22 yılda dörtte üçü değişti: Anayasa’dan banayasaya

Birkan BULUT
Ankara

Erdoğan yönetimi Anayasa’yı değiştirme ısrarını sürdürüyor. Oysa, seçimlerin ardından partilerden destek isteyen AKP, iktidara geldiğinden bu yana geçen 22 yılda Anayasa’da üçü referandum yoluyla olmak üzere 12 defa değişikliğe gitti. 177 maddelik Anayasa’nın 134 maddesinde yani dörtte üçünde değişikliğe imza atıldı.

2002: AB DENİLEREK YOLA ÇIKILDI

2002 yılında iktidara gelen AKP, 2004 yılında AB üyelik müzakereleri sürecine götüren temel anayasa değişikliklerini yaptı. İdam cezası kaldırıldı, milletlerarası antlaşmaların yasalardan üstün olduğu hükme bağlandı, Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM) kapatıldı.

2007: CUMHURBAŞKANI DÜZENLEMESİ

2006’daki değişiklikte milletvekili seçilme yaşı 30’dan 25’e düşürüldü. 2007 yılında ise cumhurbaşkanlığı seçimindeki kriz nedeniyle Anayasa’da değişikliğe gidildi. "367 krizi"nin ardından AKP, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini düzenleyen anayasa değişikliğini gündeme getirdi. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in vetosunun ardından referanduma gidildi. Cumhurbaşkanının 7 yıl olan görev süresi 5, milletvekili seçimleri 5 yıldan 4 yılda indirildi.

2008’de Mecliste kabul edilen anayasa değişikliğinde üniversitelerde başörtüsü yasağı kaldırıldı, ancak AYM tarafından iptal edildi.

2010: YARGI FETHULLAHÇILARA

2010 yılındaki anayasa değişikliği 12 Eylül darbecilerinin yargılanması propagandasıyla referanduma götürüldü. Askerlerin sivil mahkemelerde yargılanması, AYM ve HSYK’ye üye gönderme kriterlerinde değişiklik gibi birçok kapsamlı değişiklikle özellikle yargı Fethullahçıların kontrolüne geçti.

2016: MUHALEFETE DOKUNDU

2014 yılında yapılan anayasa değişikliği ise son 10 yılın siyasi haritasını değiştirecek düzeyde oldu. AKP, 6-8 Ekim’deki Kobanê eylemlerinden sonra belli bir tarih aralığına göre dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin anayasa değişikliğini gündeme getirdi. Dönemin CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, “Anayasa’ya aykırı olmasına rağmen evet” diyeceklerini söylediği teklif 20 Mayıs 2016’da Mecliste kabul edildi. 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ardından kasım ayında HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın arasında bulunduğu çok sayıda milletvekili gözaltına alındı. MİT tırları davasından yargılanan CHP İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu ise 2017’de tutuklandı.

2017: KANUN GİTTİ, FERMAN GELDİ

AKP’nin en köklü anayasa değişikliği ise 2017 yılı referandumunda gerçekleşti. Tek adam yönetiminin inşası için atılan bu adımla birlikte parlamenter sistemden, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildi. Erdoğan partili cumhurbaşkanı olurken, Meclisin yetkileri azaldı, Saray’ın yetkileri arttı. Yüksek yargı menuplarının çoğu Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlendi. Hükümetin denetimi için düzenlenen güvenoyu, gensoru yöntemleri kaldırıldı. Cumhurbaşkanına getirilen kararname çıkarabilme yetkisinde temel ve kişi hakları istisna denilse de uygulamada kararnameler adeta fermana dönüştü. Öyleki kış lastiği için bile cumhurbaşkanı kararnamesi çıkarıldı. 2023 yılında Mecliste kabul edilen 37 teklifin (29’u uluslararası antlaşmalar) kabul edildi. Erdoğan 227 maddeden oluşan 41 Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, 1499 maddeden oluşan 577 Cumhurbaşkanlığı olmak üzere toplam 1726 düzenlemeyi tek başına çıkardı.