaki etkileşim kayıtlarının ilk defa kapsamlı bir şekilde derlendiğini dile getirdi. Demirel araştırmanın, son 19 yılda en az 171 kişinin balon balığını besin olarak tüketerek zehirlendiğini ve zehirlenenlerden 27’sinin hayatını kaybettiğini ortaya koyduğunu aktardı.

BALON BALIĞI SALDIRILARI ARTIYOR

Giderek ısınan Akdeniz’in, zehirli balon balıkları gibi yabancı türlerin istilası için elverişli hale geldiğinin altını çizen Demirel, son yıllarda balon balığı saldırılarında artış yaşandığını, 2017’den bu yana artan saldırılardan en az 28 kişi etkilendiği ve bu kişilerin üçünün ampute edildiğini dile getirdi. Saldırıların sekizinin Türkiye denizlerinde gerçekleştiğine vurgu yapan Demirel, “Balon balıkları, halk sağlığının yanı sıra biyolojik çeşitliliği ve balıkçılığı da tehdit ediyor. Zehirli balon balığı, Türkiye kıyılarında ilk defa 2003 yılında tespit edilmesinin ardından, bugün Akdeniz Havzası’nın tamamına yayılmış durumda. Zehirli balon balığı, adaptasyon ve yayılım hızı sayesinde yüksek bir bolluğa ulaşmayı başardı. Ancak çevreye, ekonomiye ve insan sağlığına yönelik tehditleri nedeniyle Akdeniz’deki en zararlı istilacı türlerden biri olarak kabul ediliyor” dedi.

BALIKÇILIĞA DA BÜYÜK ZARAR VERİYOR

Gelişkin diş yapısına sahip olan balon balıklarının Akdeniz’deki yerel balık türlerine ve balıkçılığa zarar verdiğini belirten Demirel, “Nitekim Akdeniz’deki yerel balık türlerinin ve kafadanbacaklılar gibi bazı omurgasız canlıların stoklarını azalttıkları rapor ediliyor. Bunun yanı sıra, balıkçıların ağlarına girdiklerinde, hem diğer balıkları yağmalıyor hem de dişleyerek ağlara zarar veriyorlar” diye konuştu.

ZEHİRLENME BELİRTİLERİ NELER?

Bu balıkların besin olarak tüketilmesinin, insan sağlığına ciddi bir tehdit oluşturduğunu kaydeden Demirel şu bilgileri verdi: “Zehirlenme belirtileri, genellikle 10 ila 45 dakika sonra ortaya çıkar; fakat altı saate kadar gecikmelerle de rapor edildiği olmuştur. Zehirlenme vakaları genellikle 6 ila 24 saat içinde ölümle sonuçlanır. 24 saat içinde solunum yetmezliğinden hayatını kaybetmeyen hastalar, genellikle herhangi bir kalıcı işlev veya doku bozukluğu olmadan iyileşir.”

SÜVEYŞ KANALI AÇILINCA İSTİLACI TÜRLER AKDENİZ’E GİRDİ

Hint-Pasifik kökenli Kızıldeniz türlerinin, 1869’da insan eliyle yapılan Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz’e geçtiğini ve burada yaşama başarısı gösterdiğini aktaran Demirel, küresel ısınma nedeniyle Akdeniz’in tropikleşmesinin yabancı türlerin yerel türlerle rekabetten avantajlı çıkacakları koşulları oluşturduğunu dile getirdi. Yalnızca son 10 yılda, yeni tür sayısının yüzde 40 oranında arttığına vurgu yapan Demirel, “Biyoçeşitliliği yüksek olan Akdeniz, binin üzerinde yabancı türle, dünyanın en çok işgal edilen deniz bölgesi. Yakın gelecekte, özellikle turizm sezonunda, balon balıklarının fiziksel saldırılarının artabileceğini göz önünde bulundurmak gerekiyor. Bilgilendirme kampanyalarının, yerel halkı ve turistleri balon balığı tüketmenin riskleri konusunda bilinçlendirmesi ve balon balıklarının saldırgan davranışları konusunda uyarması gerekiyor. Aynı zamanda, tıbbi müdahalede bulunacak, özellikle acil durum hekimleri, klinik semptomları tanıma konusunda eğitilmeli” dedi.